Nispen, Maria van (1663-1708)

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Anna de Haas, Nispen, Maria van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Nispen [13/01/2014] 

NISPEN, Maria van (ged. Dordrecht 30-11-1663 – gest. Amsterdam 26-11-1708), gelegenheidsdichteres. Dochter van Mattheus van Nispen (ca. 1628-1717), landmeter en boekverkoper, en Maria van der Eijck (gest. 1703). Maria van Nispen trouwde op 25-3-1685 in Nieuw-Beijerland met David van Hoogstraten (1658-1724), arts, dichter en vertaler. Uit dit huwelijk werden 5 zoons en 4 dochters geboren, van wie 2 zoons en 3 dochters jong overleden.

Maria van Nispen was het derde van de vier kinderen van Mattheus van Nispen en Maria van der Eijck. Ze had twee oudere zussen, Sara (geb. 1658) en Henrica (1660), en een jongere broer, Jacob (1666). De laatste overleed wellicht jong, want later wordt Maria ‘Nispens jongste spruit’ genoemd (Parnaskranssen, B4v). Haar vader was behalve landmeter ook boekverkoper en schrijver van landmeetkundige verhandelingen.

Op 11 maart 1685 ging Maria van Nispen in Dordrecht in ondertrouw met de uit Rotterdam afkomstige David van Hoogstraten, ‘medicinae doctor’. Volgens een aantekening in de Dordtse trouwregisters vond het huwelijk twee weken later plaats in Nieuw-Beijerland, maar volgens de titelpagina van het bundeltje huwelijksgedichten trouwden ze in Dordrecht. In dat bundeltje staan bijdragen van onder anderen Katharina Lescailje, dichter en vertaler Pieter Rabus en Jan van Hoogstraten, Davids broer, die als boekverkoper ook de uitgave verzorgde. In enkele van de gedichten wordt verwezen naar Maria’s dichtkunst: ‘Die trotse zangheldin, die met de zegevanen/ De Merwe-jufferstoet Parnassus top komt banen’ (idem, B3v), en: ‘[Maria die] Parnas beklimt met snelle gang,/ In uwe moedertaal de poëzie helpt bouwen’ (idem, B1v).

Enkele maanden na hun huwelijk, in oktober 1685, vertrok het echtpaar naar Amsterdam, waar Van Hoogstraten benoemd was als praeceptor van het gymnasium. Hun eerste kind, François, waarschijnlijk in Dordrecht geboren, werd op 21 oktober 1685 in de Amsterdamse Nieuwe Kerk gedoopt. Er zouden er nog acht volgen: Mattheus (1690), Maria (1697) en Jacob (1700), en vijf die jong stierven, onder wie het tweelingzusje van Maria.

In weerwil van de lof voor haar dichtkunst die de huwelijksdichters over haar uitstrooiden is er maar één vers van Maria van Nispen bekend, een twaalfregelig lijkdicht voor de Dordtse burgemeester Mattheüs van den Brou(c)ke (1685). Volgens G.D.J. Schotel – en in diens voetspoor Van der Aa (NBAC) – schreef zij een gedicht bij de Aentekeningen over de evangeliën, en wel dat van Mattheus, een vertaling door David van Hoogstraten uit het Latijn van Hugo de Groot, maar juist dat evangelie ontbreekt in de Aentekeningen. Wel bood David zijn vrouw een exemplaar van dat boek aan, met een gedicht erbij: ‘Uw ziel, gescheiden van ’t gemeen,/ Die myne zangnimf na kan sporen, En vangt haar klank met gretige oren [....]’ een geste die toch meer wegheeft van lof op hemzelf, al schrijft hij Maria ‘een geest, van God zo rijk beschonken’ en een ‘verwonderlijk verstand’ toe. Zelfs geeft ze, aldus David, blijk van ‘mannelijke moed’ als ze ‘gaat weiden in doorluchte boeken’ (Hoogstraten, 228).

Maria van Nispen overleed op 26 november 1708 en werd op 1 december begraven in de Nieuwezijds Kapel. Van de tien gedichten naar aanleiding van haar dood, gebundeld als Lykzangen, zijn er vier in het Latijn, een taal die zij, voorzover bekend, nooit beheerst heeft. Er wordt met geen woord gerept van haar dichtkunst.

Naslagwerken

NBAC.

Archivalia

• Stadsarchief Dordrecht (DiEP): DTB, Dopen 6, nov. 1663. DTB, Trouwen 1685, maart; inv. nr. 24 (Lidmaten), 14-10-1685 [vertrek naar Amsterdam].
• Stadsarchief Amsterdam: DTB, Dopen [de kinderen]. DTB, Begraven 1070, p. 89 [Maria van Nispen].

Publicatie

Maria van Nispen, ‘Op de dood van [...] Mattheus van den Broucke’, in: Lijk-stasi ter uit-vaart en begraafenisse van [...] Mattheus vanden Brouke [...] gehouden den 29ste van lou-maand [...] 1685 (Dordrecht 1685) [Knuttel Pflt. 12407].

Literatuur

• David van Hoogstraten, ‘Aen juffr. M.v.N. Met myne vertalinge van Huig de Groots Aentekeningen over de Evangelien’, in: Idem, Gedichten (Amsterdam 1697) 227-229.
• Parnaskranssen gevlogten op het huwelijk van den heere David van Hoogstraten, der medicinen doctor, en mejuffrou Maria van Nispen. Voltrokken te Dordregt den 28. van lentemaend 1685 (Dordrecht z.j. [1685]).
• Lykzangen over joffrouwe Maria van Nispen, huisvrouwe van den heere dr. David van Hoogstraten (Amsterdam 1708).
• G.D.J. Schotel, ‘Vermaarde vrouwen, die te Dordrecht, in de XVIe en XVIIe eeuw, geboren werden of geleefd hebben’, in: Idem, Letter- en oudheidkundige avondstonden (Dordrecht 1841) 143-165, aldaar 164.
• Michiel Roscam Abbing, Van Hoogstraten: iconografie van een familie (Amsterdam 1987) 18-19, 131.