© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Valckenisse, Maria Margaretha van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Valckenisse [13/01/2014]
VALCKENISSE, Maria Margaretha van, ook bekend als ‘de lekkende non’ (geb. Antwerpen 26-5-1605 – gest. Oirschot 5-2-1658), mystica, stichteres van de Karmel van Oirschot. Dochter van Philips van Valckenisse (gest. 1614), stadssecretaris van Antwerpen, en Catherine van Dycke.
Maria Margaretha van Valckenisse groeide op in een vooraanstaand Antwerps gezin. Op negentienjarige leeftijd werd zij ingekleed in het klooster van de ongeschoeide karmelietessen in Antwerpen. Zij koos de kloosternaam Maria Margaretha der Engelen. In 1644 vertrok zij naar Oirschot (Noord-Brabant) om daar een nieuw klooster te stichten: het karmelietessenklooster Bleyendael. Stadhouder Frederik Hendrik had hier op voorspraak van Maria de Medici toestemming voor gegeven. In navolging van de Spaanse Theresia van Avila voerde Maria van Valckenisse een streng ascetische levensstijl. Al bij haar leven verwierf zij daarmee een status van heiligheid: zij zou het lijden van anderen over kunnen nemen, de gave bezitten op twee plaatsen tegelijk te kunnen zijn, visioenen hebben en in 1654 de stigmata hebben ontvangen.
Op 5 februari 1658 stierf Maria Margaretha van Valckenisse. Haar opgebaarde lichaam vertoonde na enkele maanden nog steeds geen tekenen van ontbinding, maar het begon wel een olieachtige vloeistof af te scheiden. Deze werd in kleine flesjes opgevangen vanwege zijn geneeskrachtige werking. Meer dan honderd flesjes van twintig deciliter werden met de substantie gevuld. De plaatselijke chirurgijn zou na sectie op het lichaam spijkerkoppen hebben aangetroffen die in verband werden gebracht met het lijden van Christus: volgens de katholieke kerk een teken van heiligheid.
De verhalen over de ‘lekkende non’ en de wonderbaarlijke genezingen die hiermee gepaard gingen, maakten het klooster van Oirschot tot een bedevaartsoord, tot grote ergernis van het protestantse gezag. In juli 1663 werd het lichaam dan ook geconfisqueerd, onder militaire begeleiding naar Den Bosch overgebracht en in de toen protestantse Sint Janskerk begraven. De nonnen die nog in het klooster woonden, vluchtten datzelfde jaar naar de Spaanse Nederlanden. In 1795 werd na opening van het graf een deel van het gebeente van Maria Margaretha naar Leefdaal bij Leuven overgebracht.
Maria Margaretha van Valckenisse is nooit officieel heilig of zalig verklaard, maar zij werd tot diep in de twintigste eeuw vereerd en er bestaan nog steeds relieken van haar. Het karmelietessenklooster in de Nieuwstraat te Oirschot biedt tegenwoordig onderdak aan bejaarde nonnen.
Naslagwerken
Brabantse Biografieën.
Literatuur
Zie voor een uitgebreid literatuur- en bronnenoverzicht de website van het Meertens Instituut, www.meertens.knaw.nl/bedevaart, onder Oirschot.
- Een ongeschoeide carmelites, een lichtende lamp in donkere tijden: leven van Moeder Maria Margaretha van de Engelen, stichteres van de Carmel van Oirschot, 1658 (St. Michielsgestel 1951).
- Maria Heemskerk, Leven van Moeder Maria Margaretha der Engelen: van de Ongeschoeide Carmelitessen, 1605-1658: de heilige non van Oirschot (Den Bosch 1932).
- Marc Wingens, ‘Oirschot – Maria Margaretha der Engelen’, in: Peter Jan Margry en Charles Caspers red., Bedevaartplaatsen in Nederland, deel 2: Noord-Brabant (Hilversum 1998) 669-677.
- Angela Berlis, ‘Maria Margaretha der Engelen (1605-1658). Een Nederlandse karmelietes als kerkpatrones op het Duitse eiland Nordstrand’, Trajecta 14 (2005) 363-386.
Illustratie
Kopergravure, ongedateerd. Uit: Brabantse Biografieën.
Redactie.
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 243
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.