Biografisch Woordenboek van Nederland Wiskundigen

© BWNW. Bronvermelding: Dirk van Dalen, Mannoury, Gerrit, in: Biografisch Woordenboek van Nederlandse Wiskundigen URL: https://resources.huygens.knaw.nl/BWNW/lemmata/data/mannourygerrit [24/01/2020]


Gerrit Mannoury introduceerde de topologie en de formele logica in Nederland. Zijn grootste invloed had hij binnen de Significa. Al vroeg wendde hij zich tot het Marxisme en hij publiceerde een stroom van voorlichtende geschriften over het communisme.

MANNOURY, Gerrit, wiskundige, filosoof en politiek auteur (Wormerveer, 17 mei 1867 - Amsterdam, 30 januari 1956). Zoon van Gerrit Mannourij, gezagvoerder ter koopvaardij, en Anna van Beek. Gehuwd op 8 augustus1907 met Elizabeth Maria Berkelbach van der Sprenkel. Uit dit huwelijk werden een zoon en drie dochters geboren.

Mannoury volgde de lange weg naar de universitaire loopbaan. Hij volgde onderwijzersopleidingen, de vermaarde akten. Zijn werkkring maakte een reguliere studie wiskunde onmogelijk. D.J. Korteweg steunde hem, onder andere door privélessen te geven. Mannoury publiceerde reeds als student origineel werk; zijn artikel ‘Lois cyclomatiques’, bekend als ‘Mannoury’s dualiteitsstelling’ uit 1897, bracht de topologie in Nederland. In 1903 werd hij als privaatdocent in de logische grondslagen der wiskunde aan de Universiteit van Amsterdam toegelaten. Hij introduceerde in Nederland, in navolging van G. Peano, de symbolische logica. Zijn boek Methodologisches und Philosophisches zur Elementar-Mathematik (Haarlem, 1909) geeft een helder beeld van Mannoury's inzichten en eruditie. Zonder universitair diploma en zonder doctoraat werd hij in 1917 buitengewoon hoogleraar aan de UvA, en in 1918 gewoon hoogleraar in de meetkunde, de werktuigkunde en de wijsbegeerte der wiskunde.

Vanaf de jaren 1910 nam hij deel aan de beoefening van de significa (de leer der psychische en taalkundige verstandhoudingsverschijnselen). Al snel werd hij de onbetwiste leider van de Signifische kring, waaraan onder anderen L.E.J. Brouwer, F. van Eeden, en J. van Ginneken deelnamen.

Mannoury onderscheidde in de significa een analytisch aspect, namelijk het psychologisch onderzoek der reeds bestaande verstandhoudingsmiddelen, en een synthetisch aspect, namelijk de systematische uitbreiding en verbetering der verstandhoudingsmiddelen. Zijn standpunt in de filosofie was sterk relativistisch. Hij formuleerde het gradualiteitsbeginsel (iedere gradatie, onderscheiding of tegenstelling is door een geleidelijke begripsovergang op te lossen) en het signifische relativiteitsbeginsel (de betekenis van een woord en de draagwijdte van een begrip zijn afhankelijk van andere, daarmee geassocieerde psychische inhouden).

Vanaf 1909 verbond Mannoury zijn lot met de linkse beweging; hij werd lid van de Nieuwe Communistische Partij. Ten tijde van de anti-Trotski acties bleek zijn rechtvaardigheidsgevoel sterker dan de partijdiscipline, als gevolg daarvan werd hij uit de partij verwijderd. Hij bleef niettemin een overtuigd Marxist.

Mannoury’s verdiensten werden erkend door de verlening van een eredoctoraat van de UvA in 1946.

Archieven
Wetenschappelijke collectie-Mannoury in UB Amsterdam. Politieke collectie-Mannoury in Internationaal instituut voor Sociale Geschiedenis, Amsterdam. Correspondentie met F. van Eeden over significa in Meded. Fred. van Eedengenootschap 17 (1958) 24-26.

Bronnen

  • Stegeman, J.H. Gerrit Mannoury. A bibliography. Tilburg: University Press, 1985.
  • Brouwer, Luitzen E.J.. In Jaarboek der Universiteit van Amsterdam 1945-1946, II, 74-77.
  • Dantzig, David van. "Toespraak gericht tot Prof. Dr. G. Mannoury ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag op 17 mei 1947." Euclides 23 (1947): 27-—37.
  • Dantzig, David van. "Gerrit Mannoury's significance for Mathematics and its Foundations." Nieuw Archief voor Wiskunde 5-1 (1957):1-18.
  • Dantzig, David van. "Mannoury's Impact on Philosophy and Significs." Synthese 10a (1958): 423—-431.
  • Schmitz, W.H. De Hollandse Significa. Assen/Maastricht: van Gorcum, 1990.
  • Biografisch Woordenboek van Nederland
  • Biogr. Woordenboek Soc. Arb. Bew.

Publicaties

  • "Lois cyclomatiques." NAW 4 (1898):126—-152.
  • "Spheres de seconde espece." NAW 4 (1898): 83-—89.
  • "Surface—images." NAW 4 (1900):112—-129;
  • Methodologisches und Philosophisches zur Elementarmathematik. Haarlem: Visser, 1909.
  • Over de sociale betekenis van de wiskundige denkvorm. Groningen: Noordhoff, 1917.
  • Heden is het keerpunt. Een onuitgesproken verdedigingsrede. Amsterdam: Querido, 1930.
  • Handboek der analytische signifika, 2 delen. Bussum: Kroonder, 1947-1948. 
  • Signifika. Een inleiding. Den Haag: Servire, 1949.
  • Polairpsychologische begripssynthese. Bussum: Kroonder, 1953.
  • Mathesis en mystiek. Een signifiese studie van kommunisties standpunt. Amsterdam: Maatschappij voor goede en goedkope lectuur, 1924, herdruk Utrecht: Bohn, Scheltema & Holkema, 1978.


Archieven

Wetenschappelijke collectie-Mannoury in UB Amsterdam. Politieke collectie-Mannoury in Internationaal instituut voor Sociale Geschiedenis, Amsterdam. Correspondentie met F. van Eeden over significa in Meded. Fred. van Eedengenootschap 17 (1958) 24-26.

Auteur: Dirk van Dalen

Laatst gewijzigd: JK januari 2020