© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Anna de Haas, Rivier, Hilletje, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/RivierHilletje [13/01/2014]
RIVIER, Hilletje (ged. Amsterdam 15-5-1768 – gest. Amsterdam 10-10-1843), toneelspeelster. Dochter van Simon Rivier (1734-tussen 1790/1815), toneeldichter en reizend toneelspeler, en Catharina Jacoba van der Vliet (1735-1815). Hilletje Rivier trouwde op 4-1-1786 (otr. 11-12-1785) in Rotterdam met Jan Adriaan Roos (1766-1800), toneelspeler. Uit dit huwelijk werden 2 zoons en 4 dochters geboren, van wie er 2 jong overleden.
Hilletje Rivier werd in mei 1768 gedoopt in Amsterdam, waar ook haar broers Jan (1763) en Hendrik (1766) geboren waren. Hun vader was er verbonden aan de Amsterdamse Schouwburg. Of hun moeder ook toneel speelde is niet bekend. In 1774 verhuisde het gezin naar Rotterdam, waar vader Rivier bij de schouwburg ging spelen. Daar werd in datzelfde jaar Hilletjes broer Carel Philippus geboren en enkele jaren later haar zuster Gerbranda. Van de vijf kinderen Rivier zijn in ieder geval Hilletje en Gerbranda aan het toneel gegaan.
De toneelloopbaan van Hilletje Rivier nam vermoedelijk rond 1774 een aanvang bij de Rotterdamse Schouwburg van de acteur Jan Punt. Ze was toen zes jaar oud. In 1786 was ze waarschijnlijk nog steeds verbonden aan die schouwburg, die inmiddels onder een andere directie stond. In januari van dat jaar trouwde Hilletje Rivier in Rotterdam met de toneelspeler Jan Adriaan Roos en vier maanden later werd daar hun eerste kind geboren, Nicolaas Jan. Aan de hand van de geboorteplaatsen van de volgende vijf kinderen zijn de omzwervingen – waarschijnlijk toneeltournees – van het echtpaar Roos-Rivier te volgen. Dochter Anna Katharina werd in 1787 in Leiden geboren en Jacoba Christina in 1791 in Dordrecht. Vanaf dat jaar waren Hilletje Rivier en haar man verbonden aan het gezelschap van Andries Snoek, dat toen de Rotterdamse Schouwburg bespeelde. In de jaren 1793-1795 reisde de troep door Brabant en bezocht wellicht in 1794 Gent, want daar kregen Hilletje en Jan Adriaan dat jaar een dochter, Maria Charlotta. In 1795 werd het hele gezelschap van Snoek geëngageerd door de Schouwburg in Amsterdam. Hilletje en Jan Adriaan hielden er in december 1796 hun zoon Jan Adriaan ten doop. Waarschijnlijk woonde het gezin toen in de Kerkstraat, bij de Vijzelstraat, vanwaar in 1797 een van hun kinderen begraven werd. Het jaar daarop verhuisden ze naar de Lange Leidsedwarsstraat.
Op 21 maart 1800 werd in Amsterdam Hilletjes pasgeboren dochter Louiza Carolina luthers gedoopt, tegelijk met de bijna zesjarige, tot dan toe kennelijk ongedoopte Maria Charlotta. Waarom zij luthers werden gedoopt is niet bekend. Een half jaar later overleed Jan Adriaan Roos, slechts 34 jaar oud. Het overlijden moet plotseling zijn geweest. Hendrik Tollens, de kersverse echtgenoot van Hilletjes zuster Gerbranda, schreef een rouwgedicht. Roos werd op het Westerkerk-kerkhof begraven vanaf de Lange Leidsedwarsstraat bij de Spiegelgracht. Hilletje Rivier bleef achter met vier onmondige kinderen. Zij is nooit hertrouwd.
In ieder geval nog gedurende het eerste decennium van de negentiende eeuw bleef Hilletje Rivier verbonden aan de Amsterdamse Schouwburg. Zij speelde er ‘caricatures’ en ‘vertrouwden’, rollen van het tweede plan dus. Waarschijnlijk is zij de ‘mejuffrouw Roos’ die in 1812 in Leeuwarden een paar keer een ‘pas de shawl’ danste met ‘de heer Greive’. Dat was ongetwijfeld de balletmeester van de Amsterdamse Schouwburg, Pieter Greive, onder wiens leiding Polly Cuninghame in die tijd beroemd werd met juist deze dans.
Onduidelijk is tot wanneer Hilletje Rivier aan de Amsterdamse Schouwburg verbonden is geweest. Waarschijnlijk hield ze er voor 1821 mee op, want dan staat ze bij het huwelijk van haar dochter Maria Charlotta als ‘buiten beroep’ te boek. Hilletje Rivier overleed op 10 oktober 1843 in een huis in de Lange Leidsedwarsstraat. Haar dood werd aangegeven door haar schoonzoon, de ‘kunsttekenaar’ Lieve van Ollefen, die liet noteren dat zij de weduwe was van Jan Adriaan Roos en geen beroep had.
Naslagwerken
Coffeng; Worp.
Archivalia
- Stadsarchief Amsterdam: DTB, Dopen 91, p. 197 [Hilletje Rivier]; 128, p. 183, en 283, 49r en 52r [1 zoon, 2 dochters]. DTB, Begraven 1120, 86v [Jan Adriaan Roos sr.]; 1266, 79v en 124r [2 kinderen Roos]. BS, Overlijden 1815, deel 8, 118r [Catharina Jacoba van der Vliet]; 1843, deel 7, 78v [Hilletje Rivier].
- Gemeentearchief Rotterdam: DTB, Dopen 1, nr. 414, d.d. 9-11-1766 [Jan Adriaan Roos sr.], en d.d. 13-4-1786 [1 zoon]. DTB, Trouwen 129 [Rivier en Roos].
- Regionaal Archief Leiden: DTB, Dopen Marekerk, d.d. 29-4-1787 [1 dochter].
- Gemeentearchief Dordrecht (DiEP): DTB, Dopen 11, inv. nr. 8-10, d.d. 29-6-1791 [1 dochter].
Literatuur
- Hendrik Tollens, Op het graf van J.A. Roos (Amsterdam z.j. [1800]).
- Leeuwarder Courant, 17 en 21-7-1812 [advertenties dansoptredens].
- A. van Halmael jr., Bijdragen tot de geschiedenis van het tooneel, de tooneelspeelkunst en de tooneelspelers, in Nederland (Leeuwarden 1840) 61.
- Johs. Hilman, Ons tooneel. Aantekeningen en geschiedkundige overzichten; naamrol van plaatwerken en geschriften (Leiden 1881) 147, 203.
- P. Haverkorn van Rijsewijk, De oude Rotterdamsche Schouwburg (Rotterdam 1882) 50, 271-272, 315, 321.
- J.A. Worp, Geschiedenis van den Amsterdamschen Schouwburg, 1496-1772, uitg. met aanvulling tot 1872 door J.F.M. Sterck (Amsterdam 1920) 238, 246.
- Ben Albach, Helden, draken en comedianten. Het Nederlandse toneelleven voor, in en na de Franse tijd (Amsterdam 1956) 46, 92, 98.
- Henk Gras, ‘“Taal, Poëzij en kunstbeleid/ Met behoud, liefst, van uw maagd’lijkheid”. Nieuw licht op de vroege schouwburggeschiedenis van Rotterdam, 1781-1792’, Rotterdams Jaarboekje (2002) 244-282, aldaar 264, 266.
Auteur: Anna de Haas
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 609
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.