Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960

 
English | Nederlands

Idenburg, Alexander Willem Frederik

Burgelijke naam Idenburg, Alexander Willem Frederik
Periode 1861-1935
Denominatie Gereformeerde Kerken in Nederland
Org Zending

Biografische gegevens

Alexander W.F. Idenburg (1861-1935) was een vooraanstaand lid van de ARP [de politieke partij van de gereformeerden] en een belangrijke ideoloog van de ethische politiek in Nederlands-Indië. Na een militaire loopbaan in Indie werd hij in 1901 lid van de Tweede Kamer en in 1902 minister van Koloniën in het kabinet-Kuyper. Vervolgens werd hij gouverneur van Suriname en gouverneur-generaal van Nederlands-Indië (1909-1916). In die functie legde hij een warme belangstelling voor zending aan de dag. De indirecte subsidie voor de zending (onderwijs en medische hulp) paste uitstekend bij zijn visie op ethische ontwikkeling.

Idenburg was in Indië enige tijd ouderling van de Gereformeerde gemeente te Batavia, verder was hij vice president van de Vereeniging tot Oprichting en Instandhouding van Christelijke Bewaar- en Zondagsscholen in de Residentie Batavia.

Biografie(engels)

Alexander W.F. Idenburg (1861-1935) was a prominent member of the ARP [the political party of the Gereformeerden ] and an important ideologist of the ethical policy in the Netherlands Indies. After a career in the military in the Indies, he became a member of the Lower Chamber in 1901 and Minister of the Colonies in the Kuyper cabinet in 1902 . Next he became Governor of Suriname and Governor-General of the Netherlands Indies (1909-1916). In that function he displayed a warm interest for the mission. Granting indirect subsidies to the mission (only education and medical assistance) fit very well into his view on ethical development.

Idenburg was church warden of the Gereformeerde Gemeente in Batavia for some time. Moreover, he was vice-chairman of the Association for the Erection and Maintenance of Christian Kindergarten and Sunday Schools in the Residence of Batavia.

Activiteiten
  • Ondersteuning
Continenten
  • Azië
Lokatie activiteiten
  • Nederlands Indië
  • Batavia
  • Buitenzorg
  • Soerabaja
  • Tjandong Priok
Selectie uit de literatuur
Titel
  • Briefwisseling Kuyper-Idenburg / verzorgd, ingel. en toegel. door J. de Bruijn en G. Puchinger
Auteur
  • Abraham Kuyper (1837-1920) ; Alexander Willem Frederik Idenburg (1861-1935) ; Jan de Bruijn (1948-) ; George Puchinger (1921-1999)
Paginering
  • 640 p., [38] p. pl
Uitgever
  • Franeker : Wever
Jaar van uitgave
  • cop. 1985

Titel
  • Idenburg en de Sarekat Islam in 1913 / door Frederik Lodewijk Rutgers
Auteur
  • Frederik Lodewijk Rutgers
Paginering
  • 105 p
Uitgever
  • Amsterdam : Noord-Hollandsche Uitgevers Maatschappij
Jaar van uitgave
  • 1939

Titel
  • Cultuur en Christendom onder de Javanen : met een inl woord van A.W.F. Idenburg
Auteur
  • Huibert Antonie van Andel
Paginering
  • 40 p
Uitgever
  • Kampen : Kok
Jaar van uitgave
  • 1921
Meer over het archief
Beschrijving archief

Ondanks de zeer globale beschrijving is het archief goed toegankelijk. Het eerste gedeelte bestaat uit 11 dozen met correspondentie. Van slechts een deel ervan is beschreven met wie correspondentie werd gevoerd. Het tweede gedeelte van het archief bestaat uit dossiers, zoveel mogelijk op tijd geordend, beginnend met de Indische periode en over de tijd dat Idenburgs gouverneur-generaal was. Hierin zijn veel regelingen te vinden die de zending (in)direct raakten. Het niet-openbare gedeelte bevat voornamelijk persoonlijke correspondentie. 

Beschrijving archief (Engels)

Despite the very superficial listing, the archive is easily accessible. The first part consists of eleven boxes with correspondence. Only some of it notes the recipient of the correspondence. The second part of the archive consists of files, which have been arranged chronologically as far as was possible, starting with the Indian period and covering the period that Idenburg was Governor-General. In this part many regulations can be found that concern the mission directly or indirectly. The non-public part of the archive contains mainly personal correspondence.

Bewaarplaats Historisch Documentatie Centrum voor het Nederlands Protestantisme, Amsterdam
Periode archief 1881-1938 [1976]
Openbaarheid beperkt
Opmerkingen openbaarheid

De beperkte openbaarheid betreft het besloten gedeelte met voornamelijk persoonlijke correspondentie.

Omvang 45 dozen; 3 meter; 150 inv. nrs.
Toegang soort
  • Lijst
Opmerkingen toegang soort digitaal beschikbaar
Toegang titel Plaatsingslijst van het archief van A.W.F. Idenburg (1881-1938 [1976]) Samengesteld door mr. B. de Gaay Fortman [voor 1972] en mw. drs. K.D. Houniet [2006]. Toegangsnummer 129
Bijzondere relevantie
Toon

Verberg

 

HDC

Plaatsingslijst van het archief van A.W.F. Idenburg

(1881-1938 [1976])

Samengesteld door mr. B. de Gaay Fortman [voor 1972] en mw. Drs. K.D. Houniet [2006] [HDC] Collectienummer 129

 

Doos 12

69

Idenburgs optreden als G.G., 1909-1914 [B.II.1]

Met name overdrachtsstukken e.d. [niet interessant]

 

79

Nota betreffende de voltrekking van huwelijken tussen inlandse christenen anders dan door zendeling of geestelijke, 1911? [B.II.11]

Nav de weigering van een Rk-hulppriester in de Minahassa een huwelijk te voltrekken tussen een protestantsche inlanden en een rk-inlandsch-meisje. Daarom wijziging in ‘Reglement voor de Inlandsche christenen in het Gouvernement der Moluksche eilanden op het aangaan van huwelyken enz. (st. 1861 no 138): voorstel: bij weigering van ‘den leraar of schoolmeester’ voltrekt de plaatselijke Europeesche bestuursambtenaar het huwelijk. Voorstel haalt het niet. Nog andere voorstellen: bv. geestelijke als ambtenaar voor huwelijk 2e klasse.

 

83

Brief van N. Adriani over angst bij de Mohamedaanse bevolking van Java over aanranding van de Islam met goedkeuring en medewerking van de regering, 1912 [B.II.15] [Interessant stuk]

‘Islam is voor de inwoners van Java veel meer dan godsdienst, maar ook het nationaal bewustzijn van den bruinen man tegenover den blanken’.

‘De Mohamedanen op Java vormen geen politieke eenheid. Wel onderworpen aan Nederland en 1 in Islam, niet in politiek’

Vervolg over christelijke school: ‘Het grootste nut van het Christelijke Onderwijs is dan ook hierin gelegen dat het ’t vooroordeel en de onkunde tegenover het Christendom kan wegnemen.’

Vervolg betoog over hoe het christendom voor de inlander vaak als tweede rang wordt ervaren. Een Molukse christen moet er echt van overtuigd worden dat een inlandsche-christen nog steeds inlander blijft, maar dan christen. Hij voelt zich benadeelt omdat hij gedacht had deel te krijgen aan het ‘Hollanderschap’.

Kortom doordat de mohamedaan Islam verbind met het hele leven is hij zo moeilijk bereikbaar.

 

84

Bespreking met zendelingen (Crommelin, Bakker, V.d. Spiegel, Jansz, v.d. Brug, Ingwersen, Lith en Mertens), 1912 [B.II.16]

Verschillende interessante verslagen: Zijn grotendeels nav een lezig van Colijn op de 14e alg. Ned. Zend. Conf over het feit dat Inlandsche christenen niet genoeg beschermd worden tegen Islam ed.

Bv. Jansz: wil regeling voor burgerlijk huwelijk. De enige mogelijkheid van mensen die hij nu weigert (bv. tussen een man en een vrouw waarmee hij overspel pleegde) is nu een islamitisch huwelijk af te sluiten.

Over het algemeen lijkt het in Oost-Java mee te vallen, in West-Java wel klachten

 

Doos 13

86

Sarekat Islam 1912-mei 1913 [B.IV.1]

Statuten van de Vereeniging Sarekat Islam

 

87

Sarekat Islam juni 1913-1916 [B.IV.2]

 

Doos 14

93

Nota van de controleur over de betrekkingen van de R.k. missie op Soemba, 1913;

14 maart 1914 brief van de apostolisch prefect M. Neyens op de Kei-eilanden over Ned. Nieuw-Guinea [B.V.6]

Soemba: controleur verklaart zich tegen hervestiging van Rkmissie op Soemba, geen twee kerkgenootschappen in huidige staat van de bevolking

Ned. Nieuw-Guinea: bedanktbrief voor verleende gunsten door de regering. Verder verslag van verschillende bezoeken aan Merauke (zuid-nieuw-guinea) en voortgang van het werk.

 

Doos 15

115

Onderwijs Ned.-Indie 1889-1916, inliggende lijst van Idenburg [B.VII.1 en 2]

Regeling voor subsidiering van particulier onderwijs in Ned. Indie

Art. 1 de school staat onder bestuur van een instelling of vereeniging. Indien in Nederland dan moet in Ned. Indie een vertegenwoordiger zijn.

Art. 2 De school voorziet in een door de Regering erkende behoefte.

Art. 5 Zoo op de school opzettelyk godsdientsonderswijs (daaronder begrepen bijbelsche geschiedenis) wordt gegeven, de kinderen, wier ouders zulks verlangen, van het bijwonen daarvan worden vrijgesteld.

Verschillende verschillende interessante stukken mbt godsdienst en onderwijs.

 

Doos 16

118

Subsidiering R.K. kweekschool te Moentilan, 1910-1915 [B.VIII.1]

Zie boven: vooral interessant voor project godsdienstpolitiek

 

119

Soemba- en Floresregeling I, 1912-1915 [B.VIII.2.1]

Zie boven: vooral interessant voor project godsdienstpolitiek

 

120

Soemba- en Floresregeling II, 1912-1915 [B.VIII2.2]

Zie boven: vooral interessant voor project godsdienstpolitiek

 

121

Facultatiefstelling bijwoning godonderwijs op particuliere inlandse scholen, 1914-1915 [B.VIII.3]

Verschillende protesten tegen facultatiefstelling. Het bestuur stelt zaken faculatief, niet ouders.

De formulering wordt verandert in:

1. dat deze vrijstelling alleen behoeft gegeven te worden als er gemoedsbezwaren bij de aanvrageres aanwezig zijn ; 2. dat alleen de beheerder der school zal hebben uit te maken of deze bezwaren aanwezig zijn of niet.

 

122

Subsidieregeling particulier onderwijs in Tapanoeli, 1915 [B.VIII.4]

 

Doos 19

139

Kerk en Staat in Indie, 1919, 1921, 1922, 1924, 1927, 1928 [B.XVI.1]

Artikel in de standaar van 13-12-1919 over troonrede en zending. Art. 123 van het regeringsreglement wordt waarschijnlijk geschrapt (= toestemming voor evangelieverkondiging van de regering). Verder allerhande krantenartikelen en diverse brieven (oa Oestgeest) nav het onderwerp

 

Doos 24

178

Rechtspositie van kerken en kerkgenootschappen in Ned. Indie, 1925 [B.XXV.2]

Stukken over een wetswijziging tav kerkgenootschappen. Met diverse voors en tegens Niet bruikbaar

 

Doos 34

inventaris van brieven, verwijst naar doos 1 in archief: correspondentie

Uitgegane brieven in archief

Buitenzorg 27 nov. 1911 Dr. J.G. Scheurer, 4 blz.

Buitenzorg 6 mei 1913 Dr. C.W.Th. Baron ban Boetzelaer van Dubbeldam, zendingsconsul

Idem: 10, 11, 25 mei, 9, 23 juli 1913, 12 maart 1914, 30 april 1915

Kerkenraad in Veur? 17 oktober 1913

Ds. Hagendoorn, 7 mei 1914

 

Doos 35

230 stukken betreffende maatregelen tegen godslastering en vloeken, 1923/24 [B.45]

Niet van toepassing op de Nederlandse situatie.

Informatiewaarde Gering

Geschiedenis

Biografische gegevens

Alexander W.F. Idenburg (1861-1935) was een vooraanstaand lid van de ARP [de politieke partij van de gereformeerden] en een belangrijke ideoloog van de ethische politiek in Nederlands-Indië. Na een militaire loopbaan in Indie werd hij in 1901 lid van de Tweede Kamer en in 1902 minister van Koloniën in het kabinet-Kuyper. Vervolgens werd hij gouverneur van Suriname en gouverneur-generaal van Nederlands-Indië (1909-1916). In die functie legde hij een warme belangstelling voor zending aan de dag. De indirecte subsidie voor de zending (onderwijs en medische hulp) paste uitstekend bij zijn visie op ethische ontwikkeling.

Idenburg was in Indië enige tijd ouderling van de Gereformeerde gemeente te Batavia, verder was hij vice president van de Vereeniging tot Oprichting en Instandhouding van Christelijke Bewaar- en Zondagsscholen in de Residentie Batavia.

Biografie(engels)

Alexander W.F. Idenburg (1861-1935) was a prominent member of the ARP [the political party of the Gereformeerden ] and an important ideologist of the ethical policy in the Netherlands Indies. After a career in the military in the Indies, he became a member of the Lower Chamber in 1901 and Minister of the Colonies in the Kuyper cabinet in 1902 . Next he became Governor of Suriname and Governor-General of the Netherlands Indies (1909-1916). In that function he displayed a warm interest for the mission. Granting indirect subsidies to the mission (only education and medical assistance) fit very well into his view on ethical development.

Idenburg was church warden of the Gereformeerde Gemeente in Batavia for some time. Moreover, he was vice-chairman of the Association for the Erection and Maintenance of Christian Kindergarten and Sunday Schools in the Residence of Batavia.

Activiteiten
  • Ondersteuning

Geografie

Continenten
  • Azië
Lokatie activiteiten
  • Nederlands Indië
  • Batavia
  • Buitenzorg
  • Soerabaja
  • Tjandong Priok

Niet-archivalische bronnen

Selectie uit de literatuur
Titel
  • Briefwisseling Kuyper-Idenburg / verzorgd, ingel. en toegel. door J. de Bruijn en G. Puchinger
Auteur
  • Abraham Kuyper (1837-1920) ; Alexander Willem Frederik Idenburg (1861-1935) ; Jan de Bruijn (1948-) ; George Puchinger (1921-1999)
Paginering
  • 640 p., [38] p. pl
Uitgever
  • Franeker : Wever
Jaar van uitgave
  • cop. 1985

Titel
  • Idenburg en de Sarekat Islam in 1913 / door Frederik Lodewijk Rutgers
Auteur
  • Frederik Lodewijk Rutgers
Paginering
  • 105 p
Uitgever
  • Amsterdam : Noord-Hollandsche Uitgevers Maatschappij
Jaar van uitgave
  • 1939

Titel
  • Cultuur en Christendom onder de Javanen : met een inl woord van A.W.F. Idenburg
Auteur
  • Huibert Antonie van Andel
Paginering
  • 40 p
Uitgever
  • Kampen : Kok
Jaar van uitgave
  • 1921

Het archief

Meer over het archief
Beschrijving archief

Ondanks de zeer globale beschrijving is het archief goed toegankelijk. Het eerste gedeelte bestaat uit 11 dozen met correspondentie. Van slechts een deel ervan is beschreven met wie correspondentie werd gevoerd. Het tweede gedeelte van het archief bestaat uit dossiers, zoveel mogelijk op tijd geordend, beginnend met de Indische periode en over de tijd dat Idenburgs gouverneur-generaal was. Hierin zijn veel regelingen te vinden die de zending (in)direct raakten. Het niet-openbare gedeelte bevat voornamelijk persoonlijke correspondentie. 

Beschrijving archief (Engels)

Despite the very superficial listing, the archive is easily accessible. The first part consists of eleven boxes with correspondence. Only some of it notes the recipient of the correspondence. The second part of the archive consists of files, which have been arranged chronologically as far as was possible, starting with the Indian period and covering the period that Idenburg was Governor-General. In this part many regulations can be found that concern the mission directly or indirectly. The non-public part of the archive contains mainly personal correspondence.

Bewaarplaats Historisch Documentatie Centrum voor het Nederlands Protestantisme, Amsterdam
Periode archief 1881-1938 [1976]
Openbaarheid beperkt
Opmerkingen openbaarheid

De beperkte openbaarheid betreft het besloten gedeelte met voornamelijk persoonlijke correspondentie.

Omvang 45 dozen; 3 meter; 150 inv. nrs.
Toegang soort
  • Lijst
Opmerkingen toegang soort digitaal beschikbaar
Toegang titel Plaatsingslijst van het archief van A.W.F. Idenburg (1881-1938 [1976]) Samengesteld door mr. B. de Gaay Fortman [voor 1972] en mw. drs. K.D. Houniet [2006]. Toegangsnummer 129
Bijzondere relevantie

 

HDC

Plaatsingslijst van het archief van A.W.F. Idenburg

(1881-1938 [1976])

Samengesteld door mr. B. de Gaay Fortman [voor 1972] en mw. Drs. K.D. Houniet [2006] [HDC] Collectienummer 129

 

Doos 12

69

Idenburgs optreden als G.G., 1909-1914 [B.II.1]

Met name overdrachtsstukken e.d. [niet interessant]

 

79

Nota betreffende de voltrekking van huwelijken tussen inlandse christenen anders dan door zendeling of geestelijke, 1911? [B.II.11]

Nav de weigering van een Rk-hulppriester in de Minahassa een huwelijk te voltrekken tussen een protestantsche inlanden en een rk-inlandsch-meisje. Daarom wijziging in ‘Reglement voor de Inlandsche christenen in het Gouvernement der Moluksche eilanden op het aangaan van huwelyken enz. (st. 1861 no 138): voorstel: bij weigering van ‘den leraar of schoolmeester’ voltrekt de plaatselijke Europeesche bestuursambtenaar het huwelijk. Voorstel haalt het niet. Nog andere voorstellen: bv. geestelijke als ambtenaar voor huwelijk 2e klasse.

 

83

Brief van N. Adriani over angst bij de Mohamedaanse bevolking van Java over aanranding van de Islam met goedkeuring en medewerking van de regering, 1912 [B.II.15] [Interessant stuk]

‘Islam is voor de inwoners van Java veel meer dan godsdienst, maar ook het nationaal bewustzijn van den bruinen man tegenover den blanken’.

‘De Mohamedanen op Java vormen geen politieke eenheid. Wel onderworpen aan Nederland en 1 in Islam, niet in politiek’

Vervolg over christelijke school: ‘Het grootste nut van het Christelijke Onderwijs is dan ook hierin gelegen dat het ’t vooroordeel en de onkunde tegenover het Christendom kan wegnemen.’

Vervolg betoog over hoe het christendom voor de inlander vaak als tweede rang wordt ervaren. Een Molukse christen moet er echt van overtuigd worden dat een inlandsche-christen nog steeds inlander blijft, maar dan christen. Hij voelt zich benadeelt omdat hij gedacht had deel te krijgen aan het ‘Hollanderschap’.

Kortom doordat de mohamedaan Islam verbind met het hele leven is hij zo moeilijk bereikbaar.

 

84

Bespreking met zendelingen (Crommelin, Bakker, V.d. Spiegel, Jansz, v.d. Brug, Ingwersen, Lith en Mertens), 1912 [B.II.16]

Verschillende interessante verslagen: Zijn grotendeels nav een lezig van Colijn op de 14e alg. Ned. Zend. Conf over het feit dat Inlandsche christenen niet genoeg beschermd worden tegen Islam ed.

Bv. Jansz: wil regeling voor burgerlijk huwelijk. De enige mogelijkheid van mensen die hij nu weigert (bv. tussen een man en een vrouw waarmee hij overspel pleegde) is nu een islamitisch huwelijk af te sluiten.

Over het algemeen lijkt het in Oost-Java mee te vallen, in West-Java wel klachten

 

Doos 13

86

Sarekat Islam 1912-mei 1913 [B.IV.1]

Statuten van de Vereeniging Sarekat Islam

 

87

Sarekat Islam juni 1913-1916 [B.IV.2]

 

Doos 14

93

Nota van de controleur over de betrekkingen van de R.k. missie op Soemba, 1913;

14 maart 1914 brief van de apostolisch prefect M. Neyens op de Kei-eilanden over Ned. Nieuw-Guinea [B.V.6]

Soemba: controleur verklaart zich tegen hervestiging van Rkmissie op Soemba, geen twee kerkgenootschappen in huidige staat van de bevolking

Ned. Nieuw-Guinea: bedanktbrief voor verleende gunsten door de regering. Verder verslag van verschillende bezoeken aan Merauke (zuid-nieuw-guinea) en voortgang van het werk.

 

Doos 15

115

Onderwijs Ned.-Indie 1889-1916, inliggende lijst van Idenburg [B.VII.1 en 2]

Regeling voor subsidiering van particulier onderwijs in Ned. Indie

Art. 1 de school staat onder bestuur van een instelling of vereeniging. Indien in Nederland dan moet in Ned. Indie een vertegenwoordiger zijn.

Art. 2 De school voorziet in een door de Regering erkende behoefte.

Art. 5 Zoo op de school opzettelyk godsdientsonderswijs (daaronder begrepen bijbelsche geschiedenis) wordt gegeven, de kinderen, wier ouders zulks verlangen, van het bijwonen daarvan worden vrijgesteld.

Verschillende verschillende interessante stukken mbt godsdienst en onderwijs.

 

Doos 16

118

Subsidiering R.K. kweekschool te Moentilan, 1910-1915 [B.VIII.1]

Zie boven: vooral interessant voor project godsdienstpolitiek

 

119

Soemba- en Floresregeling I, 1912-1915 [B.VIII.2.1]

Zie boven: vooral interessant voor project godsdienstpolitiek

 

120

Soemba- en Floresregeling II, 1912-1915 [B.VIII2.2]

Zie boven: vooral interessant voor project godsdienstpolitiek

 

121

Facultatiefstelling bijwoning godonderwijs op particuliere inlandse scholen, 1914-1915 [B.VIII.3]

Verschillende protesten tegen facultatiefstelling. Het bestuur stelt zaken faculatief, niet ouders.

De formulering wordt verandert in:

1. dat deze vrijstelling alleen behoeft gegeven te worden als er gemoedsbezwaren bij de aanvrageres aanwezig zijn ; 2. dat alleen de beheerder der school zal hebben uit te maken of deze bezwaren aanwezig zijn of niet.

 

122

Subsidieregeling particulier onderwijs in Tapanoeli, 1915 [B.VIII.4]

 

Doos 19

139

Kerk en Staat in Indie, 1919, 1921, 1922, 1924, 1927, 1928 [B.XVI.1]

Artikel in de standaar van 13-12-1919 over troonrede en zending. Art. 123 van het regeringsreglement wordt waarschijnlijk geschrapt (= toestemming voor evangelieverkondiging van de regering). Verder allerhande krantenartikelen en diverse brieven (oa Oestgeest) nav het onderwerp

 

Doos 24

178

Rechtspositie van kerken en kerkgenootschappen in Ned. Indie, 1925 [B.XXV.2]

Stukken over een wetswijziging tav kerkgenootschappen. Met diverse voors en tegens Niet bruikbaar

 

Doos 34

inventaris van brieven, verwijst naar doos 1 in archief: correspondentie

Uitgegane brieven in archief

Buitenzorg 27 nov. 1911 Dr. J.G. Scheurer, 4 blz.

Buitenzorg 6 mei 1913 Dr. C.W.Th. Baron ban Boetzelaer van Dubbeldam, zendingsconsul

Idem: 10, 11, 25 mei, 9, 23 juli 1913, 12 maart 1914, 30 april 1915

Kerkenraad in Veur? 17 oktober 1913

Ds. Hagendoorn, 7 mei 1914

 

Doos 35

230 stukken betreffende maatregelen tegen godslastering en vloeken, 1923/24 [B.45]

Niet van toepassing op de Nederlandse situatie.

Informatiewaarde Gering