© Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: S.B.J. Zilverberg, 'Diferee, Hendrik Carel (1874-1936)', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL:http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn2/diferee [12-11-2013]

DIFEREE, Hendrik Carel (1874-1936)

Diferee, Hendrik Carel, bibliothecaris en publicist (Amsterdam 17-8-1874 - Amsterdam 28-12-1936). Zoon van Hendrik Jacobus Diferee, onderwijzer, en Hendrika Wilhelmina Stap. Gehuwd op 30-4-1903 met Augusta Bakker. Uit dit huwelijk werden 2 dochters geboren.

Diferee, laatste mannelijke telg van een geslacht van refugiés, bezocht na de lagere school enige jaren het gymnasium te Amsterdam. Aangezien de veertienjarige zich niet wilde schikken naar de wens van zijn orthodox-hervormde vader om te worden opgeleid tot predikant werd hij van school genomen en geplaatst bij de boekhouding van een kerkelijke liefdadigheidsinstelling. Hij ondervond het kantoorwerk als bijzonder onaangenaam, al zou hij later hiervoor toch weer belangstelling tonen met de uitgave van een Handelswoordenboek in 4 talen... [1910] en de oprichting van een vereniging Verpleging en Rust voor tuberculeuze handels- en kantoorbedienden.

Diferee betreurde zijn gebrekkige opleiding en legde na privé-lessen een aantal tentamens af, die hem in staat stelden van 1892 tot 1895 als toehoorder colleges te volgen aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn voornaamste leermeesters en later ook zijn vrienden waren de hoogleraren H.P.G. Quack en H.C. Rogge. Toen in 1895 zijn functie aan de kerkelijke liefdadigheidsinstelling wegviel, vertrok Diferee naar Pretoria in Zuid-Afrika, waar hij werkzaam was als onderwijzer en als leraar Nederlands en ook in contact kwam met figuren als Willem Schalk Burger en Paul Kruger. Na een halfjarig verlof in Nederland in 1897 moest hij om gezondheidsredenen afzien van terugkeer naar Zuid-Afrika. Door bemiddeling van prof. Rogge, vroeger bibliothecaris van de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek, werd hij in 1897 onbezoldigd, in 1899 bezoldigd volontair aan deze instelling. In 1901 werd hij conservator, in 1902 ook van het pas geopende Vondelmuseum: in 1920 kreeg hij de rang van commies.

Diferee had een onbedwingbare lust tot publiceren. In 1905 verscheen zijn eerste grote studie Herbert Spencer en zijn tijd (herdr. in 1915), waarvoor de Oriental University te Washington hem in 1921 het eredoctoraat in de letteren verleende. Meer bekendheid kregen zijn economisch-historische geschriften, resultaat van intensief onderzoek van archivalia en pamfletten, maar vooral toch bedoeld voor een grotere kring dan de eigenlijke vakhistorici. Genoemd mogen hier worden De geschiedenis van den Nederlandschen handel tot den val der Republiek en Studiën over de geschiedenis van den Nederlandschen handel (beide uit 1908). Diverse publika-ties van zijn hand verschenen ook bij het eeuwfeest van Nederlands onafhankelijkheid in 1913.

In 1912 was Diferee oprichter van de Nationale Bond van Protestantsche kiezers, doch een kandidatuur voor de Tweede Kamer weigerde hij te aanvaarden, omdat hij zich ten enenmale ongeschikt achtte voor een politieke loopbaan. Nadat Diferee de Hervormde Kerk had verlaten vond hij zijn geestelijk onderdak bij de Remonstrantse Broederschap. Hij was een toegewijd lid van de Amsterdamse gemeente die hij diende als kerkeraadslid, archivaris en schrijver van het gedenkboek Drie eeuwen kerkgeschiedenis. 1630 - 8 September -1930[l930].

Zijn grootste faam verwierf Diferee als Vondelkenner. Meer dan dertig jaar wijdde hij zich met hart en ziel aan het in de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek ondergebrachte Vondelmuseum, waarvan hij de boekerij catalogiseerde en aanzienlijk uitbreidde; graag ontving hij er bezoekers, vooral leerlingen van het VHMO. Van zijn vele publikaties over onze beroemdste letterkundige dient speciaal te worden genoemd de voor een breed publiek bestemde uitgave van Joost van den Vondel. Volledige werken (1929-1934. 7 dl.).

Wegens zijn slechte gezondheidstoestand zag Diferee zich in 1933 genoodzaakt ontslag te nemen als ambtenaar aan de Universiteitsbibliotheek. Kort na de voltooiing van zijn grote Vondeluitgave werd hij getroffen door een ziekte, die gepaard ging met hersenbloedingen en verlammingsverschijnselen. Hij droeg zijn lijden moedig en overleed na een alleszins rijk leven, waarin teleurstellingen en tegenslagen hem niet bespaard bleven.

P: Bibliografie in het hieronder genoemde Jaarboek...

L: 'Dr. Hendrik C. Diferee dertig jaren conservator', in Het Boek 20 (1931) 71; 'Dr. Hendrik C. Diferee', in Vondelkroniek 5 (1934) 32-33; J. Berg, in Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden 1936-1937. Levensberichten 148-154.

S.B.J. Zilverberg

Bovenstaande biografie weerspiegelt de stand van het onderzoek tot aan het jaar van publicatie in het gedrukte deel van het BWN. Dit jaar is hieronder weergegeven. Alle daarna verschenen literatuur is niet in de tekst verwerkt en wordt evenmin vermeld in de literatuuropgave (onder L).

Oorspronkelijke versie opgenomen in: Biografisch Woordenboek van Nederland 2 (Den Haag 1985)
Laatst gewijzigd op 12-11-2013