© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Annette Mevis, Quarles van Ufford, Anne Philippine Madeleine, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/QuarlesUfford [12/09/2017]
QUARLES van UFFORD, Anne Philippine Madeleine, vooral bekend als P. van Heerdt tot Eversberg-Quarles van Ufford (geb. Ketandan, Nederlands-Indië 5-12-1862 – gest. Den Haag 2-12-1939), feministe en pacifiste. Dochter van Hendrik Quarles van Ufford (1822-1868), planter, en Anne Madeleine Scheltema (1843-1917). Phil Quarles van Ufford trouwde op 31-5-1884 in Den Haag bij volmacht met Willem Hendrik Victor graaf van Heerdt tot Eversberg (1861-1907), planter. Uit dit huwelijk werd 1 zoon geboren.
Jonkvrouwe Phil Quarles van Ufford – uit een van
oorsprong Engels, in 1815 in Nederland geadeld koopmansgeslacht – werd op Java
geboren als oudste van vier kinderen van een planter. Toen ze zes was, stierf
haar vader. Met haar niet-adellijke moeder, haar zusje Hetty (1866-1952) en
broertjes Gerard (1865-1952) en Noes (1867-1935) vertrok ze naar Zwitserland,
waar ze een meertalige schoolopleiding kreeg en een onderwijzersakte haalde.
Huwelijk
In 1879 keerde het gezin terug naar Den Haag, waar Phil enkele jaren meedeed aan de damesklas van de Academie van Beeldende kunsten. Zij en haar zus Hetty leerden in die tijd via hun broers de jongens Van Heerdt tot Eversberg kennen, goede partners op de huwelijksmarkt. Hetty verloofde zich met Emile, Phil met Willem. Na een huwelijk met de handschoen reisde ze hem in 1884 achterna naar Suriname, waar hij leiding gaf aan de familieplantage Mon Trésor. In Paramaribo beviel ze het jaar daarop van zoon Johannes, die ze tot zijn negende jaar zelf onderwees.
Omdat de plantage voortdurend verlies leed, solliciteerde Van Heerdt naar een ambtelijke betrekking in Nederlands-Indië en werd assistent van de gouverneur-generaal in Batavia. In 1901 keerde hij met zijn gezin terug naar Den Haag, waar hij in 1907 stierf. Zijn weduwe verhuisde naar de Rustenburgerweg in Bloemendaal, dichtbij haar broer Gerard. In 1915 stond ze er te boek als ‘douairière gravin P. van Heerdt tot Eversberg’. Ze was inmiddels gaan schilderen bij het Haagse schilderkunstig genootschap Pulchri Studio. Voor haar broer schilderde ze omstreeks 1910 de Baai van Sabang (Drieënhuizen, 93 en 216). In 1913 exposeerde ze haar werk op de grote landelijke tentoonstelling ‘De Vrouw 1813-1913’.
Vrouwenkiesrecht, vrede en opvoeding
Behalve kunstzinnig was Phil van Heerdt ook maatschappelijk actief, onder meer in de Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht (NBVK). In 1910 verscheen haar eerste brochure over kiesrecht voor vrouwen en in 1919 werkte ze mee aan een bundel waarin de ‘voornaamste staatkundige partijen’ werden geschetst ‘door vrouwen voor vrouwen’. Haar partij was de Bond van Vrije Liberalen, die in 1921 opging in de Vrijheidsbond. Ze was propagandaleidster van de Vrouwengroep in de Vrijheidsbond en stond meermalen kandidaat voor de Kamerverkiezingen.
Phil van Heerdt was daarnaast overtuigd pacifiste. Haar geloof dat zedelijke maatschappelijke opvoeding (‘moral education’) zou leiden tot wereldvrede, verwoordde ze in verschillende artikelen en brochures. Ze droeg haar overtuiging ook uit in de NBVK – ze was presidente van de afdeling Bloemendaal. In 1919 werd ze voorzitster van de Commissie voor Maatschappelijke Opvoeding van deze Bond. Ze was ook lid van de Vereniging Vrede door Recht en van de Anti-Oorlogsraad. Daarnaast zat ze in het hoofdbestuur van de Nederlandsche Vereeniging voor Volkenbond en Vrede, waarvan ze de Commissie voor Kinder-Vredeslectuur voorzat. In 1924 schreef ze de brochure Onderwijs en wereldvrede, een uitgave van deze vereniging.
Vanwege haar vloeiende Frans werd Phil van Heerdt presidente van de Commissie voor Moeders en Opvoedsters, die was aangesloten bij de in 1915 opgerichte Union Mondiale de la Femme pour la Concorde Internationale – tot op hoge leeftijd bleef ze hierin actief. In 1937, toen ze 75 jaar was, werd ze waarnemend presidente van de Union. Ze woonde inmiddels weer in Den Haag. Daar stierf ze op 2 december 1939, in de ouderdom van bijna 77 jaar.
Reputatie
Verschillende Nederlands-Indische bladen herdachten haar als ‘leidsvrouwe van de Nederlands-Indische Vredesfederatie’ – een afdeling van de Union Mondiale – en als Eerste Kamerlid. Dat laatste was een foutje, want hoewel ze hiervoor eenmaal kandidaat stond, is ze nooit gekozen. In 2012 besteedde Caroline Drieënhuizen uitgebreid aandacht aan Phil van Heerdt tot Eversberg-Quarles van Ufford in haar dissertatie Koloniale collecties, Nederlands aanzien. In deze studie over de Europese elite van Nederlands-Indië is een hoofdstuk gewijd aan drie generaties Quarles van Ufford – een van de personen die Drieënhuizen voor het voetlicht brengt, is ‘de zelfbewuste en sterke Philippine’ (88).
Naslagwerken
Atria; Nederland’s Adelsboek.
Archivalia
Atria, Amsterdam: Archief Anne Philippine Madeleine van Heerdt tot Eversberg-Quarles van Ufford.
Publicaties
- Wat wij vrouwen door het kiesrecht hopen te bereiken (Amsterdam 1910).
- Een toekomstdroom over zedelijk maatschappelijke opvoeding (Haarlem 1918).
- Het vredeswerk der vrouw (Den Haag 1924).
- Onderwijs en wereldvrede (Amsterdam 1924).
Literatuur
C.A. Drieënhuizen, Koloniale collecties, Nederlands aanzien. De Europese elite van Nederlands-Indië, belicht door haar verzamelingen, 1811-1957 (Amsterdam 2012) 41-98: ‘1850 – “Noblesse oblige”, ook in de koloniën. Drie generaties Quarles van Ufford, 1811-1935’.
Illustratie
Phil van Heerdt, door onbekende fotograaf, 1937 (Collectie IAV-Atria Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis).
Auteur: Annette Mevis
laatst gewijzigd: 12/09/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.