© BWNW. Bronvermelding: Geert Vanpaemel, Quetelet, Lambert Adolphe Jacques, in: Biografisch Woordenboek van Nederlandse Wiskundigen URL: https://resources.huygens.knaw.nl/BWNW/lemmata/data/queteletlambertadolphejacques [24/01/2020]
Quetelet paste de waarschijnlijkheidsrekening toe op statistische gegevens en introduceerde het gebruik van de normale verdeling.
QUETELET, Lambert Adolphe Jacques, wiskundige, meteoroloog, astronoom en statisticus (Gent, 22 februari 1796 - Brussel, 17 februari 1874). Zoon van François Augustin Jacques Henry Quetelet, handelaar in ijzerwaren en gemeentebeambte, en Anne-Françoise van de Velde. Gehuwd op 20 september 1824 met Cécile Curtet (1801-1858). Uit dit huwelijk werden een zoon en een dochter geboren.
Lambert Adolphe Jacques Quetelet werd op 22 februari 1796 geboren in Gent als vijfde kind van een welgestelde gemeenteambtenaar. Hij studeerde aan het lyceum in zijn geboortestad, en werd leraar wiskunde. Bij de oprichting van de Gentse universiteit in 1817 vatte hij de studie in de wiskunde aan en promoveerde in 1819 met een proefschrift over focaalkrommen. Hetzelfde jaar nog verhuisde hij naar Brussel waar hij lid werd van de Academie en leraar wiskunde aan het Atheneum.
In 1825 stichtte hij met J.G. Garnier het eerste wetenschappelijke tijdschrift van de Nederlanden, Correspondance mathématique et physique. In 1826 verkreeg hij van Koning Willem I de oprichting van een koninklijke sterrenwacht in Brussel. Hij werd er ook de eerste directeur. In deze periode raakte Quetelet geboeid door de statistiek. Tot dan toe stond de statistiek geheel in het teken van het verzamelen van administratieve en economische gegevens. Quetelet wilde, in navolging van de Franse wiskundige Laplace, de statistiek verbinden met de waarschijnlijkheidsrekening. Al in zijn eerste publicaties gebruikte Quetelet statistische gegevens om er sociale en politieke conclusies uit af te leiden. In 'Sur lhomme ou essai de physique sociale' (1835) introduceerde Quetelet lhomme moyen als het resultaat van een stel variabele (sociale) krachten. In 1846 verbond hij dit begrip met een probabilistische interpretatie van de normale verdeling. Quetelet gaf ook een aanzet tot het begrip correlatie, door aan te tonen dat in een volwassen populatie het gewicht varieerde als het kwadraat van de lengte, een observatie die de basis vormde van de zogenaamde Body-Mass Index.
Na de Belgische onafhankelijkheid werd Quetelet de belangrijkste voorman van de Belgische wetenschap. Hij cumuleerde vele ambten: vaste secretaris van de Belgische Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten; voorzitter van de Centrale Commissie voor Statistiek; directeur van de Koninklijke Sterrenwacht; hoogleraar astronomie en geodesie aan de Koninklijke Militaire School. Hij was ook de belangrijkste initiatiefnemer van de Internationale Statistische Congressen en van de internationale regelgeving rond het verzamelen en standaardiseren van meteorologische gegevens. Daarnaast was hij een actieve popularisator, die verschillende werken over de Belgische wetenschapsgeschiedenis schreef.
Bronnen
- De Paepe, J.L. en Wellens-De Donder, L. (eds.), Adolphe Quetelet. 1796-1874. Exposition documentaire présentée à la Bibliothèque Royale Albert Ier à l'occasion du centenaire de la mort d'Adolphe Quetelet, Brussel: Paleis der Academiën, 1974
- Freudenthal, Hans, "De eerste ontmoeting tussen de wiskunde en de sociale wetenschappen", Verhandelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België. Klasse der wetenschappen 28 (1966), 43-55
- Godeaux, L., "L'oeuvre mathématique de Adolphe Quetelet (1796-1874)", Janus 60 (1973), 97-99
- Hankins, Frank H., Quetelet as a Statistician, 1908 (Serie Studies in History, Economics and Public Law 31 nr. 4)
- Horvath, R.A., The centenary of Quetelet's death and the development of statistical discipline, Bull. Inst. Internat. Statist. 45 (1) (1973) 548-554.
- Mailly, E., "Essai sur la vie et les ouvrages de Lambert-Adolphe-Jacques Quetelet", Annuaire de lAcadémie Royale de Belgique 41 (1875) 109-297
- Porter, Theodore M., The Rise of Statistical Thinking 1820-1900, Princeton: Princeton University Press, 1986
- Sheynin, O.B., "A. Quetelet as a statistician", Archive for History of Exact Sciences 26 (1986), 281-325
- Stamhuis, Ida H., "De met cijfers bedekte negentiende eeuw, deel 2: Adolphe Quetelet: bepleiter van de statistische middelmaat", Euclides 71 (1996), 110-115
- Stigler, S.M., The history of statistics before 1900, Cambridge e.a.: The Bellknap Press / Harvard University Press, 1986
- Alexander, Pierre en Denoyelle, J., Tweehonderdste verjaardag van de geboorte van Adolphe Quetelet 1796-1874, Stichter van de Sterrenwacht van Brussel, Bulletin Astronomique Astronomisch Bulletin, 11 (1996) nr. 1
Auteur: Geert Vanpaemel
Laatst gewijzigd: DB, januari 2020