Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960

De Salatiga Zending ontstond vanaf 1854 door toedoen van mevr. E.J. Van Vollenhoven-De Wildt. Vanaf 1884 zond de Neukirchener Mission zendelingen naar Salatiga en de inmiddels door zendeling Reijer de Boer gestichte christelijke kolonisatiedorpen. Toen duidellijk werd dat Ermelo niet meer in staat was de Salatigazending te steunen werd in 1889 een vereniging opgericht. De in Utrecht gevestigde vereniging was een ondersteuningsorganisatie voor deze zending. Men gaf adviezen en zamelde geld in voor de Bond van de zendelingen der Salatigazending. De vereniging maakte tijdens de Tweede Wereldoorlog en daarna een moeilijke periode door omdat vrijwel alle steun wegviel. Zij bleef echter actief en bestaat nog.

Organisatie

De Salatigazending was als een troika georganiseerd. In Neukirchen zetelde de Neukirchener Mission waar de zendelingen werden opgeleid, in Utrecht was de Nederlandse ondersteuningsorganisatie, het hier behandelde Comité, en in Salatiga bestond de in 1884 opgerichte Bond van Zendelingen der Salatiga Zending waar alle op Java werkzame zendelingen lid van waren. De in Nederland en Duitsland ingezamelde gelden werden overgemaakt naar de Bond die deze verdeelde alnaargelang de behoefte. Het besturend orgaan van de vereniging was het Comité Stichting Salatiga Zending dat doorging met het geven van steun tot 1990. In 1908 is er sprake van een 'jaarfeest' dat in Utrecht wordt gehouden en tijdens welk door secretaris en penningmeester een verslag wordt uitgebracht aan de leden (uit: archief Neukirchen). Evenals andere zendingsorganisaties werkten tal van lokale verenigingen waaronder veel naaikransen en vrouwenclubs voor het Comité. Zij zamelden niet alleen geld maar ook goederen waaronder vooral kleding en textiel in. In de periode 1 juni 1903 - 31 mei 1904 zond het comité  f 10.102, 24/5 naar Java waarvan f 9.600 bestemd was voor de Bond. Daarnaast had het comité in 1904 een fonds, groot f 9.085,415 bestemd voor de oprichting van een seminarie (uit: archief Neukirchen). Na de Tweede Wereldoorlog liepen de inkomsten sterk terug, waarschijnlijk omdat de Salatiga Zending als een Duitse organisatie werd beschouwd. Het Comité bestaat echter nog en onderhoudt contacten met Neukirchen.

Bestuur

Oprichters waren: mevr. E.J. van Vollenhoven-De Wildt, B.B. Johannes van 't Lindenhout (oprichter van het weeshuis in Neerbosch bij Nijmegen), A. Mooy (predikant bij de Vrije Gemeente te Dordrecht) en M. Mooy (predikant bij de Vrije Gemeente te Rotterdam). Medeoprichters waren ds. B.B. ten Kate (predikant te Harderwijk), P.H. van der Wedden (gepensioneerd Indisch ambtenaar te Nijmegen) en Jacob van 't Lindenhout (mededirecteur van de Weesinrichting in Neerbosch). In 1898 bestond het bestuur uit: prof. dr. S.D. van Veen (voorzitter), H. ten Kate, L.S. de Bruyn, J. van 't Lindenhout, Jac. van Lindenhout (penningmeester), M. Mooy (secretaris). (uit: statuten 1898). Vanaf 1904 (of eerder) was J.F. Blom van Geel, arts te Utrecht, locosecretaris. In 1918 was Blom van Geel penningmeester en C.R. Kühnen te Utrecht, secretaris. Na Kühnens dood in 1935 volgde Emil K.E. Heintze (1897-1981) hem als secretaris op. In juli 1939 bestond het bestuur uit: ds. E.B. Couvée (voorzitter), G.L. baron van Boetzelaer en mevr. baronesse van Boetzelaer-de Joncheere (vice-voorzitter), mevr. J.M. Kepper, mevr. douarière H.J.M. Barchman Wuytiers, mevr. Th. à Th. Van der Hoop van Slochteren, mej. I. De Marez Oyens, mejonkvr. B.M. Roijaards, ds. A.J. de Beaufort, mevr. J.A.C. de Roon Swaan, jhr. mr. J.W.D.H. Schorer en E. Heintze (secretaris). Voor het comité werkten toen 19 zendingsarbeiders waarvan zes vrouwen. Een groot aantal vrijwilligers werkte voor de medische zending en er was een schooldienst.

In 1889: De ‘Vereeniging tot Ondersteuning van de zendelingen der Salatiga-zending op Java’ is opgericht in Nederland om de geheel zelfstandige ‘Bond van de zendelingen der Salatiga-zending op Java’ te ondersteunen. Het doel is: de mede-arbeiders der Salatiga-zending steeds biddende op te dragen aan den Hoorder der gebeden, geestelijk, zedelijk en stoffelijk te steunen, het werk der Salatiga-zending in Holland bekend te maken, de verbinding met de vrienden te onderhouden, giften voor de Salatiga-zending in ontvangst te nemen en aan den Bond op Java over te maken.'

In 1898 (gewijzigde statuten)

art. 1

'De grondslagen der Vereeniging zijn de beloften Gods voor den zendingssarbeid, vervat in Gods onfeilbaar Woord.

art. 2

'Het doel der Vereeniging is om de Zendelingen, behoorende tot den zendingsbond der Salatiga-Zending, geestelijk, zedelijk en geldelijk te steunen; voorts om bedestonden te houden en zendingsberichten te publiceeren. De Vereeniging staat voorts op den bodem van den Bond van Zendelingen op Java, die begeert alleen te leven uit hetgeen God op het gebed voor deze Zending doet toekomen.'

In 1922:

art. 2

'De Vereeniging stelt zich ten doel de zendelingen behoorende tot den Bond van zendelingen der Salatiga-Zending op Java, onverschillig op welk terrein van dien Bond zij arbeiden, geestelijk, zedelijk en stoffelijk te steunen.

1990: 'Het solidair zijn met – en de geestelijke, morele en materiële ondersteuning van – de Geraja Kristen Java Tengah Utara en voorts al hetgeen met een en ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woords.'

Zie voor de erkenningsbesluiten: KB van 13 maart 1891 nr. 31, KB van 23 december 1898 nr. 4 en KB van 26 juli 1922 nr. 27.

• Geldwerving
• Informatievoorziening en propaganda
• Ondersteuning

• Europa

• Nederland
• Utrecht

• Neukirchener Mission
• Vereeniging Witte Kruis Kolonie te Salatiga
• Bund der Missionare der Salatiga Mission
• Vereeniging tot ondersteuning van de zendelingen der Salatiga-zending op Java

1. In het archief van de Neukirchener Mission bevindt zich een nota van het Bestendig Deputaatschap voor de zending van de Gereformeerde kerken in Nederland van ... met als conclusie dat de GKN niet bereid zijn om mee te werken aan ondersteuning van de Salatigazending, ten dele om godsdienstige redenen (grondslag te vaag), ten dele omdat de GKN al hun handen vol hadden aan de eigen zending op Midden-Java ten zuiden en Soemba.
2. In het archief in Neukirchen bevindt zich een vrijwel volledige serie van het maandblad 'Het Eeuwig Evangelie' jaargangen 46 (1937) - 57 (1948). Het blad verscheen niet in de periode september 1944 - juni 1945.