Roos, Jeanne Marianne (1916-2001)

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Annemiek de Jonge, Roos, Jeanne Marianne, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/roos [18/12/2017] 

ROOS, Jeanne Marianne, ook bekend als Marian Smeets (geb. Den Haag 12-10-1916 – gest. Amsterdam 30-6-2001), journaliste, presenteerde eerste TV-uitzending van Nederland. Dochter van Philip Roos (1876-1938), grossier in textiel, en Margo Jacobsen (1882-1943). Jeanne Roos trouwde op 12-9-1952 in Amsterdam met Theodorus Josephus van Haren Noman (geb. 1917), cineast. Uit dit huwelijk, dat in 1972 eindigde in een scheiding, werd 1 zoon geboren.

Jeanne Roos was de jongste van drie kinderen in een liberaal-joods gezin in Den Haag. Ze groeide op in Haarlem. Na de middelbare school begon ze als volontair bij de bibliotheek van de Vereniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels en bij een uitgeverij. In 1934 kreeg ze een baan als assistente op het foto-archief van het Algemeen Handelsblad. Toen een van de fotoredacteuren in 1939 werd gemobiliseerd, kon Roos tijdelijk diens werk overnemen.

In 1941 werd Jeanne Roos ontslagen omdat ze joods was. Een jaar later dook ze onder. Eerst zat ze anderhalf jaar op de Veluwe, en vanaf 1944 in Amsterdam, waar ze betrokken raakte bij het verzet: als koerierster bezorgde ze handgranaten en ze maakte valse documenten. Begin 1945 vroeg Frans Goedhart haar of ze na de oorlog bij de door hem opgerichte krant Het Parool, toen nog illegaal, wilde komen werken. Ze begon er als fotoredacteur, later werd ze verslaggeefster, maakte reportages en schreef een feuilleton voor kinderen: Gijsbert Konijn. In 1947 en 1949 verschenen er kinderboekjes over Gijsbert Konijn, onder Roos’ pseudoniem Marian Smeets. Gijsbert is een konijn dat ontsnapt aan zijn baasje. Hij ontmoet allerlei dieren, waaronder de worm Kronkel, die op zijn beurt Parool-columnist Simon Carmiggelt tot zijn pseudoniem Kronkel inspireerde.

Samen met collega’s van de krant, onder wie Annie M.G. Schmidt en Wim Hora Adema, trad Jeanne Roos vanaf 1947 op in het journalistencabaret De Inktvis. Ze trad ook op met Cor Ruys en met Wim Sonneveld, die haar een vaste plaats in zijn gezelschap aanbood. Jeanne Roos koos echter voor de schrijvende journalistiek. Wel deed ze ook radiowerk. Bijzondere vermelding verdient haar TV-optreden in 1951: zij presenteerde toen de allereerste televisie-uitzending van Nederland. In 1948 speelde Jeanne Roos in een film van Theo van Haren Noman over koningin Wilhelmina, getiteld Moeder des lands. Een film bij het 50-jarig regeringsjubileum van H.M. de Koningin.

Jeanne Roos en Theo van Haren Noman trouwden in 1952. Na de geboorte van hun zoon in 1955 stopte ze met haar werk als verslaggever en kreeg ze haar eigen consumentenrubrieken: ‘Wat had u gehad willen hebben’ en ‘Tip van Roos’, die ze dertien jaar lang zou schrijven. In 1963 begon ze als moderedactrice. Met de illustratrice van de moderubriek, de kunstenares Marte Röling, zou Roos tot haar dood bevriend blijven. In 1972 eindigde haar huwelijk met Theo van Haren Noman in een echtscheiding. In de krant schreef ze hier niet over, ook al schreef ze in haar eigen ‘Roos’-rubriek graag over alledaagse dingen. Dat neemt niet weg dat ze ook ernstiger onderwerpen aansneed, zoals de Dwaze Moeders in Argentinië. Verder deed ze radiowerk voor de VARA en vertaalwerk.

In 1981 ging Jeanne Roos met pensioen bij Het Parool, maar ze bleef op allerlei terreinen actief. Ze schreef reisverhalen voor tijdschriften (Margriet, Avenue) en speelde in enkele films van Theo van Gogh. Ze was bestuurslid van de Amsterdamse concertzender en in 1984 was ze perschef van het Holland Festival. Vanaf het moment dat ze bij Het Parool begon, was ze goed bevriend met Annie M.G. Schmidt. Toen deze eind jaren tachtig slechtziend werd, las Roos haar met een vriendenclub iedere week voor.

Waardering

Jeanne Roos hield van haar werk en had het naar haar zin op Het Parool, een mannenbolwerk. Ze moest niets hebben van de anti-manhouding van de feministen. Zelf zei ze daarover: ‘Ik heb het feminisme geen enkele dienst bewezen. Vrouwenhuizen? Daar ging ik niet naar binnen. Dat klonk als: verboden voor Joden. Ik ben nooit man-vijandig geweest’ (Camps, 27).

De waardering voor Jeanne Roos gold de ‘gewone’ manier waarop zij journalistiek bedreef en haar speelse taalgebruik, ‘Zij schrijft zoals ze praat’, schreef Henri Knap, ‘sprankelend, vol kleine humoristische  wendingen die altijd opnieuw verrassend licht werpen op geraniums en katten, rentezegels en goudvissen’ (gecit. Hagen 2002, 394).

Naslagwerken

Publicaties

Behalve talloze artikelen in kranten en tijdschriften schreef Jeanne Roos, steeds onder eigen naam:

• [met Piet Kramer], P.L. Takbuurt 1923-1983 (Amsterdam 1983).
• [met Ria van Eijndhoven], Koken als een kok. Interviews, recepten en tips van twintig chefkoks uit Nederland en België (Haarlem 1983).
• Yvonne Keuls (Lelystad 1986).
•  ‘Annie M.G. Schmidt bij het Parool, 1 februari 1946-1 september 1958’, Bzzlletin nr. 149 (1987) 4-7.
•  ‘De mooiste jaren van mijn leven’, in: Lambiek Berends, Het Parool 1940-1990 (Amsterdam 1990).
• Het snoepers leesboek (Amsterdam 1991).

Literatuur

• Lambiek Berends, Het Parool 1940-1990 (Amsterdam 1990).
• Ad Fransen, ‘Wijs grijs: een kerstdiner met Jeanne Roos en Annie M.G. Schmidt’, HP/De Tijd 165 (1993) 24 dec., 118-123.
• Hugo Camps, ‘“Ik heb a man’s life geleefd. Dat was de prijs”. Het succes van Jeanne Roos, oud-journaliste’, Elsevier 51 (1995) nr. 31, 26-28.
• Harco Gijsberts, Theo van Haren Noman: een filmografisch overzicht (Amsterdam 1998).
• Piet Hagen, ‘In memoriam Jeanne Roos (1916-2001)’, De Journalist 106 (2001) nr. 13, 43.
• Piet Hagen,
•  Piet Hagen, ‘Jeanne Roos (1916-2001). “Zij schrijft zoals ze praat”’, in: Idem, Journalisten in Nederland. Een persgeschiedenis in portretten (Amsterdam 2002) 388-394.

Illustratie

Auteur: Annemiek de Jonge

Biografienummer in 1001 Vrouwen: 955

laatst gewijzigd: 18/12/2017

De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.