© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Antheun Janse, Lalaing, Yolande van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/LalaingYolande [13/01/2014]
LALAING, Yolande van (geb. Lallaing, Frankrijk ca. 1422 – gest.
Santpoort 15-8-1497), edelvrouwe. Dochter van Willem van Lalaing (gest. 1475)
en Johanna van Créquy. Yolande van Lalaing trouwde in 1445 (huwelijkse
voorwaarden: 28-11) met Reinoud van Brederode (gest. 1473), ridder. Uit dit
huwelijk werden ten minste 5 dochters en 2 zoons geboren.
Yolande was het tweede kind en de oudste dochter van de Henegouwse edelman Willem van Lalaing en zijn Picardische vrouw Johanna van Créquy. Toen haar vader in 1433 een functie kreeg aan het hof van Isabella van Portugal, echtgenote van Filips de Goede, nam hij zijn circa twaalfjarige dochter Yolande en haar zusje Isabella mee om hen daar een Bourgondische opvoeding te laten doorlopen. Haar oudere broer Jacques kreeg zijn leerschool aan het hof van de hertog zelf – hij zou uitgroeien tot een van de bekendste toernooihelden van de vijftiende eeuw.
In 1440 verhuisde Yolande naar Den Haag, waar haar vader was benoemd tot Bourgondisch stadhouder in Holland en Zeeland. Willem raakte er verwikkeld in de partijstrijd tussen Hoeken en Kabeljauwen. Die strijd liep zo uit de hand dat hij in 1445 als stadhouder moest worden vervangen. In het kader van de financiële afwikkeling van zijn ambtsperiode trof hij een regeling met een belangrijke schuldeiser, de Hoekse edelman Reinoud van Brederode, heer van Brederode en Vianen. Willem schonk hem zijn 23-jarige dochter Yolande en gaf haar een aanzienlijke medegave van twaalfduizend Bourgondische schilden, terwijl hij zijn dochter bovendien een erfenis van negenduizend schilden toezegde.
Yolande ging wonen op het kasteel Batestein in Vianen, de voornaamste residentie van haar man. Daar bracht zij enkele dochters ter wereld: Josina, Johanna, Walravina en Anna. Pas in 1462 werd een zoon geboren: Walraven, in 1465 gevolgd door Frans en in 1466 – Yolande moet toen tenminste 44 jaar geweest zijn – door een dochter, die naar haar moeder werd genoemd. Behalve in Vianen verbleef Yolande ook in Utrecht, waar Reinoud en haar zwager, domproost Gijsbrecht, bezittingen hadden. Toen Reinoud in 1470 door de bisschop van Utrecht gevangen was genomen, nam zij voor hem het bestuur over de Brederode-goederen waar. In 1472 werd Reinoud weer vrijgelaten, maar toen hij op 16 oktober 1473 onverwacht overleed, brak voor Yolande een nieuwe periode van zelfstandigheid aan.
Op zijn sterfbed had Reinoud Yolande aangewezen als voogdes van zijn zonen, op dat moment respectievelijk elf en negen jaar oud. De voogdij werd echter ook geclaimd door enkele neven, onder wie Reinier van Broekhuizen. Yolande verdedigde haar rechten aanvankelijk met succes, maar na de dood van hertog Karel de Stoute in 1477 maakte Reinier van Broekhuizen zich met geweld meester van stad en kasteel van Vianen. Vervolgens wist hij ook zoon Walraven en twee dochters van Yolande in handen te krijgen. Yolande moest accepteren dat Reinier de goederen beheerde en de inkomsten daaruit opstreek totdat Walraven meerderjarig was (1480). Zij ging wonen op het kasteel Brederode in Santpoort, dat tot haar weduwgoed behoorde. Over haar optreden daar is weinig bekend. Yolande heeft zich niet in het openbaar bemoeid met de zogenaamde Jonker Fransenoorlog, genoemd naar haar zoon Frans, een van de leiders van deze Hoekse opstand. Hij sneuvelde in 1490.
Uit het bezit van Yolande is een rijk verlucht getijdenboek bewaard dat omstreeks 1460 moet zijn vervaardigd (Oxford, Bodleian Library, Douce 93). De verluchter, bekend als de Meester van Yolande van Lalaing, was werkzaam in Utrecht. Het getijdenboek staat vol met Brederode-heraldiek en emblematiek (zwijnskoppen en brandende takken). In de ondermarges zijn voorstellingen aangebracht van onder andere jacht- en toernooipartijen en een schutterswedstrijd. Kort na de dood van haar man heeft Yolande aan Jan Gerbrandsz. van Leiden opdracht gegeven tot het schrijven van een familiekroniek, waarin niet alleen de daden van Reinoud breed worden uitgemeten en de Brederode-kinderen ten voorbeeld worden gesteld, maar ook wordt aangetoond dat het geslacht Brederode uit de Trojaanse adel stamt.
Yolande van Lalaing stierf op 15 augustus 1497 op kasteel Brederode.
Archivalia
Landesarchiv Nordrhein Westfalen, Detmold: Abteilung Ostwestfalen-Lippe, Land Lippe, Brederode.
Literatuur
Elizabeth den Hartog en Hanno Wijsman red., ‘Yolande van Lalaing (1422-1497), kasteelvrouwe van Brederode’, Jaarboek Kastelenstichting Holland en Zeeland (2009) [themanummer].
Illustratie
Yolande van Lalaing zit geknield voor de maagd Maria. Afbeelding uit haar getijdenboek, ca. 1460 (Bodleian Library, Oxford).
Auteur: Antheun Janse
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 49
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.