© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: Ph.M. Bosscher, 'Bax, Johannes Stephanus (1902-1967)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn1/bax [12-11-2013]

BAX, Johannes Stephanus (1902-1967)

Bax, Johannes Stephanus, marineofficier (Utrecht 14-3-1902 - Amsterdam 3-4-1967). Zoon van Hendrik Jacobus Leonardus Cornelis Bax, officier der artillerie bij de landmacht, en Maria Adriana Hordijk. Gehuwd op 24-11-1928 met Maria Johanna Doedens. Uit dit huwelijk werden 3 zoons en 2 dochters, geboren.

Bax werd toegelaten tot de opleiding aan het Koninklijk instituut voor de marine te Willemsoord en per 16 augustus 1924 benoemd als marineofficier. Hij specialiseerde zich op het gebied van de artillerie, fungeerde in het begin van de jaren dertig als officier van artillerie op diverse torpedobootjagers van de Admiralenklasse en in 1934 en 1935 als artillerieofficier bij de staf van het Nederlands eskader in Oost-Indië. In dat eskader commandeerde hij, inmiddels per 29 januari 1935 bevorderd tot luitenant ter zee 1e klasse, achtereenvolgens Hr.Ms. torpedobootjagers Van Nes, Piet Hein, Van Ghent en Evertsen. Daarna volgde in december 1941 zijn plaatsing bij de Staf van de Commandant der Marine te Soerabaja. Op 3 maart 1942 ontsnapte Bax vandaar met zijn gezin per vliegboot naar Broome (Australië) en overleefde met vrouw en zoon de 'Broome-ramp', waarbij een aantal Nederlandse vliegboten en vele hunner inzittenden ten offer vielen aan een Japanse luchtaanval. Van 11 januari 1943 tot 2 mei 1944 trad hij op als commandant van Hr.Ms. kanonneerboot Flores. Tijdens die periode werd vuursteun gegeven bij de invasie van Sicilië en diverse operaties in Zuid- en Midden-Italië. Daarbij kregen de Flores en haar zusterschip Soemba de bijnaam 'the terrible twins'. Op 1 februari 1945 bevorderd tot kapitein-luitenant ter zee, fungeerde hij van 1 juni 1945 tot 1 augustus 1947 als 'Dutch Naval Liaison Officer' bij de Britse Admiraliteit te Bath (Gr. Br.). Op 1 september 1948 volgde zijn benoeming tot kapitein ter zee. Zijn laatste functie bij de Koninklijke marine was die van commandant Maritieme Middelen te Amsterdam (31 oktober 1950 - 15 januari 1953). Na zijn pensionering op 1 maart 1953 bekleedde Bax tot 1965 de functie van hoofd van de afdeling personeelszaken bij de Koninklijke Maatschappij voor Havenwerken N.V. te Amsterdam.

Bax was een zeer bekwaam artillerist. Het succes van de 'terrible twins' is in niet geringe mate te danken aan zijn leiding en die van zijn collega J.J.M. Sterkenburg van de Soemba. In de omgang met anderen kenmerkte hij zich door distinctie en bescheidenheid. Daarnaast vielen bij hem op gevoeligheid en een sterke affectieve verbondenheid met de Koninklijke marine en het Nederlandse zeewezen in het algemeen. Nog gedurende de laatste periode van zijn leven kwam dit gevoel van solidariteit tot uiting bij een alleen door hem gevoerde ledenwerfactie ten behoeve van de Vereeniging Nederlandsch Historisch Scheepvaart Museum.

P: Batterij gereed... Vuur...! (Rotterdam, 1948).

L: v.W. [= C.J.W. van Waning], 'Kapitein ter Zee J.S. Bax', in Ons Zeewezen 56 (1967) 5 (mei) 29-31.

Ph.M. Bosscher

Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).

Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 1 (Den Haag 1979)
Laatst gewijzigd op 12-11-2013