© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Anna de Haas, Chalon, Christina, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/chalon [13/01/2014]
CHALON, Christina (geb. Amsterdam 25-5-1749 – gest. Hazerswoude 18-12-1808), tekenares. Dochter van Hendrik Chalon (1715-1789), muziekmeester, en Susanna van Bullingen (1715-1777). Christina Chalon trouwde in 1784 in Leiden (ondertrouw 4-3-1784) met Christiaan Frederik Rüppe (1753-1826), koopman en musicus. De kinderen uit dit huwelijk werden allen dood geboren.
Christina Chalon groeide op in kunstzinnige kringen. Haar grootvader, Louis Chalon (1687?-1741), was kunstschilder en acteur bij de Amsterdamse Schouwburg. Ook haar vader was daar werkzaam, als orkestmeester. Haar beide broers, Jan (1738-1795) en Hendrik Lodewijk (1744-?), kregen een formele muziekopleiding. Die zal Christina niet gekregen hebben, maar musiceren heeft zij wel geleerd, waarschijnlijk in huiselijke kring. Zij schijnt een goede zangstem gehad te hebben en kon klavier spelen.
Christina – zo schreef later haar anonieme biograaf – zou ‘in haar vroegste jeugd’ al blijk hebben gegeven van ‘een goed Genie, en vele Gaven tot het tekenen’. Haar ouders lieten haar daarom op haar zevende tekenlessen volgen bij haar nicht Sara Troost, dochter van de bekende kunstschilder Cornelis Troost (1696-1750). Onder haar leiding maakte Christina ‘grote progresse’ in de tekenkunst. Later leerde zij aquarelleren (‘met sapverven tekenen’) van de ‘kunstlievende en oordeelkundige’ Cornelis Ploos van Amstel (1726-1798), zwager van Sara Troost. Ook etsen heeft Christina geleerd, aldus de auteur van de anonieme levensbeschrijving in het Gemeentearchief Leiden.
In de jaren 1760 verhuisde Hendrik Chalon met vrouw en kind naar Leiden, waar in 1777 zijn vrouw overleed. Dochter Christina nam daarna de zorg voor het huishouden op zich. Dat was geen reden voor haar om het tekenen op te geven. In 1779 verscheen er een reeks van 32 losse prenten naar tekeningen van Christina Chalon, datzelfde jaar gevolgd door de Zinspelende gedigjes op de geestige printjes geetst door Pieter de Mare na de teekeningen van mejuffrouw Christina Chalon, berustende in de verzameling van den kunstbevorderenden heere H.A. Dibbets, berijmt door J. le Franq van Berkheij. Haar anonieme biograaf karakteriseerde haar tekeningen en aquarellen als ‘in de manier van Adr. Van Ostade, doch zonder het minste daar uit te kopiëren’: al haar werk was van ‘eigen inventie, en ordonnantie’. Christina Chalon tekende vooral mensen uit het volk: boerengezelschappen, moeders met kinderen, straatscènes en huiselijke tafereeltjes. Dat waren goed Nederlandse onderwerpen die de volkskundig geïnteresseerde Berkheij wel kon waarderen: ‘’t Is eenvoudig, rond en goed,/ Zo als hier het landvolk doet’ (gecit. Van Mierlo, 34).
De man met wie Christina Chalon in 1784 trouwde, Christiaan Frederik Rüppe, was koopman en musicus, afkomstig uit Salzungen in Saksen-Meiningen (Duitsland). Ook tijdens haar huwelijk bleef Christina Chalon tekenen, al heeft ze het wellicht moeilijk gehad. Haar eerste kind werd dood geboren (1784), evenals het tweede (1789). Tien jaar later, in 1799, werd Christina geestesziek. Nog jaren verzorgde haar man haar thuis, tot hij in maart 1808 besloot haar op te laten nemen in het particuliere beterhuis Nieuwenburg in Hazerswoude. Daar overleed zij nog voor het einde van het jaar. Op 19 december werd zij begraven in de Hooglandse Kerk in Leiden.
Het werk van Christina Chalon kende tijdens haar leven veel bewonderaars. De Leidse verzamelaar Hendrik Dibbets, genoemd op de titelpagina van de Zinspelende gedigjes, bezat werk van haar, evenals zijn stadgenoot mr. Isaac van Buuren (de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag bezit nog altijd een collectie Van Buuren, met werk van Chalon). Haar anonieme levensbeschrijver – vermoedelijk een tijdgenoot – vermeldt dat er ook tekeningen van haar berusten in verzamelingen in Engeland en Frankrijk.
Naslagwerken
Van der Aa; Elck zijn waerom; Immerzeel; Kramm; NNBW; Scheen; Thieme; Wurzbach; Van Eijnden en Van der Willigen.
Archivalia
Gemeentearchief Leiden: Bibliotheek Leiden e.o., nr. 254f, Miscellanea [anonieme levensschets].
Werk
Een bundeling van de 32 los verschenen prenten naar tekeningen van Christina Chalon bevindt zich in Museum het Princessehof, Leeuwarden (Bibl. N. Ottema, nr. 736.6); Zinspelende gedigjes op de geestige printjes geetst door Pieter de Mare na de teekeningen van mejuffrouw Christina Chalon […] (Leiden 1779; herdruk 1793, 1806, ca. 1826). Meer van haar werk is te vinden in het prentenkabinet van de Universiteit van Leiden, het prentenkabinet van het Rijksmuseum (Amsterdam), Teylers Museum (Haarlem), Museum Kröller-Muller (Otterlo), Groninger Museum, en in Rotterdam in Museum Boymans-van Beuningen en in de Atlas van Stolk.
Literatuur
- J.W. Niemeijer, Cornelis Troost 1696-1750 (Assen 1973) [Bijlage 2: ‘Troost’s verwantschap met andere kunstenaars’].
- L. Buijnsters-Smets, ‘Christina Chalon, een achttiende-eeuwse tekenares’, Antiek 16 (1982) 471-480.
- J. van Mierlo, ‘“’t Vindingrijk Chalonnetje”. Het leven en werk van de tekenares Christina Chalon’, in: E. Kloek, C. Peters Sengers en E. Tobé red., Vrouwen en kunst in de Republiek. Een overzicht (Hilversum 1998) 31-37.
Illustratie
Een portret van Chalon is niet bekend. Afgebeeld is een van Chalons prenten uit Zinspelende gedigjes, 1793 (Universiteit van Amsterdam; Bijzondere Collecties).
Auteur: Anna de Haas
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 552
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.