1. Inleiding

Definitie en chronologische afbakening

Als kleine partijen worden in dit repertorium alle partijen beschouwd met uitzondering van de "grote vijf" (na 1945) of "zes" (voor 1940):
- vóór 1940 de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP), de Christelijk-Historische Unie (CHU), de Antirevolutionaire Partij (ARP), de Roomsch-Katholieke Staatspartij (RKSP), de Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB) en de Vrijheidsbond/Liberale Staatspartij.
- van 1945 tot 1967 de Partij van de Arbeid (PvdA), de CHU en de ARP, de Katholieke Volkspartij (KVP) en de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD)
Niet alleen behaalden deze partijen (vrijwel) altijd de meeste stemmen, zij vormden in deze periode ook steeds de regeringscoalities.

Als beginpunt is gekozen voor 1918, omdat in dat jaar voor de eerste maal Tweede-Kamerverkiezingen werden gehouden volgens het stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Pas na het verdwijnen van het districtenstelsel ontstond ruimte voor kleine partijen. Als eindpunt is gekozen voor de Tweede-Kamerverkiezingen van 1967. Vanaf eind jaren zestig zijn er verschillende verschuivingen opgetreden in het partijpolitieke krachtenveld, onder meer door de opkomst van nieuwe partijen als de Politieke Partij Radikalen (PPR), Democraten '66 (D'66, vanaf 1985 D66) en Democratische Socialisten '70 (DS'70) Naast dit inhoudelijke argument is er ook een praktisch argument om 1967 als eindpunt te kiezen. Het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen in Groningen verzamelt vanaf dit jaar systematisch gegevens over politieke partijen. Continuering van het repertorium na 1967 zou derhalve tot een doublure leiden.

De methode van onderzoek

Bij onderzoek naar kleine politieke partijen treedt het probleem op dat sommige partijen grote hoeveelheden bronnen en gegevens hebben nagelaten, terwijl van veel andere partijen bijna geen spoor te vinden is. Dit laatste is ook nauwelijks verwonderlijk, aangezien veel van de 187 partijen zwak georganiseerde eenmanslijsten waren, die zonder partijprogramma de verkiezingen ingingen. Om het onderzoek niet te laten verzanden in een zoektocht naar een weinig interessante speld in een hooiberg, is aan deze categorie van eenmanslijsten relatief minder tijd besteed.

Om bronnenmateriaal en gegevens te achterhalen, zijn verschillende wegen bewandeld. Startpunt waren steeds de gegevens die in het jaarboek Parlement en Kiezer over kleine partijen te vinden waren: de verkiezingsuitslag, de officiële naam van de partij en de namen van de kandidaten van de partij. Met behulp van deze gegevens kon op partijnaam en persoonsnaam gezocht worden in diverse online catalogi (onder meer Picarta, de catalogus van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, de Nederlandse Centrale Catalogus en het Repertorium online van het toenmalige ING). Ook biografische naslagwerken boden veel informatie over bij de partij betrokken personen.

De zoektocht naar relevant archiefmateriaal bleek moeilijker. Veruit de meeste partij-archieven van vóór 1940 - ook van de grote partijen - bleken verdwenen of vernietigd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Onderzoek in overheidsarchieven (Centraal Stembureau, Kiesraad, Verenigingenregister van het ministerie van Justitie) leverde, vooral over de vooroorlogse partijen, weinig informatie op. Wel bleek gaandeweg dat zich verspreid over het land relevante persoonsarchieven bevonden, terwijl verschillende gemeentearchieven uitgebreide pamflettencollecties in hun bezit hadden. De zoektocht naar materiaal leidde aldus naar tal van gemeente-, rijks- en particuliere archieven, instituten en documentatiecentra.

Op basis van de verkregen gegevens kon tenslotte gericht onderzoek worden verricht in maand-, week-, en dagbladen. Vooral in de "neutrale" kranten was in de weken voorafgaande aan de Tweede Kamerverkiezingen veel informatie over kleine partijen te vinden in de vorm van advertenties en verslagen van verkiezingsbijeenkomsten. Naar deze gegevens wordt in het repertorium echter alleen verwezen als van de desbetreffende partij geen ander materiaal is gevonden.

Een databank als deze kan nooit helemaal volledig en honderd procent betrouwbaar zijn. Voor het onderzoek was een beperkte hoeveelheid tijd ter beschikking. Dit had tot gevolg dat niet alle potentiële vindplaatsen van gegevens volledig konden worden onderzocht en dat evenmin alle gevonden gegevens, in het bijzonder die over personen, op hun juistheid konden worden gecontroleerd. Het is dan ook mogelijk dat de bewerker tijdens zijn onderzoek gegevens over het hoofd heeft gezien of onjuiste gegevens uit betrouwbaar ogende bronnen heeft overgenomen. Bovendien verschijnen jaarlijks nieuwe publicaties over in deze databank genoemde partijen of personen. Daarom kunnen de gegevens in dit repertorium nog gedurende enige tijd worden gewijzigd of aangevuld. Gebruikers kunnen correcties of aanvullingen per e-mail doorgeven aan het Huygens ING:

Opzet van het repertorium en aanwijzingen voor het raadplegen

Uitgaand van de voorgaande definitie en chronologische afbakening zijn gegevens betreffende 187 kleine partijen en 711 daarbij betrokken personen in het repertorium opgenomen. Het gaat daarbij overigens niet om 187 verschillende partijen: veel partijen hebben onder verschillende namen aan verkiezingen deelgenomen (bijvoorbeeld de Sociaal-Democratische Partij, die later Communistische Partij Holland, nog later Communistische Partij Nederland heette). Bij sommige partijen wordt daarom direct doorverwezen naar een andere partij (bijvoorbeeld Sociaal-Democratische Partij - zie Communistische Partij Nederland).

De openingspagina van het repertorium biedt als toegangskeuze:
- een (alfabetisch geordend) "overzicht van partijen"
- een (alfabetisch geordend) "overzicht van personen"
- "zoeken" (naar partijen of personen).
De gegevens over partijen en personen zijn onderling gekoppeld: zoekt men op persoon, dan kan via de persoonsgevens naar een of meer partijen worden doorgeklikt en omgekeerd.

Na de keuze van een specifieke partij verschijnt een overzichtspagina met een aantal velden die geordende gegevens over de partij bevatten of daartoe via doorklikken toegang verlenen. Vier daarvan (kroniek, personen, verkiezingen en bronnen) worden hieronder nader besproken. De partijpagina bevat de volgende velden:

• kroniek (doorklik)
  Van iedere partij is een korte schets van de geschiedenis opgenomen. Deze "kroniek" is als een afzonderlijk tekstbestand aan de databank gekoppeld via kroniek. Hierin komen aan de orde: de ontstaansreden, de behaalde verkiezingsresultaten, het ledental (voor zover bekend) en de programmatische speerpunten. De lengte van de kronieken kan sterk variëren, afhankelijk van de betekenis die aan de partij moet worden gehecht, haar periode van bestaan en de beschikbare informatie. Bij sommige eenmanslijsten is de kroniek niet langer dan één alinea, bij meer serieuze kleine partijen kan zij een veelvoud daarvan bedragen. Bij partijen die al vaker onderwerp van studie zijn geweest, is volstaan met een korte samenvatting van de bestaande literatuur.

• illustraties (doorklik)
  Illustraties zijn partijprogramma's, affiches, krantenstukjes en spotprenten en worden aangegeven met de link illustraties die alleen wordt getoond als er illustraties zijn voor de partij. De link leidt naar een inhoudsopgave, vanwaar de illustraties als aparte pdf bestanden aanklikbaar zijn
• de officiële naam van de partij; de afkorting; eventueel gangbare andere benamingen; de periode van bestaan en een korte karakteristiek

• een doorverwijzing naar verwante andere partijen (doorklik)

• verkiezingen waaraan de partij deelnam (met doorklikken naar detailgegevens)
  Bij iedere partij zijn steeds de resultaten (absoluut en relatief) van de Tweede-Kamerverkiezingen opgenomen. Daarbij wordt tevens vermeld in welke kieskringen de partij relatief het beste uit de bus kwam. Voor zover bekend en/of relevant zijn ook de resultaten van verkiezingen voor de Provinciale Staten en gemeenteraden opgenomen.

• bij de partij betrokken personen (met doorklikken naar de persoonsgegevens)
  Bij iedere partij zijn van de voornaamste personen biografische gegevens opgenomen zoals geboorte-en eventueel sterfjaar, politieke en maatschappelijke functies en de rol binnen de partij. Net als bij de kroniek geldt ook hier dat de hoeveelheid informatie die is opgenomen, afhangt van de betekenis van de partij en van de beschikbaarheid van gegevens.
  Personen zijn opgenomen onder hun officiële naam. De bekende "Hadjememaar" is opgenomen als Cornelis de Gelder, de christen-socialiste Enka onder haar meisjesnaam Anke van der Vlies.
  De overzichtspagina voor personen bevat korte biografische data en gegevens over partijfuncties, overige functies en relevante publicaties van of over de persoon. In het veld "bijbehorende partijen" kan worden doorgeklikt naar de overzichtspagina van één of meer partijen waarbij de persoon betrokken was

• bronnen (met doorklikken naar detailgegevens)
  Per partij is een korte schets van het beschikbare bronnenmateriaal opgenomen. Dit verschilt sterk per partij. Van ongeveer vijftig partijen is geen enkel spoor teruggevonden, terwijl over partijen als de Pacifistisch Socialistische Partij, de Communistische Partij Nederland en de Nationaal-Socialistische Beweging zoveel bronnenmateriaal aanwezig is dat het ondoenlijk is hiervan een volledig overzicht te geven. Bij deze partijen wordt dan ook verwezen naar reeds bestaande bibliografische naslagwerken en archiefgidsen.
  De pagina met detailgegevens over de beschikbare bronnen bevat een overzicht van het beschikbare gedrukte en ongedrukte bronnenmateriaal, onderverdeeld in afzonderlijke velden voor boeken, artikelen, brochures, periodieken (partijbladen) en archieven.
  De gedrukte bronnen zijn voor het grootste deel te vinden via de electronische catalogi Nederlandse Centrale Catalogus (NCC) en Picarta.
  Als afzonderlijk onderdeel is een veld opgenomen dat verwijst naar partijprogramma's.
  Bij archieven is het belang van het archief voor het onderzoek naar de partij door middel van asterisken aangegeven (* - *****). Vijf asterisken zijn geplaatst wanneer het archief van groot belang is, zoals bijvoorbeeld een partijarchief.