© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Spilberg, Adriana, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Spilberg [13/01/2014]
SPILBERG, Adriana (ged. Amsterdam 8-12-1656 – gest. Düsseldorf? na 1697), schilderes. Dochter van Johannes Spilberg (1619-1690), portret- en historieschilder, hofschilder van de keurvorst van de Palts, en Maria Gerrits. Adriana Spilberg trouwde (1) in 1684 in Düsseldorf met Willem Breekvelt (gest. 1687), schilder; (2) in 1697 in Düsseldorf met Eglon van der Neer (1634-1703), hofschilder van de keurvorst van de Palts. Uit huwelijk (1) werden 3 zoons geboren. 
Adriana Spilberg werd op 8 december 1656 gedoopt in de Oude Kerk te Amsterdam, als minstens vierde kind van de Duitse kunstenaar Johannes Spilberg en de vermoedelijk Amsterdamse Maria Gerrits. Vóór haar waren twee dochters en een zoon gedoopt. Een van de meisjes stierf als zuigeling. Adriana’s vader was afkomstig uit Düsseldorf, maar kreeg een deel van zijn schildersopleiding bij Govert Flinck in Amsterdam. Hij was een succesvol portret- en historieschilder en werkte in Düsseldorf als hofschilder voor verschillende keurvorsten van de Palts.
De Groote Schouburgh van Arnold Houbraken is de belangrijkste bron van informatie over Adriana Spilberg. Houbraken meldt dat Johannes Spilberg zijn dochter ‘van jongs af aan in de teken- en schilderkunst [had] onderwezen’ (Houbraken, 45). Terwijl Johannes zelf veel reisde in opdracht van de keurvorst, had zijn gezin aanvankelijk Amsterdam als vaste basis. Daarin kwam verandering toen de keurvorstin hoorde hoe talentvol Adriana was, aldus Houbraken. Zij droeg Spilberg op zijn dochter naar Düsseldorf te halen, maar Adriana weigerde haar moeder te verlaten. Daarop ‘gelastte de vorst hem [: Spilberg] naar Amsterdam te gaan, zijn huishouden daar op te breken, en met vrouw en kinderen aan ’t hof te komen wonen, aanbiedende niet alleen de reiskosten te vergoeden, maar gaf hem ook een gouden medaille mee, ten present voor zijn dochter; om haar aan te lokken, en van zijn gunst te verzekeren. Dit was in ’t jaar 1681’ (Houbraken, 45). Adriana Spilberg ging inderdaad naar Düsseldorf. Daar kreeg zij veel huwelijksaanzoeken, maar haar vader, die bang was haar voor de kunst te verliezen, wenste ‘haar aan niemand dan een schilder te geven’ (Houbraken, 45). Hij kreeg zijn zin, want in 1684 trouwde Adriana de schilder Willem Breekvelt, met wie zij volgens Houbraken drie zonen kreeg. Breekvelt overleed al in 1687. Tien jaar later hertrouwde Adriana met kunstenaar Eglon van der Neer, die haar vader was opgevolgd als ‘raad en kabinetschilder des keurvorsts van de Palts Johan Wilhelm’ (Houbraken, 45).
Volgens Houbraken tekende Adriana Spilberg ‘kunstig in pastel, of met crayon naar ’t leven, ook uitvoerig in olieverf’, en verwierf zij daarmee veel roem. Adriana lijkt vooral actief te zijn geweest als portretschilderes, maar zou ook hebben meegewerkt aan de frescodecoraties van haar vader in het slot van Düsseldorf. Tegenwoordig zijn er nauwelijks werken van haar hand bekend. Het is onbekend wanneer en waar Adriana Spilberg is overleden.
Naslagwerken
Van der Aa; Delvenne; Elck zijn waerom; Houbraken (niet zelfst.); Immerzeel; Kobus/De Rivecourt; Lexicon Noord-Nederlandse kunstenaressen; NNBW (bij E. van der Neer); Petteys; Regt; Thieme (niet zelfst.); Weyerman (bij E. van der Neer); Wurzbach.
Archivalia
Stadsarchief, Amsterdam: Doop- trouw, begrafenisboeken, inv. nr. 5001, 9, p. 166 (doop van Adriana Spilberg).
Werken
Adriana Spilberg, Portret van een vrouw, gezeten aan een tafel met horloge, doek, 60 x 54 cm, Gesigneerd: ‘(...) / Spilberg’, ca. 1670-1680, Amsterdam, Instituut Collectie Nederland, Amsterdam, inv.nr. 2449 (afb. Den Haag, RKD, Collectie Beelddocumentatie).
Literatuur
- G. Greer, Vrouwenwerk. Wedloop vol hindernissen (Amsterdam 1980) 254, 352.
- J. Schmidt-Liebich, Lexikon der Künstlerinnen 1700-1900, Deutschland, Österreich, Schweiz (München 2005) 444.
Illustratie
Portret van een vrouw, gezeten aan een tafel met horloge, gesigneerd: ‘(...) / Spilberg’, ca. 1670-1680 (Amsterdam, Instituut Collectie Nederland).
Redactie
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 371
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.