Smelt, Maria Catharina Johanna (1914-2008)

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Fernie Maas, Smelt, Maria Catharina Johanna, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/smelt [13/12/2017] 

SMELT, Maria Catharina Johanna (geb. Hilversum 14-4-1914 – gest. Rotterdam 28-9-2008), radiopresentatrice. Dochter van Hubertus Bernardus Gerardus Maria Smelt (1874-1923), handelaar, en Johanna Maria Helena Hopster (1873-1946). Maria Smelt bleef ongehuwd.

Maria (Mia) Smelt groeide op in Hilversum, als jongste in een katholiek gezin met vijf kinderen. Haar ouders waren beiden zeer actief in de parochie. Toen de vader in 1923 overleed, nam Mia’s oudste broer (Antonius) de rol van kostwinner over: hij vertrok naar Nederlands-Indië en onderhield vandaaruit het gezin. Mia bezocht de rooms-katholieke HBS in Hilversum en trad kort daarna als secretaresse in dienst bij de katholieke uitgeverij Gooi en Sticht. Hier kwam ze regelmatig Antoon Coolen en Titus Brandsma tegen, ontmoetingen die ze later als zeer bijzonder zou bestempelen (Andersdenkenden). Tot de dood van haar moeder woonde Mia in het ouderlijk huis. Na gereageerd te hebben op een vacature bij de KRO voor ‘iemand met een prettige stem’, kon ze in 1946 aan de slag als assistente bij het programma Klankbeelden van Leon Povel. Als verslaggeefster maakte zij haar debuut met een ooggetuigenverslag van de kroning van prinses Juliana in 1948 – haar opdracht was om de kleding van de koninklijke familie te becommentariëren.

In 1949 werd Mia Smelt op Moeders wil is wet gezet, een nieuw radioprogramma dat was geïnspireerd op Housewife’s choice van de BBC. Zelf was ze aanvankelijk sceptisch over dit, in haar woorden, ‘platenprogramma’ voor huisvrouwen, maar uiteindelijk zou ze tot haar pensioen in 1974 ruim vijfduizend afleveringen presenteren. Het programma werd op werkdagen (om de andere dag) in de ochtend uitgezonden en begon steevast met de woorden ‘Huisvrouwen van Nederland, tot tien uur bent u de baas in etherland. Een programma dat voor u is samengesteld door u’. In iedere aflevering sprak Smelt met een aantal vaste deskundigen over tal van onderwerpen, geordend in rubrieken als ‘De groenteman’, ‘Waar voor uw geld’, ‘Gezond leven’, ‘EHBO’, ‘Spreekuur schoolarts’, ‘Opvoeding’, ‘Tuinieren en planten’, ‘Hygiëne’, ‘Veilig verkeer’ en ‘Klussen in huis’. Het programma werd een kompas voor de moderne vrouw die diende te weten wat er te koop was in de wereld. Volgens Mia Smelt zelf: ‘U heeft uw eigen verantwoordelijkheid, u bent de spil van het gezin, u moet kunnen meepraten met uw kinderen’ (gecit. Bax). Omdat de aanvragen voor platen binnenstroomden, besloot ze al snel tot selectie, in het begin op regio: de aanvraagster mocht in een interview iets vertellen over haar woonplaats. Later deelde ze de verzoeken in naar het beroep van de echtgenoten van de luisteraarsters. Dat had immers een eigen invloed op het gezin. Door bijvoorbeeld de arbeidersvrouw en de directeursvrouw in één uitzending aan het woord te laten, hoopte Smelt dat ze van elkaar konden leren. In zijn hoogtijdagen trok het programma per aflevering twee miljoen luisteraars. Het tienjarige jubileum van Moeders wil is wet werd gevierd met een uitzending waarbij publiek aanwezig was – dat was een primeur.

Na haar pensionering maakte Smelt voor de KRO reisverslagen van onderwijs- en emancipatieprojecten in de Derde Wereld. Zo droeg ze bij aan de oprichting van een bejaardenhuis in Sri Lanka en een kindertehuis in Brazilië. Smelt was daarmee een van de eersten die radio gebruikte als medium voor goede doelen en het slechten van muren. In de jaren zestig trad ze toe tot de Ridderorde van het Heilig Graf van Jeruzalem, die christenen in het Heilige Land steunde, maar ook geld gaf aan Palestijnse vluchtelingen binnen concrete ontwikkelingsprojecten.

Mia Smelt werd in 1999 als eerste vrouw in Nederland benoemd tot ridder in de Orde van de Heilige Paus Sylvester – ze was toen 75 jaar oud. ‘De manier waarop zij in de naoorlogse jaren in de eerste plaats katholieke moeders en/of huisvrouwen gestimuleerd en bemoedigd heeft in het proces van zelfontwikkeling en educatie, is voor die generatie van grote waarde geweest’, meldde het begeleidend schrijven van de paus bij deze onderscheiding, die door monseigneur Lescrauwaet werd uitgereikt (Derks, ‘De stem van het verleden’, 7). Smelt bleef tot op hoge leeftijd actief. In 2002 echter kwam ze in haar huis in Brielle ten val, waarna ze zich terugtrok uit het publieke leven. Mia Smelt overleed op 28 september 2008, op 94-jarige leeftijd. Naar voorbeeld van een boeddhistische crematie die ze in Bangkok had meegemaakt, werd ze gecremeerd.

Reputatie

Mia Smelt werd vooral bekend als de vrouw achter het radioprogramma Moeders wil is wet, waarmee ze talloze Nederlandse huisvrouwen bereikte. Haar boodschap was vaak taboe-doorbrekend: sociale en confessionele scheidingen die de samenleving van de jaren vijftig en zestig beheersten, wist zij te overstijgen. Alles wat op het pad van de moderne huisvrouw kwam, werd besproken: van huishoudelijke apparaten en recepten tot de pil en homoseksualiteit. Smelt was nauw verbonden met de katholieke kerk, maar opereerde opmerkelijk autonoom. Zo was ze van mening dat abortus bij een gewelddadig ontstane zwangerschap ‘de minste van twee kwaden’ was. Het feit dat ze zelf ongetrouwd was, kwam haar wel eens op grappen te staan. Geruchten over een relatie met journaliste Phé Wijnbeek in de jaren vijftig werden bevestigd noch ontkend.

Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: dossier Smelt.

Werk

Een overzicht van Smelts radiowerk is te vinden bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Hilversum (http://beeldengeluidwiki.nl; geraadpleegd 6-11-2011).

Literatuur

• Henriette van Aelst, Heb je dat gezien?, fragment uit interview met Mia Smelt d.d. 1-10-1964 in Ogenschouw (NCRV), uitgezonden op Omroep Max d.d. 2-8-2011, op: www.omroepmax.nl (geraadpleegd 13-11-2011).
• Gerard Smelt, Genealogie der familie Smelt (Eindhoven 1986).
• Gerard Klaasen, Andersdenkenden, interview met Mia Smelt, uitgezonden door RKK,1999 [opgenomen in de necrologie van de RKK, op: www.rkk.nl] (geraadpleegd 6-11-2011).
• Marjet Derks, ‘De stem van het verleden. Een terugblik met Mia Smelt’, Nestor. Seniorentijdschrift van de Unie KBO 48 (2000) nr. 2, 6-8.
• Marjet Derks, ‘Mia (Moeders wil is wet) Smelt: “Mensen weten te weinig van elkaar”’, De Bazuin 83 (2000) nr. 6, 6-9.
• 'Paus beloont presentatrice KRO’s “Moeders wil is wet”', Trouw, 1-12-1999.
• A.J. Lever, Levens 2008 (Den Haag 2009) 402 [aanwezig op CBG].
• Moeders wil is wet, KRO, op: http://geschiedenis.kro.nl (geraadpleegd 6-11-2011).
• Mia Smelt en Moeders wil is wet, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, op: http://beeldengeluidwiki.nl (geraadpleegd 6-11-2011).
• Necrologieën in Het Parool en De Volkskrant, 2-10-2008.
• Wouter Bax, [necrologie Mia Smelt], Trouw, 22-10-2008.

Illustratie

Foto, door Stuifbergen, 1954 (Nationaal Archief / Spaarnestad Photo).

Auteur: Fernie Maas.

Biografienummer in 1001 Vrouwen: 945

laatst gewijzigd: 13/12/2017

De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.