© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Barbara Sierman, Rijndorp, Adriana Theresia van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Rijndorp Adriana [20/09/2016]
RIJNDORP, Adriana Theresia van (geb. Den Haag 18-1-1698 – begr. Oegstgeest 27-1-1753), toneelspeelster en schrijfster van een klucht. Dochter van Jacob van Rijndorp (1663-1720), toneelspeler en schouwburgdirecteur, en Anna Catharina de Quintana (1668-1755), toneelspeelster. Adriana van Rijndorp trouwde met Michiel Lommetzum, stalknecht. Uit dit huwelijk werd 1 dochter geboren.
Adriana van Rijndorp was net als haar zusters Maria en Isabella aanvankelijk toneelspeelster bij de ‘Compagnie van de Haagse en Leidse Schouwburgen’, het toneelgezelschap van hun vader. Deze troep bespeelde niet alleen die beide schouwburgen, maar trad ’s zomers, in de kermistijd, ook in andere Hollandse plaatsen op en maakte zelfs enkele tournees in het buitenland.
Adriana stond bekend om haar ‘bevallig’ uiterlijk en haar als vrijmoedig geschetste optreden op het toneel van haar vader. In 1723 verscheen van haar hand de klucht De driftige [:hartstochtelijke] minnaars, of Arglistige juffrouw. Daarin vraagt de hoofdpersoon Adriana aan vijf huwelijkskandidaten wat hun inbreng in een eventueel huwelijk met haar zal zijn en voorziet zij hun vleiende antwoorden en mooie beloften direct van kritisch commentaar, want ‘Ik wil mijn vrijheid liever houwen, als zijn in slavernij door ’t trouwen’. De klucht is ongetwijfeld op de Haagse en Leidse schouwburgen opgevoerd, wellicht zelfs met Adriana in de hoofdrol. Anoniem verscheen direct een ‘tegenklucht’: De arglistige juffer bedroogen, of Gevlugte tooneelspeelster agterhaalt. De auteur pretendeert het leven van Adriana van Rijndorp te schetsen. Zij zou met haar minnaar zijn weggelopen naar het buitenland, maar deze zou haar, eenmaal zwanger, in de steek hebben gelaten, zodat ze met hangende pootjes naar haar moeder moest terugkeren.
Later vertelde ook Jacob Campo Weyerman (1677-1747) een dergelijk verhaal in zijn tijdschrift Den vrolyke tuchtheer van 1730 – hij noemt haar daar ‘de vagabonderende toneelduif’. Het waarheidsgehalte van deze verhalen is onbekend. Even onbekend is waar en wanneer Adriana trouwde met Michiel Lommetzum. In ieder geval heeft zij na 1730 nooit meer op de planken gestaan. Mogelijk woonde zij toen al in Duitsland, vanwaar zij ergens in de jaren veertig alleen met haar dochtertje Josepha terugkeerde naar Holland. Er is toen beweerd dat haar welgestelde familie in Leiden haar niet met open armen ontving en haar zelfs de deur weigerde (Hurrelbrinck, 17-18). Of dat waar was? Feit is dat Adriana na haar dood in 1753 pro deo en niet in Leiden werd begraven. Het jaar daarop overleed ook Josepha.
Naslagwerken
Van der Aa; Lauwerkrans; NNBW.
Archivalia
Zie de publicatie van B. Sierman (2004).
Publicatie
[Adriana van Rijndorp], De driftige minnaars, of Arglistige juffrouw. Kluchtspel (Leiden 1723; herdruk Amsterdam 1724).
Gespeelde rollen
Adriana speelde meest hoofdrollen: Elize in De dood van Hannibal; Octavia in De doodelyke minnenyd (treurspel van Willem van der Hoeven, 1714); Theodore in Theodore, maegt en martelares (treurspel van Pierre Corneille, vert. J. van Doesburg, 1715), Camille in Horace en Curace (treurspel van Pierre Corneille, vert. 1668) en Enone in Phedra en Hyppolitus (treurspel van Jean Racine, vert. Frans Rijk, 1683).
Literatuur
- De arglistige juffer bedroogen, of Gevlugte tooneelspeelster agterhaalt. Kluchtspel (Leiden z.j. [1723]).
- Jacob Campo Weyerman, Den vrolyke tuchtheer (Amsterdam 13-2-1730).
- E.F. Kossmann, Das niederländische Faustspiel des 17. Jahrhunderts (Den Haag 1910).
- E.F. Kossmann, Nieuwe bijdragen tot de geschiedenis van het Nederlandsche tooneel in de 17e en 18e eeuw (Den Haag 1915).
- L.H.J. Lamberts Hurrelbrinck, Beknopt overzicht der geschiedenis van het Leidsch tooneel (Leiden 1890)
- Barbara Sierman, ‘De dames van de “dubble Vreugtkasteelen”. De toneelactiviteiten van de familie Van Rijndorp’, Jaarboek Centraal Bureau voor Genealogie 58 (2004) 105-128.
Auteur: Barbara Sierman
laatst gewijzigd: 20/09/2016
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.