© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Marie-Cécile van Hintum, Salomonson, Anna Francis Elizabeth, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Salomonson [19/03/2018]
SALOMONSON, Anna Francis Elizabeth (geb. Dordrecht 1-12-1927 – gest. Den Haag 27-2-2015), journaliste. Dochter van Lodewijk Salomonson (1902-1978), advocaat, en Pauline Victoire van Geuns (1903-1982), juriste. An Salomonson trouwde op 18-8-1956 in Dordrecht met Friedrich Aage Hansen-Löve (1919-1997), journalist, schrijver, essayist. Uit dit huwelijk, in 1966 in Wenen ontbonden, werden 2 dochters geboren.
An Salomonson
groeide op in haar geboorteplaats Dordrecht als oudste van vier kinderen in een
welgesteld en liberaal gezin. Haar vader kwam uit een familie van
geassimileerde joodse textielhandelaren en werkte op zijn vaders
advocatenkantoor in Dordrecht, haar moeder was een telg uit een patriciërsfamilie.
Beide ouders hadden rechten gestudeerd in Leiden en vonden het vanzelfsprekend
dat ook meisjes een goede opleiding kregen. Na de Montessori lagere school
ging An in 1939 naar het stedelijk gymnasium. Aan het einde van de oorlog bracht
ze als zeventienjarige op het eiland Dordrecht illegale blaadjes en
wapens rond. Na het behalen van haar gymnasium bèta-diploma, in 1946, ging ze
in Leiden rechten studeren. Haar ouders hoopten dat ze advocaat zou worden,
maar na haar kandidaatsexamen stapte ze over op psychologie, een vakgebied dat
altijd al had getrokken. Die studie rondde ze in de herfst van 1953 af.
Wenen
Omdat ze als psycholoog geen werk vond, ging An Salomonson door met promotieonderzoek. Samen met een econoom en een socioloog vertrok ze in 1954 naar Wenen om het lage geboortecijfer in die stad te onderzoeken. Ze ontdekte dat dit te maken had met levensangst en onzekerheid bij de Weners over hun sociaal-economische vooruitzichten. Het onderzoek resulteerde in haar proefschrift Enige sociaal-psychologische aspecten van het lage geboortecijfer in Wenen, waarop ze op 6 juni 1956 in Leiden bij professor A.M.J. Chorus promoveerde. Enkele weken later trouwde ze in Dordrecht met Friedrich Hansen-Löve, een acht jaar oudere journalist van de Oostenrijkse radio- en televisieomroep die ze kort na haar aankomst in Wenen op een discussieavond van het Österreichische College had leren kennen. Het paar vestigde zich in Wenen.
In 1958 werd An Salomonson op verzoek van Jérôme Heldring, de toenmalige adjunct-hoofdredacteur van de Nieuwe Rotterdamse Courant (NRC), correspondente voor die krant in Wenen. Het was het begin van haar journalistieke carrière. Als zelfstandig correspondente deed ze verslag over Oostenrijk, Oost-Europa en de Sovjet-Unie. Afgezien van de NRC werkte ze voor de Wereldomroep en BRT’s Nieuwsjournaal en (vanaf 1969) voor de Gemeenschappelijke Provinciale Dagbladpers (GPD). Intussen was ze moeder geworden van twee dochters: Katharina Kyra (1962) en Esther Maria (1965). Na haar scheiding van Friedrich Hansen-Löve in 1966 voedde ze hen alleen op – wel had ze in deze jaren een relatie met de Nederlandse journalist Link van Bruggen (1924-2001).
Op verzoek van radiojournalist Klaas-Jan Hindriks begon An Salomonson in 1966 ook als correspondente voor Avro’s Radiojournaal: ‘An Salomonson, Avro, Wenen’ klonk het tot midden jaren zeventig in menig Nederlandse huiskamer. Vanuit haar standplaats vlakbij het IJzeren Gordijn – in de nacht van 20 op 21 augustus 1968 zag ze vanuit haar hotelkamer in Praag de Russische tanks binnenrollen – stak ze haar mening over de Sovjet-Unie niet onder stoelen of banken: ‘De Praagse lente is geweken voor een Siberische winter’ (gecit. Kranenburg, 2015), aldus Salomons radiocommentaar na de afzetting van Dubček in Tsjecho-Slowakije (1968). Vanaf 1973 was ze bestuurslid van het Verband der Auslandpresse in Wien, de buitenlandse persclub in Wenen – in het seizoen 1974-1975 als voorzitster.
Den Haag
In de zomer van 1975 verhuisde An Salomonson met haar dochters naar de Vogelwijk in Den Haag. Ze kreeg een vaste baan bij de buitenlandredactie van NRC Handelsblad, waar ze zich met diplomatieke betrekkingen bezighield. Begin 1979 had Salomonson een daverende primeur toen ze in een serie verhalen over Abdul Qadeer Khan naar buiten bracht hoe deze atoomgeleerde jarenlang bij Urenco in Almelo voor de Pakistaanse overheid had gespioneerd. Met de kennis van het zogenaamde Kistemaker-procedé kon dat land later een atoombom ontwikkelen (Van der Hoeven, 2012). Daarnaast werkte ze zeven jaar (1980-1987) op de redactie van Idee ’66, een wetenschappelijk tijdschrift van D’66. In diezelfde periode (1980-1985) was ze lid van de Selectiecommissie Rechterlijke Macht.
Vanaf 1986 werkte Salomonson op de Haagse redactie van NRC Handelsblad. Het stoorde haar dat er bij de NRC weinig ruimte was voor de gruweldaden achter het IJzeren Gordijn, die zij vanuit haar functie als correspondente met eigen ogen had waargenomen. ‘Keer op keer wisten ze het in Nederland beter, ik moest niet zo polariseren. Ik was paranoïde. Niemand had belang bij escalatie’, zei ze er later over (gecit. Kranenburg). Op 61-jarige leeftijd, in januari 1989, ging Salomonson met de VUT. Ze genoot van haar vrije tijd, las veel, schreef voor kleine kring haar memoires, genoot van haar kleinkinderen en reisde veel. Ook was ze in 1993 nog een tijdje columniste voor NRC Handelsblad. Op haar 72ste leerde ze de arts Jan Felderhof kennen, met wie ze tot zijn dood in 2010 een relatie had. Aan het eind van haar leven leed An Salomonson aan maculadegeneratie (netvliesdegeneratie), waardoor ze vrijwel blind werd. Toch lukte het haar om zelfstandig thuis te blijven wonen. Toen ze niet veel later de diagnose kanker kreeg, besloot ze – als overtuigd lid van de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie (NVVE) – dat haar leven voltooid was. ‘De oude mens heeft recht op zijn eigen dood’, schreef ze in 2004 (NRC, 1-12-2004).
An Salomonson stierf op 27 februari 2015 thuis in de Haagse Vogelwijk, 87 jaar oud.
‘Gedecideerde stem van de Koude Oorlog’
An Salomonson werd in 1976 in Oostenrijk voor haar verdiensten als voorzitster van de buitenlandse persclub onderscheiden met Das Grosse Ehrenzeichen für Verdienste um die Republik Österreich. In zijn in memoriam in NRC Handelsblad noemde Mark Kranenburg haar ‘de gedecideerde stem van de Koude Oorlog’. Hij prees haar kwaliteiten als diplomatiek redactrice in de wereld van Buitenlandse Zaken en diplomaten en haar scherpe en vooruitziende blik als columniste. Klaas-Jan Hindriks typeerde Salomonson als een stijlvolle, charmante journaliste en ‘zeer uitgesproken in haar eigen overtuiging’ (gecit. Kranenburg, 2015).
Publicaties
Behalve in NRC Handelsblad verschenen artikelen van Salomonson o.a. in: Algemeen Dagblad, Amigoe, De Telegraaf, De Tijd, De Waarheid, Friese Koerier, Het Vrije Volk, Leeuwarder Courant, Limburgs Dagblad, Nederlands Dagblad, NIW, Nieuwsblad van het Noorden.
Literatuur
- Pien van der Hoeven, Het succes van een kwaliteitskrant. De ontstaansgeschiedenis van NRC-Handelsblad (Amsterdam 2012).
- Mark Kranenburg, ‘De gedecideerde stem van de Koude Oorlog’, NRC Handelsblad, 7-3-2015 [in memoriam].
Illustratie
An Salomonson, door Vincent Mentzel, 1986.
Auteur: Marie-Cécile van Hintum (met dank aan Kathi Hansen-Löve)
laatst gewijzigd: 19/03/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.