Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960

Ds. A. Merkelijn werkte van 1912 tot 1938 in Magelang (Kedoe, Midden-Java) namens de zendende kerk van Middelburg. In 1942 hield de zendingsarbeid op, in 1950 zou de zendende kerk van Amsterdam het terrein weer gaan bearbeiden. Begin jaren dertig werden er missionaire zusters aangesteld, belast met de ontwikkeling van het vrouwenwerk. Het onderwijs kreeg nadrukkelijk aandacht. Een deel van de scholen ging rechtstreeks uit van de zending, een deel van particuliere, gereformeerde, verenigingen. Ook voor de medische dienst zond de zending zelf werkers uit, maar werd ze ruimschoots ondersteund door particulier initiatief vanuit Nederland. In 1931 werd de eerste synode gehouden van de gereformeerde kerken op Midden-Java. Na de Tweede Wereldoorlog, in 1950, werd het terrein van de classis Blora-Bodjonegoro (voormalig terrein van de Salatiga-zending) aan de zendende kerk van Blora-stad toegewezen, met Middelburg als samenwerkende kerk.

De plaatselijke kerk was volgens de gereformeerde zendingsorde van 1902 de aangewezen instantie om zending te bedrijven. De Gereformeerde kerken in Nederland concentreerden hun zendingsactiviteiten op het zuiden van Midden-Java ('Midden-Java ten zuiden) en op het eiland Soemba. In de periode 1902-1931 waren op Java de volgende zendende kerken actief: Utrecht (vanaf 1897), Heeg (Friesland, vanaf 1900), Amsterdam (vanaf 1901), Delft (vanaf 1903) en Middelburg (vanaf 1911), De zendende kerken werkten in dit veld meestal samen met andere kerken. Vaak werd om dat in goede banen te leiden een 'akkoord van Samenwerking' gesloten.

De zendende kerk van Middelburg nam in 1911 de zendingsarbeid op zich. Men werkte daarbij samen met de kerken uit de provincies Zeeland, Noord-Brabant en Limburg (acht classes). Volgens het akkoord van samenwerking rapporteerde men jaarlijks aan de provinciale synode van Zeeland en aan de particulie synode van Limburg en Noord-Brabant. Bovendien bestond er een samenwerkingsorgaan: de vergadering van het zendingscomité van de zendende kerk met classicale zendingsdeputaten (drie per classis). Dit orgaan handelde zelf zaken af. Het generale deputaatschap behartigde de algemene belangen.

Na WO II werkte de kerk van Middelburg via een regionaal akkoord samen met de zendende kerk van Blora-stad. In 1958 omvatte de Zuiderzending de 93 gereformeerde kerken in Zeeland, Noord-Brabant en Limburg. Elk van de negen 9 classes leverde één zendingsdeputaat voor een college dat samen met het zendingscomité van de kerk te Middelburg het zendingswerk regelde.

(Zie o.a. Reenders, Gereformeerde Zending Midden-Java, 1931-1975, 37).

• Christelijke lectuurvoorziening/colportage
• Evangelieverkondiging en catechese
• Geldwerving
• Gezondheidszorg
• Informatievoorziening en propaganda
• Onderwijs (hieronder ook kweekscholen)
• Ontwikkelingswerk (Landbouw/Technische opleiding etc.)
• Opleiding van (inheemse) werkkrachten (Te denken valt aan zendelingen, missionarissen, assistenten enz.)
• Pastoraal werk
• Uitzending van zendingswerkers en missionarissen
• Werk van en voor vrouwen en meisjes

• Azië

• Nederlands Indië
• Midden-Java

Het archief van de classis Middelburg van de gerefomeerde kerken in Nederland (Zeeuws Archief, toegangsnummer 639.1, inventarisnummer 34) bevat een rubriek zending en evangelisatie waarin de rapporten van de zendingsdeputaten van de classis Middelburg zijn opgenomen. Ook in andere classisarchieven zijn dergelijke rapporten te vinden. Deze rapporten zijn echter interressant door de startdatum (1907), waardoor het proces van samenwerking tussen zendende kerk, overige kerken, classes en provinciale vergadering (begindatum 1911) goed is te volgen.

• Zustercomité voor de linnenkasten in ons zendingsterrein (Middelburg)
• Zendingsdeputaatschap der Gereformeerde Kerken in Nederland voor de zending onder heidenen en Mohammedanen

In het archief van de zendende kerk van Middelburg bevindt zich het kasboek van de naaikransen van het Parakans Hospitaal, 1924-1930 (Inventarisnummer 570).