Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960

 
English | Nederlands

Java-Comité

Naam Java-Comité
Naamsvarianten
  • Java Comité
  • JC
  • J.C.
Periode 1855-1951
Denominatie Nederlandse Hervormde Kerk
Org Zending

Korte geschiedenis

De organisatie

Het Java Comité (JC) werd in 1855 opgericht als een afdeling van de Vereeniging ter Verbreiding der Waarheid te Amsterdam, een vereniging gericht op inwendige zending. Het JC had ook een band met het in 1854 opgerichte Genootschap voor In- en Uitwendige Zending te Batavia. Het initiatief voor dit genootschap ontstond doordat de oud-resident van Timor I. Esser een aantal lezingen hield over de geestelijke nood op Java en Madoera. Binnen een jaar telde het JC leden in 28 plaatsen in Nederland. In korte tijd groeide het aantal leden tot 900. In 1863 nam het JC de relatie met het veld in de Bataklanden van het Genootschap te Batavia over. In 1880 volgde Oost-Java, met name het werk onder de Madoerezen. In 1888 tenslotte werden de rollen omgedraaid. Het Comité werd als 'geheel zelfstandige zendingsvereeniging'  voortgezet, terwijl het genootschap in Batavia een commissie van advies en toezicht'  werd en het JC in Batavia en daarbuiten de leiding van het werk op zich nam. In 1903 werd de arbeid te Batavia overgedragen aan de Nederlandsche Zendings Vereeniging (NZV).

In april 1931 zocht het JC aansluiting bij de Samenwerkende Zendings Corporaties te Oegstgeest, waarna het in 1946 opging in de Vereenigde Nederlandsche Zendingscorporaties, en vanaf 1951 in de Raad voor de Zending der Nederlandse Hervormde Kerk.

(Zie o.a. Van Randwijck, Handelen en denken, 71 e.v.)

 

Terreinen

Sumatra (zuidelijke Bataklanden, Angkola), 1863-1931. Overname van twee zendeling-werklieden die zich niet wilden associëren met de Rheinische Missionsgesellschaft (RMG). In 1931 werden de gemeenten van het JC bij de HKBP (Huria Kristen Batak Protestan, de in 1929 gestichte Batakse protestantse kerk) gevoegd. 

Madoera, vanaf 1879. Later verplaatste de arbeid zich naar Madoerezen die naar Oost-Java waren getrokken en versmolt deze zending met de Oost-Javaanse

Kangean, 1912-1935. Bewerkt door zendeling F. Schelfhorst, met een onderbreking van vijf jaar voor verlof en werk op Java. Het werk onder de Madoerese bevolking werd verplaatst naar Java en de zending op Kangean werd opgeheven.

Patekoan (Chinese gemeente op Java).

In de jaren twintig werkten de zendelingen op Oost-Java samen met de zendelingen van het Nederlandsch Zendelinggenootschap.

Organisatie

Het comite had leden en begunstigers. Leden waren: a. de leden van het bestuur; b. zij, die zich tot een jaarlijkse bijdrage verbonden en door het bestuur tot lid werden benoemd. Een groep leden kon een afdeling vormen. Afdelingen hadden het recht een vertegenwoordiger in het bestuur te benoemen. Er vond jaarlijks een algemene ledenvergadering plaats, waar een jaarverslag werd overlegd en financiële verantwoording werd afgelegd. Het was kortom eigenlijk geen comité, maar een, zij het kleine, corporatie.

Doelstelling

'De verbreiding van het Christendom op Java en in de andere Ned. Oost-Indische Bezittingen; door: a. de opleiding, uitzending en vestiging van zendelingen; b. de Evangelieprediking der uitgezonden personen' (Statuten 1898).

'De verbreiding van het Christendom in Indonesië' (Statuten 1949).

'Grondslag: 'De Vereeniging erkent de Schriften des Ouden en des Nieuwen Testaments als het Woord van God' (Statuten 1898) 

Taken en activiteiten
  • Bijbelvertaling
  • Zendingscoördinatie
  • Ontwikkelingswerk (Landbouw/Technische opleiding etc.)
  • Onderwijs (hieronder ook kweekscholen)
  • Geldwerving
  • Gezondheidszorg
  • Informatievoorziening en propaganda
  • Zendingsstudie en missiologie
  • Pastoraal werk
  • Evangelieverkondiging en catechese
  • Bestudering en beschrijving van taal en cultuur
  • Christelijke lectuurvoorziening/colportage
  • Ondersteuning
  • Opleiding van (inheemse) werkkrachten (Te denken valt aan zendelingen, missionarissen, assistenten enz.)
  • Uitzending van zendingswerkers en missionarissen
  • Werk van en voor vrouwen en meisjes
Continenten
  • Azië
Lokatie
  • Nederlands Indië
  • Madoera
  • Oost-Java
  • Sumatra
  • Kangean
  • Angkola
  • Tapanoeli
Selectie uit de literatuur
Titel
  • Het verhaal gaat verder : 150 jaar Vereniging ter Verbreiding der Waarheid / Cor Ofman
Auteur
  • Cor Ofman
Paginering
  • 182 p
Uitgever
  • Aalsmeer : DABAR-LUYTEN
Jaar van uitgave
  • 1997

Titel
  • Roepstem aan de Christenen in Nederland ter verkondiging van het evangelie op Java
Paginering
  • 20 p
Uitgever
  • Amsterdam : Höveker
Jaar van uitgave
  • 1855


Periodieken
Titel
  • Mededeelingen van het Java-Comite / Genootschap van In- en Uitwendige Zending te Batavia, Nederlandsche Afdeeling
Paginering
  • Jrg. 1 (1862) - jrg. 7 (1868)
Uitgever
  • Amsterdam : Genootschap van In- en Uitwendige Zending te Batavia, Nederlandsche Afdeeling
Jaar van uitgave
  • 1862-1868

Titel
  • De Java-cent : zendingblaadje / uitg. door het Java-Comité
Uitgever
  • Amsterdam : Java-Comité
Jaar van uitgave
  • 1868-...

Titel
  • Geïllustreerd zendingsblad voor het huisgezin / orgaan van het Java-Comité en van het Centraal-Comité voor de Oprichting en In Stand Houding van een Seminarie Nabij Batavia ; red.: T.M. Looman ... [et al.]
Auteur
  • Theodorus Matthijs Looman (1816-1900)
Paginering
  • Ill
Uitgever
  • Amsterdam : Höveker
Jaar van uitgave
  • 1869-1931?

Titel
  • Wolonda-Hindia, maandblad voor jongeren
Auteur
  • Java-Comité
Uitgever
  • Amsterdam:
Jaar van uitgave
  • 1927-1941

Titel
  • Korte berichten, mededeelingen van de zendelingen van het java-comité over hun arbeid op oost-java
Auteur
  • Java-Comité
Uitgever
  • Amsterdam:
Jaar van uitgave
  • 1935-19xx

Titel
  • Mededeelingen van het zendingsveld
Uitgever
  • Nijverdal : Nijverdalsche Drukkerij
Jaar van uitgave
  • 19XX-...
Meer over het archief
Beschrijving archief

Het archief van deze kleine organisatie bestaat uit vergaderstukken (vrijwel complete notulen van het bestuur 1855-1953), correspondentie, enige manuscripten (inv. nrs. 1587-1591) en stukken over de zending overzee. In deze laatste rubriek bevinden zich ook persoonsdossiers van zendelingen.

Bewaarplaats Het Utrechts Archief, Utrecht
Periode archief 1855-1946
Openbaarheid openbaar
Omvang 70 inv. nrs.
Toegang soort
  • Inventaris met inleiding
Opmerkingen toegang soort toegangsnummer 1102-1
Toegang titel Raad voor de Zending Rechtsvoorgangers
Subarchief van

Raad voor de Zending der Ned. Hervormde Kerk

Bijzondere relevantie
Toon

Verberg

Persoonsdossiers

 

F. Schelfhorst 1914-1924 [Bondowoso, Soemberpakem en Pandeman-Kangean) (inv. nrs. 1602-1608)

H. Hendriks 1906-1916 [Soemberpaken] (inv. nr. 1601)

O. de Decker 1919-1931 [Bondowoso] (inv. nrs. 1597-1600)

H. J. Eggink 1916-1924 [Pargaroetan] (inv. nrs. 1613-1615)

W.H. Th. van Hasselt 1917-1924 [Simatorkis] (inv. nrs. 1616-1617)

J.G. Dammerboer 1917-1925 [Soerabaja] [Vader: zendeling namens JC te Oeta-Rimbaroe (Angkola, Sumatra, 1908 50-jarig jubileum. In 1858 vanuit Ermelo gezonden.] (inv. nr. 1611-1612)

H.W. van de Berg 1924-1932 [zendeling-leraar te Bondowoso] (inv. nrs. 1595-1596)

 

Seriële bestanden

 

Jaarverslagen 1931-1941 (inv. nr. 1628)

 

 

Andere stukken

 

Ontstaan zendingspost Angkola/ overdracht aan Barmen en jubilea 1931-1939 (inv. nr. 1585)

 

Statuten Java-Comité (niet meer gevonden in inventaris dec. 2009)

 

Audio-visueel materiaal

Films, dia's, foto's e.d. bevinden zich op het Landelijk Protestants Dienstencentrum van de PKN te Utrecht. Deze bestanden zullen op termijn worden geinventariseerd. In het archief van de Raad voor de Zending (Het Utrechts Archief) bevinden zich diverse (verouderde) inventarisaties van het audiovisuele materiaal. Toegangsnummer 1102-2. Inventarisnummers 2060-2062

Bronnen met verslaglegging

Jaarverslagen

 

1628.

Periode 1931-1941.

 

4537.

Periode 1932-1935.

 

 

Conferenties

 

1627.

Verslag van de conferentie in Batavia 10-20 augustus 1946.

 

Verwijzing naar andere archiefvormers
Informatiewaarde Interressant archief

Geschiedenis

Korte geschiedenis

De organisatie

Het Java Comité (JC) werd in 1855 opgericht als een afdeling van de Vereeniging ter Verbreiding der Waarheid te Amsterdam, een vereniging gericht op inwendige zending. Het JC had ook een band met het in 1854 opgerichte Genootschap voor In- en Uitwendige Zending te Batavia. Het initiatief voor dit genootschap ontstond doordat de oud-resident van Timor I. Esser een aantal lezingen hield over de geestelijke nood op Java en Madoera. Binnen een jaar telde het JC leden in 28 plaatsen in Nederland. In korte tijd groeide het aantal leden tot 900. In 1863 nam het JC de relatie met het veld in de Bataklanden van het Genootschap te Batavia over. In 1880 volgde Oost-Java, met name het werk onder de Madoerezen. In 1888 tenslotte werden de rollen omgedraaid. Het Comité werd als 'geheel zelfstandige zendingsvereeniging'  voortgezet, terwijl het genootschap in Batavia een commissie van advies en toezicht'  werd en het JC in Batavia en daarbuiten de leiding van het werk op zich nam. In 1903 werd de arbeid te Batavia overgedragen aan de Nederlandsche Zendings Vereeniging (NZV).

In april 1931 zocht het JC aansluiting bij de Samenwerkende Zendings Corporaties te Oegstgeest, waarna het in 1946 opging in de Vereenigde Nederlandsche Zendingscorporaties, en vanaf 1951 in de Raad voor de Zending der Nederlandse Hervormde Kerk.

(Zie o.a. Van Randwijck, Handelen en denken, 71 e.v.)

 

Terreinen

Sumatra (zuidelijke Bataklanden, Angkola), 1863-1931. Overname van twee zendeling-werklieden die zich niet wilden associëren met de Rheinische Missionsgesellschaft (RMG). In 1931 werden de gemeenten van het JC bij de HKBP (Huria Kristen Batak Protestan, de in 1929 gestichte Batakse protestantse kerk) gevoegd. 

Madoera, vanaf 1879. Later verplaatste de arbeid zich naar Madoerezen die naar Oost-Java waren getrokken en versmolt deze zending met de Oost-Javaanse

Kangean, 1912-1935. Bewerkt door zendeling F. Schelfhorst, met een onderbreking van vijf jaar voor verlof en werk op Java. Het werk onder de Madoerese bevolking werd verplaatst naar Java en de zending op Kangean werd opgeheven.

Patekoan (Chinese gemeente op Java).

In de jaren twintig werkten de zendelingen op Oost-Java samen met de zendelingen van het Nederlandsch Zendelinggenootschap.

Organisatie

Het comite had leden en begunstigers. Leden waren: a. de leden van het bestuur; b. zij, die zich tot een jaarlijkse bijdrage verbonden en door het bestuur tot lid werden benoemd. Een groep leden kon een afdeling vormen. Afdelingen hadden het recht een vertegenwoordiger in het bestuur te benoemen. Er vond jaarlijks een algemene ledenvergadering plaats, waar een jaarverslag werd overlegd en financiële verantwoording werd afgelegd. Het was kortom eigenlijk geen comité, maar een, zij het kleine, corporatie.

Doelstelling

'De verbreiding van het Christendom op Java en in de andere Ned. Oost-Indische Bezittingen; door: a. de opleiding, uitzending en vestiging van zendelingen; b. de Evangelieprediking der uitgezonden personen' (Statuten 1898).

'De verbreiding van het Christendom in Indonesië' (Statuten 1949).

'Grondslag: 'De Vereeniging erkent de Schriften des Ouden en des Nieuwen Testaments als het Woord van God' (Statuten 1898) 

Taken en activiteiten
  • Bijbelvertaling
  • Zendingscoördinatie
  • Ontwikkelingswerk (Landbouw/Technische opleiding etc.)
  • Onderwijs (hieronder ook kweekscholen)
  • Geldwerving
  • Gezondheidszorg
  • Informatievoorziening en propaganda
  • Zendingsstudie en missiologie
  • Pastoraal werk
  • Evangelieverkondiging en catechese
  • Bestudering en beschrijving van taal en cultuur
  • Christelijke lectuurvoorziening/colportage
  • Ondersteuning
  • Opleiding van (inheemse) werkkrachten (Te denken valt aan zendelingen, missionarissen, assistenten enz.)
  • Uitzending van zendingswerkers en missionarissen
  • Werk van en voor vrouwen en meisjes

Geografie

Continenten
  • Azië
Lokatie
  • Nederlands Indië
  • Madoera
  • Oost-Java
  • Sumatra
  • Kangean
  • Angkola
  • Tapanoeli

Niet-archivalische bronnen

Selectie uit de literatuur
Titel
  • Het verhaal gaat verder : 150 jaar Vereniging ter Verbreiding der Waarheid / Cor Ofman
Auteur
  • Cor Ofman
Paginering
  • 182 p
Uitgever
  • Aalsmeer : DABAR-LUYTEN
Jaar van uitgave
  • 1997

Titel
  • Roepstem aan de Christenen in Nederland ter verkondiging van het evangelie op Java
Paginering
  • 20 p
Uitgever
  • Amsterdam : Höveker
Jaar van uitgave
  • 1855


Periodieken
Titel
  • Mededeelingen van het Java-Comite / Genootschap van In- en Uitwendige Zending te Batavia, Nederlandsche Afdeeling
Paginering
  • Jrg. 1 (1862) - jrg. 7 (1868)
Uitgever
  • Amsterdam : Genootschap van In- en Uitwendige Zending te Batavia, Nederlandsche Afdeeling
Jaar van uitgave
  • 1862-1868

Titel
  • De Java-cent : zendingblaadje / uitg. door het Java-Comité
Uitgever
  • Amsterdam : Java-Comité
Jaar van uitgave
  • 1868-...

Titel
  • Geïllustreerd zendingsblad voor het huisgezin / orgaan van het Java-Comité en van het Centraal-Comité voor de Oprichting en In Stand Houding van een Seminarie Nabij Batavia ; red.: T.M. Looman ... [et al.]
Auteur
  • Theodorus Matthijs Looman (1816-1900)
Paginering
  • Ill
Uitgever
  • Amsterdam : Höveker
Jaar van uitgave
  • 1869-1931?

Titel
  • Wolonda-Hindia, maandblad voor jongeren
Auteur
  • Java-Comité
Uitgever
  • Amsterdam:
Jaar van uitgave
  • 1927-1941

Titel
  • Korte berichten, mededeelingen van de zendelingen van het java-comité over hun arbeid op oost-java
Auteur
  • Java-Comité
Uitgever
  • Amsterdam:
Jaar van uitgave
  • 1935-19xx

Titel
  • Mededeelingen van het zendingsveld
Uitgever
  • Nijverdal : Nijverdalsche Drukkerij
Jaar van uitgave
  • 19XX-...

Het archief

Meer over het archief
Beschrijving archief

Het archief van deze kleine organisatie bestaat uit vergaderstukken (vrijwel complete notulen van het bestuur 1855-1953), correspondentie, enige manuscripten (inv. nrs. 1587-1591) en stukken over de zending overzee. In deze laatste rubriek bevinden zich ook persoonsdossiers van zendelingen.

Bewaarplaats Het Utrechts Archief, Utrecht
Periode archief 1855-1946
Openbaarheid openbaar
Omvang 70 inv. nrs.
Toegang soort
  • Inventaris met inleiding
Opmerkingen toegang soort toegangsnummer 1102-1
Toegang titel Raad voor de Zending Rechtsvoorgangers
Subarchief van

Raad voor de Zending der Ned. Hervormde Kerk

Bijzondere relevantie

Persoonsdossiers

 

F. Schelfhorst 1914-1924 [Bondowoso, Soemberpakem en Pandeman-Kangean) (inv. nrs. 1602-1608)

H. Hendriks 1906-1916 [Soemberpaken] (inv. nr. 1601)

O. de Decker 1919-1931 [Bondowoso] (inv. nrs. 1597-1600)

H. J. Eggink 1916-1924 [Pargaroetan] (inv. nrs. 1613-1615)

W.H. Th. van Hasselt 1917-1924 [Simatorkis] (inv. nrs. 1616-1617)

J.G. Dammerboer 1917-1925 [Soerabaja] [Vader: zendeling namens JC te Oeta-Rimbaroe (Angkola, Sumatra, 1908 50-jarig jubileum. In 1858 vanuit Ermelo gezonden.] (inv. nr. 1611-1612)

H.W. van de Berg 1924-1932 [zendeling-leraar te Bondowoso] (inv. nrs. 1595-1596)

 

Seriële bestanden

 

Jaarverslagen 1931-1941 (inv. nr. 1628)

 

 

Andere stukken

 

Ontstaan zendingspost Angkola/ overdracht aan Barmen en jubilea 1931-1939 (inv. nr. 1585)

 

Statuten Java-Comité (niet meer gevonden in inventaris dec. 2009)

 

Audio-visueel materiaal

Films, dia's, foto's e.d. bevinden zich op het Landelijk Protestants Dienstencentrum van de PKN te Utrecht. Deze bestanden zullen op termijn worden geinventariseerd. In het archief van de Raad voor de Zending (Het Utrechts Archief) bevinden zich diverse (verouderde) inventarisaties van het audiovisuele materiaal. Toegangsnummer 1102-2. Inventarisnummers 2060-2062

Bronnen met verslaglegging

Jaarverslagen

 

1628.

Periode 1931-1941.

 

4537.

Periode 1932-1935.

 

 

Conferenties

 

1627.

Verslag van de conferentie in Batavia 10-20 augustus 1946.

 

Verwijzing naar andere archiefvormers
Informatiewaarde Interressant archief