© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Hanna Klarenbeek, Os, Maria Margaretha van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/OsMaria [13/01/2014]
OS, Maria Margaretha van (ged. Den Haag 5-11-1779 – gest. Den Haag 17-11-1862), stillevenschilderes. Dochter van Jan van Os (1744-1808), kunstschilder, en Susanna de la Croix (1756-1789), tekenares. Maria Margaretha van Os bleef ongehuwd.
Maria Margaretha van Os kwam uit een groot kunstenaarsgezin in Den Haag – ze had vijf broers en één zus. Haar vader Jan van Os was een internationaal bekend schilder van landschappen en stillevens en haar moeder Susanna de la Croix maakte portretten in (pastel)krijt. Twee broers, Pieter Gerardus (1776-1839) en Georgius Jacobus Johannes (1782-1861), zouden zich ook tot kunstenaars ontwikkelen. De moeder stierf toen Maria negen jaar oud was. Haar leven lang zou Maria van Os in Den Haag blijven wonen.
Pas op 35-jarige leeftijd trad Maria van Os in de openbaarheid als kunstenares. Het blijft gissen naar de reden waarom ze dat niet eerder deed. Mogelijk werkte zij vóór die tijd mee op het atelier van haar vader of een van haar broers. Net als haar vader richtte Van Os zich op de stillevenschilderkunst. In 1814 exposeerde zij voor het eerst een tekening van bloemen en vruchten op de Tentoonstelling van Levende Meesters in Den Haag. Dertig jaar lang zou zij bijna jaarlijks één of meer werken inzenden naar deze tentoonstellingen, die afwisselend in verschillende steden in Nederland werden georganiseerd. Het waren bijna altijd stillevens, vooral met bloemen of vruchten en soms in combinatie met dood wild of schelpen. Behalve stillevens maakte ze ook studies van insecten en vogels en af en toe een landschap. In totaal heeft zij zo’n 74 tekeningen, aquarellen en schilderijen op deze tentoonstellingen geëxposeerd, een bijzonder hoog aantal in die tijd.
Een zeer goede vriendin van Maria van Os was de schilderes Petronella van Woensel, die eveneens in Den Haag woonde. Na 1844 stopte Van Os met exposeren. Wel bleef ze tot het einde van haar leven schilderen. Het laatste gedateerde schilderij van haar hand is van 1860. Maria van Os stierf op 17 november 1862, 83 jaar oud.
Maria van Os was volgens haar overlijdensakte ‘zonder beroep’. Niettemin ontving zij tijdens haar leven veel waardering als kunstenares. De Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Amsterdam bood haar in 1826 een lidmaatschap aan en de kunstenaarsbiografen Johannes Immerzeel en Christiaan Kramm noemden haar een ‘verdienstelijk kunstenares’ (Immerzeel 2, 285; Kramm 1857-1864, Aanhangsel, 115). In 1913 was werk van Van Os te zien op de tentoonstelling ‘De vrouw 1813-1913’.
Naslagwerken
Van der Aa; Immerzeel; Kramm; Lexicon Noord-Nederlandse kunstenaressen; NNBW; Petteys; Scheen; Thieme-Becker; Wurzbach.
Archivalia
Haags Gemeentearchief: DTB, Dopen bnr. 177, p. 415. BS, Overlijden ’s-Gravenhage 1861-1863.
Werk
Het Rijksmuseum (Amsterdam) bezit een schilderij van Maria van Os en aquarellen van haar hand bevinden zich in het Rijksprentenkabinet (Amsterdam) en het prentenkabinet van Museum Boijmans van Beuningen (Rotterdam). Voorts bevindt zich werk in particuliere collecties in binnen- en buitenland. Ook komt haar werk met enige regelmaat op de veiling.
Literatuur
- Catalogi van tentoonstellingen van Levende Meesters, gehouden in Den Haag, Amsterdam, Haarlem, Rotterdam, Utrecht in de jaren 1814-1844 [ex. aanwezig op Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie, Den Haag].
- De Vrouw 1813-1913 Tentoonstellingscatalogus Meerhuizen Amsteldijk (Amsterdam 1913) 112.
- A. Hoogenboom, De stand des kunstenaars. De positie van kunstschilders in Nederland in de eerste helft van de negentiende eeuw (Leiden 1993) 91.
- S. van Loo, ‘The forgotten accomplishments of the painter duet Maria Margaretha van Os (1779-1862) and Petronella van Woensel (1785-1839), or how two Dutch women artists in the first half of the nineteenth century befriended one another and decided to dedicate their lives to still-life painting’, Jaarboek Koninklijk Museum voor Schone Kunsten (Antwerpen 2000) 231-263.
Illustratie
- Pieter Gerardus van Os, Portret van Maria Margaretha van Os, ca. 1810 (Rijksmuseum Amsterdam). Uit: J.A.H.Reynaerts, De koning, de schilder en de leeuw (Amsterdam 2006).
- Stilleven met perziken, druiven en een glas wijn op een plint, gesigneerd rechtsonder, olieverf op paneel (Veiling Neumeister Kunstauktionen, München 30-6-2004, nr. 638).
Auteur: Hanna Klarenbeek
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 624
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.