© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Kees Kuiken, Uyldert, Mellifica, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Uyldert [26/06/2017]
UYLDERT, Mellifica, ook bekend onder pseudoniem Esther de Raad (geb. Blaricum 31-5-1908 – gest. Bilthoven 10-5-2009), astrologe en occultiste. Dochter van Emil Uyldert (1884-1959), koopman en bijenhouder, en Elize Marie Calisch (1877-1964), onderwijzeres. Mellie Uyldert had een relatie met Willem Nicolaas Dinger (1899-1967), hoteldirecteur. Hieruit zijn 1 zoon en 1 dochter geboren.
Mellie Uyldert is vernoemd naar het lievelingsdier van
haar vader: de honingbij (Apis mellifica). Haar beide grootvaders waren
gefortuneerd en vrijzinnig en haar ouders zijn nooit voor de wet gehuwd. Thuis
in Blaricum had Mellie tot haar tweede jaar een Duitse kinderverzorgster. In
1910 trouwde haar vader met deze Louise Bäumler en in 1914 emigreerde hij met haar
naar de Amerikaanse staat New Jersey. Mellie werd verder opgevoed door haar –
joodse – moeder Marie Calisch, die de zogeheten ‘Rein Levenbeweging’ aanhing –
een vereniging die streefde naar vegetarisme, geheelonthouding, een ‘rein’
geslachtsleven en gelijke rechten voor man en vrouw. Calisch had inmiddels inkomsten
uit taallessen en kamerverhuur, onder meer aan de schilder Piet Mondriaan.
Schrijfster en cultfiguur
Op haar 21ste volgde Uyldert een cursus astrologie. Na een paar lessen haakte ze af: ‘Als iets al in je zit, dan hoef je alleen maar op dat knopje te drukken en dan begint het eruit te komen. Tot mijn eigen verbazing bleek ik er een heleboel van te weten’ (gecit. Brouwer). Sindsdien trad ze zelf op als astrologe. Net als haar moeder bleef ze ongehuwd. Vanaf het begin van de jaren dertig woonde ze samen met Willem Dinger, directeur van een vegetarisch hotel-pension, eerst in Rotterdam en daarna in Den Haag. Daar werd in 1935 hun zoon Prometheus (Theus) geboren. In hetzelfde jaar verhuisde het gezin naar Laren, waar in 1937 dochter Godelieve werd geboren.
In 1934 kwam bij de Larense uitgever A.G. Schoonderbeek het eerste boek van Mellie Uyldert uit: het vegetarische kookboek Handleiding voor de moderne keuken. Een lange rij publicaties volgde: over religie, astrologie, esoterie, gezondheid, kruiden en planten, alternatieve geneeswijzen, aardwichelarij, edelstenen, getallen- en kleurenleer, opvoeding en sprookjes. In de jaren 1940-1945 schreef ze onder meer in het nationaal-socialistische tijdschrift Hamer over rassensuperioriteit.
Onder het pseudoniem Esther de Raad schreef Uyldert in 1950 een ‘antwoord’ op de roman Joachim van Babylon van Marnix Gijsen: Het antwoord van Suzanna. Ze verdedigde hierin de ‘kuise Susanna’, die door Gijsen vanuit een al te nadrukkelijk (en volgens haar onterecht) mannelijk perspectief was beschreven – de Rein Levenideologie uit haar jeugdjaren klinkt erin door. In 1960 publiceerde ze een gedichtenbundel: Mijn hart is aan de overzijde. In boektitels zoals Verborgen krachten der edelstenen (1972) beloofde ze de onthulling van zogenaamde occulte geheimen.
Willem Dinger overleed in 1967. Uyldert was inmiddels in alternatieve kring een beroemdheid geworden die vaak in het openbaar optrad. Ze schreef niet alleen in haar eigen blad De Kaarsvlam (vanaf 1947), maar ook in het tijdschrift Onkruid (vanaf 1978), dat haar in 1983 voor haar 75ste verjaardag een feestbundel aanbood.
Rassenwaan
Kort na dit hoogtepunt kwam Uyldert onder vuur te liggen. De Nijmeegse antifascist Felix Zwitser onthulde in 1984 dat ze in de oorlogsjaren in Hamer had gepubliceerd. Toen bleek dat Uyldert geen afstand nam van dit racistische gedachtegoed, verbrak Onkruid alle banden met haar. Ook bij haar vaste uitgever, het in 1934 door onder meer de latere verzetsman Henri Methorst opgerichte De Driehoek, kon ze niet meer terecht. Haar blad De Kaarsvlam bleek in 1991 een ruilabonnement te hebben met Manuscripten, het blad van de nationaal-socialiste Florrie Rost van Tonningen-Heubel. Hoe intensief Uyldert met haar omging, is onduidelijk, maar ze vond dat men Heubel ‘onheus’ behandelde (Westerink).
Het bezettingsjaar 1942 had Uyldert naar eigen zeggen beleefd als een ‘heerlijke tijd’: ‘Men werd weer mensen met elkaar, deelde wat men had. […] De zielen der mensen kwamen te voorschijn[,] ieder kon zichzelf worden en zijn’ (…). De jaren na de Bevrijding betekenden voor Uyldert zowel geestelijk als zakelijk een achteruitgang. ‘Met het wittebrood kwam de geestelijke verstikking terug’, schreef ze in december 1975 in De Kaarsvlam (gecit. Westerink). Intussen had haar werk haar geen windeieren gelegd. Ze had meer dan 1,3 miljoen boeken verkocht. Haar vermogen bracht ze onder in de Mellie Uyldert Stichting, die onder meer een landgoed in België beheerde. Daar gaf ze tot op hoge leeftijd lezingen en cursussen. In 2002 publiceerde Uyldert haar autobiografie: Leven uit inspiratie. Daarin beweerde ze onder meer dat ze in 1942 ‘voor een organisatie’ drie joodse vrouwen in huis had genomen (Uyldert, 173). Haar laatste jaren woonde ze in een antroposofisch verpleeghuis in Bilthoven. Daar overleed Mellie Uyldert op 10 mei 2009, in de leeftijd van honderd jaar. Uyldert is begraven in Blaricum.
Reputatie
Bij de dood van Mellie Uyldert omschreef De Groene Amsterdammer deze ‘moeder van de Nederlandse New Age-beweging’ als een gewiekste astrologe die met onzin veel volgelingen had verworven: ‘Kruidenvrouwtje Mellie Uyldert omkleedde haar rassentheorie met ditjes en datjes ontleend aan esoterische geschriften. Haar erfenis: een kathedraal van leugens en beuzelpraat, een monument voor de domheid’. Haar neef Robert (Satyamo) Uyldert, sinds 2006 redacteur van De Kaarsvlam, verdedigde in een reactie in hetzelfde blad zijn ‘wijze tante’. Dat de weduwe Rost van Tonningen haar ‘boezemvriendin’ was geweest, was volgens hem onbewezen. Ook Uylderts zoon Theus Dinger reageerde gekrenkt op de necrologie. Ze zou ‘haar leven [hebben] geriskeerd toen zij twee joodse vrouwen een onderduikadres bood’. Dit bericht (uit haar autobiografie) is verder niet bevestigd.
De nog altijd actieve Mellie Uyldert Stichting vat haar gedachtegoed samen in vier punten: ‘luisteren naar jezelf’, ‘denken in analogieën’, een ‘hermetisch paradigma’ en ‘natuurlijk leven’. De stichting roemt haar ‘sterke mystieke inslag die haar vele publicaties diepgang geeft’. Dit is tegelijk weer voer voor sceptici. Zo vragen Hulspas en Nienhuys zich af welke diepgang er schuilgaat in uitspraken als ‘de meloen zit vol maankracht’ en ‘de brandnetel houdt van plutonium’.
Publicaties
Leven uit inspiratie (Tilburg 2002); overige publicaties op de website van de Mellie Uyldert Stichting.
Literatuur
- F. Zwitser, Mellie Uyldert, de onbegrepen wijze maagd (Boxtel 1984).
- ‘Uyldert, Mellie (1908-2009)’, in: M. Hulspas en J.W. Nienhuys, Tussen waarheid & waanzin. Een encyclopedie der pseudo-wetenschappen (Breda 2002) 374-375.
- H. Westerink, ‘New age-grootmoeder Mellie Uyldert zaait giftig gedachtegoed’, De Fabel van de illegaal 58 (2003).
- A. Brouwer, ‘Het einde’, De Groene Amsterdammer (20-5-2009).
- S. Uyldert, ‘Gif Groene Amsterdammer’, De Groene Amsterdammer (26-5-2009).
- T. Dinger, ‘Mellie Uyldert’, De Groene Amsterdammer (3-6-2009).
- M. Vos-Blekemolen, ‘Stamboom Mellie Uyldert’, Toentertijd 61 (2009).
Website
Mellie Uyldert Stichting [URL: www.uyldert.nl; geraadpleegd 26/07/2015].
Illustratie
Melly Uyldert, door onbekende fotograaf, 1972 (Spaarnestad Photo / Hollandse Hoogte).
Auteur: Kees Kuiken
laatst gewijzigd: 26/06/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.