© BWNW. Bronvermelding: Matthijs Sitters, Cardinael, Sybrandt, in: Biografisch Woordenboek van Nederlandse Wiskundigen URL: https://resources.huygens.knaw.nl/BWNW/lemmata/data/cardinaelsybrandt [09/11/2018]
Sybrandt Cardinael dankt zijn grootste bekendheid aan zijn Hondert Geometrische Questien met hare Solutien uit 1614, een standaardleerboek op het gebied van de meetkunde.
CARDINAEL, Sybrandt Hansz, rekenmeester en meetkundige te Amsterdam (Harlingen, 1578 - Amsterdam, 1647). Zoon van Hans Sybrandsz Cardinael en Ymcke Emesdr. Gehuwd op 28 augustus 1607 te Amsterdam (stadhuis) met Levijntje Panten. Uit dit huwelijk werden zes dochters geboren.
Cardinael werd geboren in een doopsgezinde familie en heeft zich ook gedurende zijn verdere leven voornamelijk binnen doopsgezinde kringen bewogen. In 1605 vestigde hij zich te Amsterdam in de Nieuwe Nieuwstraat, waar zijn latere schoonvader een rekenschool had. Ook Cardinael zette een privé-onderneming in die straat op: een rekenschool voor onderwijs in arithmetica, meetkunde, landmeetkunde, wijnroeierij, astronomie, navigatieleer en boekhouden.
Met de publicatie van zijn Hondert Geometrische Questien met hare Solutien in 1614 vestigde hij zijn naam als meetkundige en als wetenschappelijke autoriteit. Kort daarop werd hij door de Admiraliteit van Amsterdam gevraagd zitting te nemen in een beoordelingscommissie van het lengte-probleem op zee en in 1617 werd hij benoemd tot professor aan Costers academie, een vroege voorloper van het Athenaeum Illustre. Verzet van gezagsdragers van de gereformeerde kerk tegen het optreden van doopsgezinde docenten maakte dat hij zijn lessen het volgende jaar reeds moest beëindigen.
Hondert Geometrische Questien met hare Solutien was, met zijn combinatie van originaliteit, praktische toepasbaarheid en veelheid aan onderwerpen, uniek in zijn tijd. Het boek trok niet alleen de aandacht in Holland, een Duitse vertaling door Sebastian Curtius verscheen in 1617 en er zijn goede argumenten om te spreken van een Engelse vertaling door Thomas Rudd in 1650. Cardinael werkte zuiver meetkundig, hij gebruikte dus geen algebra, in die tijd aangeduid als Regel Coss, als hulpmiddel binnen de meetkunde. Dat maakte zijn boek voor sommigen extra waardevol.
Cardinael publiceerde ook een serie traditionele rekenboeken, Arithmetica ofte Reecken-konst, en Mathematische Ofte Wisconstige bewijs-redenen, waer mede bewesen wort, dat de Aerdcloot stil staet,...., waarin hij stelling neemt tegen de ideeën van Copernicus over het heliocentrisch wereldbeeld.
Bronnen
- Nieuw Nederlands Biografisch Woordenboek, deel 8.
- Bierens de Haan, David. Bouwstoffen voor de geschiedenis der Wis- en Natuurkundige Wetenschappen in Nederland, deel 2. Amsterdam: KNAW, 1887.
- Cate, C.L.ten. Hendrik Hendriksz. ten Cate (1617-1673). Een "Koopman-avonturier" uit Borne en zijn kinderen. Utrecht: Stichting Genealogie ten Cate/ ten Kate, 1986.
- Lambour, Ruud C. "Doopsgezind of niet? Sybrandt Hansz Cardinael, Abraham de Graaf en Gerrit Uylenburg", Doopsgezinde Bijdragen, Nieuwe reeks nummer, 27, Doopsgezinde Historische Kring. Amsterdam, 2001.
- Maanen, Jan A. van. Facets of seventeenth century mathematics in the Netherlands. Utrecht: Universiteit van Utrecht, 1987. (proefschrift)
- Maanen, Jan A. van. "Cardinael in de geschiedenis van de wiskunde". Nieuw Archief voor Wiskunde 5/4 (2003): 51-55.
- Sitters, Matthijs, H. "Sybrandt Hansz Cardinael (1578-1647) meester in de meetkunde". Nieuw Archief voor Wiskunde 5/4 (2003): 309-316.
- Sitters, Matthijs, H. Sybrandt Hansz Cardinael. Groningen: Rijksuniversiteit van Groningen, 2007. (proefschrift)
- Thijssen-Schoute, Caroline L. Nederlands Cartesianisme. Utrecht: HES Uitgevers, 1954.
- Thijssen-Schoute, Caroline L. Uit de republiek der letteren. Elf studiën op het gebied der ideeëngeschiedenis van de Gouden Eeuw. 'sGravenhage: M.Nijhoff, 1967.
Publicaties
- "Hondert Geometrische questien met hare solutien". In Pracktijck des landmetens, Johan Sems en Jan P. Dou. Amsterdam: W.J.Blaeu, 1614.
- Mathematische| Ofte| Wisconstige bewijs-redenen, waer| mede bevvesen vvort, dat de Aerdcloot stil staet,| en de Sonne daghelijcx en jaerlijcx sijnen loop doet;| naer de leeringhe van Ptolemaus.| Teghens| Het ghevoelen van N. Copernicus, dat den Aerdcloot sijnen daghe-|lijckschen en jaerlijckschen loop soude doen, en de Sonne| stil staen in 't midden vande vaste Sterren-Hemel, Amsterdam: S. Savery, 1635.
- Arithmetica,| Ofte| Reken-konst, Haarlem: H.P. van Wesbusch, 1639. [Deze druk bevat niet het later toegevoegde hoofdstuk over de worteltrekking]
- Astronomia, afgeschreven door Mouwerits Verdonck. Leiden Boerhaave Museum: hs II D 86-13.048, 1644. (manuscript)
Auteur: Matthijs Sitters
Laatst gewijzigd: JK, november 2018