© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Annette M. Cramer van den Bogaart, Straetmans, Teuntje, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Straetmans [13/01/2014]
STRAETMANS, Teuntje (geb. Culemborg? ca. 1616? – gest. Breuckelen, Nieuw-Nederland 19-10-1662), bigamiste. Ze trouwde (1) met Jan Meijerinck (gest. 1645?), soldaat; (2) omstreeks 1648 in Nieuw-Holland met Georg Haff, militair trompetblazer; (3) omstreeks 1653 met Tieneman Jacobsen, kleermaker; (4) op 15-6-1657 in Nieuw-Amsterdam met Gabriel Corbesij, soldaat. Uit huwelijk (1) werden 1 zoon en 1 dochter geboren van wie de zoon jong overleed; uit (2) 2 zoons van wie 1 jong overleed; uit (3) 1 dochter en uit (4) 1 zoon die jong overleed.
Teuntje Straetmans was afkomstig uit Nederland. Ze was midden 1630 naar de Nederlandse kolonie Nieuw-Holland (Noordoost-Brazilië), vertrokken, wellicht met haar eerste echtgenoot Jan Meijerinck. Tussen 1635 en 1637 woonde Straetmans in het kustfort Cabadelo. Daar werd haar zoon Mauritie (Mauritsje) op 1 november 1637 gedoopt, waarbij gouverneur Johan Maurits van Nassau optrad als getuige. Ook dochter Margariet werd daar geboren en gedoopt op 12 april 1639. Midden jaren veertig stierf Meijerinck, waarna Teuntje Straetmans hertrouwde met Georg Haff – ook wel Jurriaen Haeff geheten –, afkomstig uit Beieren en als trompetblazer in dienst van de West-Indische Compagnie. Op 30 juni 1649 werd een tweeling, Laurens en Pieter, gedoopt. Waarschijnlijk hoorde Teuntje Straetmans bij de stroom vluchtelingen die begin jaren vijftig Nieuw-Holland moest verlaten toen duidelijk werd dat de Nederlanders hun Braziliaanse bezittingen niet konden behouden. Met haar twee nog in leven zijnde kinderen, Margariet en Laurens, arriveerde zij op het eiland Guadeloupe. Intussen was ze getrouwd met Tieneman Jacobsen. Uit dit huwelijk werd omstreeks 1654 in Guadeloupe dochter Anna geboren.
In 1655 vertrok Teuntje Straetmans met haar kinderen maar zonder Tieneman Jacobsen naar Nieuw-Nederland, op hetzelfde schip als Peter Stuyvesant en dominee Samuel Drisius. Bij aankomst in Nieuw-Nederland (waar nu New York ligt) werd Straetmans beschouwd als een alleenstaande vrouw. Wellicht hoopte ze aanvankelijk dat Jacobsen zich bij haar en de kinderen zou voegen, maar na een tijd gewacht te hebben liet ze hem officieel dood verklaren. Met de nadrukkelijke toestemming van directeur-generaal Peter Stuyvesant trouwde ze op 15 juni 1657 met Gabriel Corbesij, een van zijn soldaten. Hun zoon, David, gedoopt op 28 maart 1659 werd slechts drie jaar oud.
Het echtpaar Corbesij-Straetmans bezat een dubbel huis op het eiland Manhattan bij de stadsmuur. In de archieven staat het geregistreerd als ‘eigendom van Teuntje Straetmans en haar echtgenoot’. In januari 1662 kreeg Corbesij een concessie voor een stuk land in Breuckelen (Brooklyn) met twee kleine huizen, waar het echtpaar uiteindelijk ging wonen. Uit de boedelinventaris, opgemaakt na haar dood, blijkt tevens dat zij een kleine boerderij hadden. Teuntje Straetmans kwam verscheidene malen in aanraking met het gerecht. In 1660 werd ze aangeklaagd omdat ze een vrouw had aangevallen, later werd ze veroordeeld voor bedreiging met een mes. Deze incidenten zijn de laatste verwijzingen naar Straetmans in de archieven van Nieuw-Amsterdam. Op 19 oktober 1662 stierf zij, na een kort ziekbed.Bigamiste
Bijna anderhalf jaar na Teuntjes dood vertelde een rondreizende Engelsman aan dominee Selijns dat Tieneman Jacobsen, Straetmans derde echtgenoot, nog leefde en kleermaker was op Jamaica. De kerkleiding besloot een brief aan Jacobsen te schrijven om hem te informeren over de dood van zijn vrouw, met de gedachte dat hij misschien zijn dochter naar ‘de herrezen vader’ wilde laten overkomen of haar iets zou willen sturen als ‘een bewijs van vaderliefde’. Uit de brief wordt duidelijk dat Jacobsen van plan was geweest naar Nieuw-Nederland te komen, maar daarvan had afgezien toen hij hoorde dat zijn vrouw was hertrouwd – en dus in bigamie leefde. Wel kwam hij na ontvangst van de brief naar Nieuw-Nederland om zijn dochter Anna op te halen. Het leven van Teuntje Straetmans illustreert de omzwervingen, uitdagingen en mogelijkheden van Hollandse vrouwen in de koloniale wereld van die tijd.
Literatuur en gedrukte bronnen
- Records of the Reformed Dutch Church in New Amsterdam: marriages, Samuel Smith Purple ed. (New York 1890; herdr. 1997).
- Doopregister der Hollanders in Brazilië, 1633-1654, C.J. Wasch ed. (Den Haag 1889).
- Records of New Amsterdam from 1653-1674, Berthold Fernow ed., 7 delen (New York 1897), deel 3, 171.
- I.N. Phelps Stokes, The iconography of Manhattan Island, 1498-1909 (New York 1967).
- Old first Dutch Reformed Church of Brooklyn, New York. First book of records, 1660-1752, A.P.G. Jos van der Linde ed. (Baltimore 1983).
- Baptisms of the Reformed Church of New Amsterdam, 1659 (op: http://sepwww.stanford.edu/sep/jon/family/baptism.txt, d.d. 7-9-2009).
- Annette M. Cramer van den Bogaart, ‘The life of Teuntje Straatmans: a Dutch woman’s travels in the seventeenth century Atlantic world’, Long Island Historical Journal 15 (2003) 35-53 [met bronnenopgave].
Auteur: Annette M. Cramer van den Bogaart
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 265
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.