© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Vera Weterings, Vladeracken, Geertruida van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Vladeracken [13/01/2014]
VLADERACKEN, Geertruida van (geb. Haarlem 18-4-1880 – gest. Naarden 4-1-1947), voordrachtkunstenares en componiste. Dochter van Gerard Pieter van Vladeracken (1830-1886) en jonkvrouw Jacoba Elisabeth van Foreest (1842-1909). Geertruida van Vladeracken trouwde (1) op 30-5-1901 in Haarlem met Nicolaas Cornelis Vogel (1874-1915), violist en vioolleraar (2) op 26-2-1916 in Londen (Engeland) met Jan Christiaan Poortenaar (1886-1958), graficus, kunstenaar en uitgever. Beide huwelijken bleven kinderloos.
Geertruida
van Vladeracken studeerde piano aan het Amsterdams Conservatorium in de jaren
dat Daniël de Lange daar directeur was; ook volgde ze zanglessen bij Cornelia
van Zanten. Al snel stond de opleiding haar niet aan – te klassiek – en zocht
ze haar heil bij andere leraren. Indien nodig reisde ze hiervoor zelfs in één
dag heen en weer naar Keulen. Als vertolkster van het lied ging haar voorkeur
uit naar Schubert en Brahms. ‘Haar klare, heldere sopraan, zo zuiver als glas’
(De Lange) bezorgde haar succes. Van Vladeracken zong haar eerste
liederenavonden op een tournee in Scandinavië in Stockholm, Oslo en Göteborg.
In 1901 trouwde Geertruida van Vladeracken met de violist Nicolaas Cornelis Vogel. Over haar huwelijksjaren met Vogel is niet veel bekend – hij trad in de jaren 1911-1912 op in Bach-feesten in Duitsland, waarbij ook Vladeracken actief betrokken was. Een jaar na diens dood (1915) hertrouwde ze met de graficus Jan Christiaan Poortenaar, met wie ze naar Londen verhuisde. Ze legde zich toe op de vertolking van oude volksliedjes. In het programmaboekje van haar optreden bij de katholieke kunstkring De Violier (1918) werd ze aangekondigd als een ‘begaafde vrouw, bekwaam zangeres en intelligent componiste, gekleed in haar eenvoudig en karakteristiek gewaad’ die oude liedjes als ‘Hoe leit dit kindeken’ en ‘Jesus’ dood’ vertolkte ‘met innig gevoel en sober gebaar’. De liederen die Van Vladeracken zong, vond zij in bekende bundels (zelden meer gebruikt) én in oude drukken die ze zelf opzocht in bibliotheken.
Samen met Poortenaar maakte ze diverse tournees. Toen ze tijdens haar concertreizen door Engeland en Schotland in aanraking kwam met traditionele Engelse en Schotse liederen, besloot ze begeleidingen voor strijkkwartet bij de oude melodieën uit toneelstukken van Shakespeare te componeren. Ook maakte ze nieuwe muziek op oude Schotse ridderballades en liederen van feeën. Ze creëerde daarmee een voor die tijd nieuw liederenrepertoire dat bevreemding wekte, maar sommigen – onder wie de dichter Adriaan Roland Holst – ook sterk aansprak en inspireerde.
In 1921 maakte Van Vladeracken een tournee door Nederland en tussen 1922 en 1924 maakte ze met haar man een rondreis door het toenmalige Nederlands-Indië. Hier traden ze samen op: zij als voordrachtkunstenares, haar man als haar begeleider op de piano. In 1926 werden haar Songs of a Child, six Melodies uitgegeven door muziekuitgeverij Alsbach. De bekende kinderboekenillustratrice Rie Cramer maakte er tekeningen bij en de liedjes waren voorzien van een Nederlandse vertaling. De kinderliedjes waren niet braaf en moraliserend maar juist speels, want ze moesten aansluiten bij de belevingswereld van kinderen.
Na haar reizen vestigde Van Vladeracken zich met Poortenaar in Naarden aan de Meentweg. Tijdens de Tweede Wereldoorlog liet ze zich niet in het openbaar horen, maar trad alleen in besloten kring op. Na de Bevrijding componeerde ze het lied ‘Vrij!’; de tekst, die onder meer zegt dat men een geuzenvolk er nooit onder krijgt, had ze zelf geschreven. In 1946 publiceerde ze Muziek. Veroverd paradijs uit: een soort terugblik op haar loopbaan. Hierin geeft ze niet zozeer een anekdotische levensbeschrijving, maar meer een indruk van wat muziek voor haar heeft betekend. In datzelfde jaar bracht ze ook Facetten van het Belcanto uit, dat later bekend werd onder de titel Beter zingen! Met dit boekje beoogde ze een aantal losse adviezen te geven die ze in de praktijk had geleerd. Geertruida van Vladeracken overleed op 4 januari 1947.
Naslagwerken
Jacobs; Waller.
Archivalia
- Aletta E-Quality, Amsterdam: archief Stichting vrouw en muziek.
- Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: collectie Veenhuijzen, Van Vladeracken; Vogel.
- Nederlands Muziekarchief. Collectie Van Vladeracken.
- Universiteit Leiden. Brief van Geertruida van Vladeracken aan De Gids, 9-11-1938.
Publicaties
Voor een complete lijst van publicaties zie: www.nederlandsmuziekinstituut.nl Literatuur- Caecilia (1911) nr 12, 387 [over haar betrokkenheid bij de Bach-feesten in Duitsland].
- ‘Geertruida van Vladeracken’, Leidsch Dagblad, 18-8-1921.
- Dirk M. Huizinga, ‘Geertruida van Vladeracken’, Torenreeks 33-34, 1947.
- R. W. P. de Vries, Jan Poortenaar en zijn werk (Naarden 1947).
- Nederland’s Patriciaat 8 (1917); 23 (1939); 41 (1955).
- Alit M.L.R. Djajasoebrata, Kunstreis in de tropen (Rotterdam 1969).
Illustratie
Portretfoto, door onbekende fotograaf, ongedateerd (Nederlands Muziek Instituut, Den Haag).
Auteur: Vera Weterings
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 843
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.