Kluit, Anne Marie Jeane Henriette (1860-1927)

 
English | Nederlands

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Elsbeth Locher-Scholten, Kluit, Anne Marie Jeane Henriette, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/KluitAnne [12/09/2017] 

KLUIT, Anne Marie Jeane Henriette (geb. Leiden 9-4-1860 – gest. Madrid 7-5-1927), concertpianiste. Dochter van Marie Adrien Kluit (1823-1863), marineofficier en wijnhandelaar, en Ephraïma Bartha Johanna Scheltema (1828-1901). Anna Kluit trouwde op 15-3-1888 in Amsterdam met Willem Dirk Henrik baron van Asbeck (1858-1935), marineofficier en diplomaat. Uit dit huwelijk werden 2 zoons en 1 dochter geboren.

Anna Kluit, een nazaat van de bekende historicus Adriaan Kluit (1735-1807) en een tante van de Réveil-historica Lili Kluit, groeide op als jongste in een gegoed Leids gezin van zes kinderen. Ze had een zusje en vier broers – het oudste broertje was kort na zijn geboorte overleden. Haar vader, wijnhandelaar, had zitting in de gemeenteraad, was bestuurslid van allerlei organisaties in de sociale, culturele en kerkelijke sfeer en een van de oprichters van de Leidse Kweekschool voor de Zeevaart. Hij overleed toen Anna drie jaar was. Haar moeder, dochter van de oprichter van de Leidsche Wolfabriek Jacobus Scheltema, voedde de kinderen verder alleen op.

Pianoles

Anna’s muzikale talent kwam al vroeg aan het licht. Zij kreeg haar eerste pianolessen aan de Leidse muziekschool van pianist en componist Leander Schlegel, die ook later haar leraar en vriend zou blijven. Op haar dertiende kreeg ze les van Willem Nicolaï, directeur van de Koninklijke Muziekschool in Den Haag. Het Nederlandse muziekleven was in de negentiende eeuw sterk op Duitse leest geschoeid en in 1878 vertrok de achttienjarige Anna dan ook naar het Königliche Konservatorium für Musik in Dresden voor verdere studie. Daar werd zij leerlinge van Jean-Louis Nicodé (1853-1919), een jonge Pools-Duitse pianist en componist die in de onderlinge controverse tussen de romantische componisten van Duitsland hoorde bij de moderne of neudeutsche Schule van Frans Liszt en Richard Wagner.

Anna Kluit deed het goed in Dresden – bij het jaarlijkse examen won ze steeds een prijs. In januari 1881 mocht ze als jongste oud-leerlinge optreden bij een jubileumconcert van het conservatorium en een maand later werkte ze mee aan een liefdadigheidsconcert onder leiding van de artistiek leider van het conservatorium, Franz Wüllner. Bij beide concerten maakte ze indruk op de recensenten. In het daarop volgende seizoen volgde Kluit in Berlijn lessen van een van de meest beroemde pianopedagogen van zijn tijd, Theodor Kullak, de vroegere leraar van Nicodé.

Kluits Nederlandse debuut volgde begin januari 1883 in Felix Meritis, toen nog dé concertzaal van Amsterdam (het Concertgebouw ging in 1888 open). Onder leiding van Johannes Verhulst speelde ze er het Pianoconcert in Es van Liszt en nog enkele solostukken. In hetzelfde jaar volgden twee concerten met bekende tijdgenoten-musici: violiste Amanda Röntgen-Maier, cellist Joseph Hollmann, pianist Julius Röntgen en zangeres Anna Witsen. Met violist Joseph Cramer raakte ze bevriend. De recensenten waren opnieuw positief. Zo prees de toonaangevende Daniel de Lange in Het Nieuws van den Dag haar ‘zeer ontwikkelde en brillante [sic] techniek’ en noemde hij haar toon ‘zeer schoon, krachtig en tevens mollig’ en haar optreden ‘gekenmerkt door groote rust’ (19-1-1883).

Verloving en optredens

In mei 1883 verloofde Anna Kluit zich met Jean-Louis Nicodé. Het was een relatie die niet op verwachte rijkdom maar op liefde was gebaseerd, zo liet ze een neef in september in een brief weten. De relatie hield niet lang stand: in november 1883 maakte Nicodé per advertentie bekend dat de verloving was ‘afgebroken’ (Amsterdamsche Courant, 16-11-1883). Anna ging niet bij de pakken neerzitten. Ze bleef nog lang de vroege composities van deze nu vergeten componist bij concerten uitvoeren. Van juni tot oktober 1884 volgde ze in Weimar de middaglessen van Liszt. Ze speelde er piano – en na afloop van de les op zijn verzoek ook whist. Die zomer bezocht ze de oude Liszt in Bayreuth en twee jaar later reisde ze opnieuw naar Bayreuth om op 31 juli 1886 aan zijn doodsbed voorgoed afscheid te nemen van de zo bewonderde leermeester.

Anna Kluit speelde ook voor Anton Rubinstein, de meesterpianist uit Petersburg, toen hij in het voorjaar van 1885 een reeks concerten in Nederland gaf, en mocht nadien alle concerten en soupers van die tournee bijwonen. Ze gaf nog een aantal positief beoordeelde concerten in Amsterdam en Den Haag, onder meer voor de Liszt-herdenking van de Wagner Vereeniging in oktober 1886, onder leiding van Henri Viotta. In december van dat jaar werd ze aan het hof van Willem III genood, maar om onbekende redenen sloeg ze die mogelijkheid voor het geven van een concert af.

Huwelijk

Kluits huwelijk in maart 1888 met marineofficier W.D.H. (Henk) baron van Asbeck, die ze als vriend en collega van haar broers al jaren kende, maakte een einde aan haar officiële carrière. Haar oudste broer, tevens haar voogd, verbood haar na haar huwelijk verder optreden, behalve bij liefdadigheidsconcerten. Daarmee had ze al enige ervaring: in 1883 had ze een paar duizend gulden opgehaald met twee concerten voor de expedities van de Willem Barentz Vereeniging naar Spitsbergen, waaraan twee van haar broers deelnamen. Ze zou met dit soort liefdadigheidsconcerten doorgaan.

Tussen 1889 en 1896 kreeg Anna Kluit drie kinderen. In tijden dat haar man werd uitgezonden naar Atjeh of de West en het gezin achterbleef, leidde ze het leven van een onbestorven weduwe. De Steinway-vleugel bleef door de jaren heen haar vaste gezelschap. Soms speelde ze nog in het openbaar. Op de Tentoonstelling voor Vrouwenarbeid in 1898 in Den Haag begeleidde ze bijvoorbeeld De drie kaboutertjes, de kinderoperette van Henriëtte van Tusschenbroek, en onder leiding van Viotta speelde ze een paar keer voor een goed doel. Componist Leander Schlegel, haar eerste pianoleraar, droeg in 1900 zijn zangcyclus Deutsche Liebeslieder für eine Singstimme und Pianoforte (opus 20), op aan Frau Baronin Anna van Asbeck-Kluit. Onder meer in 1902 en 1906 trad ze als begeleidend pianiste op met deze monumentale liedcompositie. In Den Helder, Paramaribo, Mexico en Madrid, waar haar man werkte als respectievelijk commandant van het Koninklijk Instituut voor de Marine (1908-1911), gouverneur (1911-1916) en gezant (1922-1925; 1926-1931), speelde ze op muziekmatinées en -soirees, die ze soms zelf organiseerde.

Anna Kluit overleed in mei 1927, op 67-jarige leeftijd, vrij plotseling in Madrid.

Betekenis

De talentvolle Anna Kluit leek als twintiger en vertegenwoordigster van de nieuwe muzikale richting van Liszt en Wagner een veelbelovende carrière op te bouwen in het bruisende Amsterdam van de jaren 1880-1890. Door haar huwelijk kwam er een einde aan haar professionele carrière, maar ze bleef de muziek trouw, speelde haar hele leven en trad met enige regelmaat op.

Archivalia

Zeist, Elsbeth Locher-Scholten, particulier archief van Anna Kluit (brieven: o.a. Anna Kluit aan W.P. Sautijn Kluit, 16-9-1883 [over haar verloving met Nicodé] en Anna van Asbeck-Kluit aan Carl Lachmund, 15-11-1922 [over het afscheid van Liszt], dagboeken, programma’s, recensies, etc.).

Literatuur

Illustratie

Anna Kluit,  door C.J. Vermeulen, 1899 (particuliere collectie).

Auteur: Elsbeth Locher-Scholten

 

laatst gewijzigd: 12/09/2017

De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.