HaNA 3.01.25 Pieter van Bleiswijk invnr. 277 (niet gepagineerd).
HaNA 1.10.94 Coll. Fagel invnr. 314 (niet gepagineerd).
HaNA 1.05.01.02 invnr. 15 f. 438v-453r 1773-03-22 1773-03-25 Instructie e0523 Demarara Company servants Amerindians Slaves Administration of justice Civil administration Defence Food supply Fortifications Labour relations Legislation Police Religion, Protestant Social care Taxes Trade Trade, slave Transport Demerara
1743 april 1, HaNA 1.01.02 invnr. 2460 (in de notulen) f. 2r-3v.
Amsterdam Instructie voor Commandeur en Raden in Demerary. Instruction for the Commander and Councillors in Demerara.
Articul 1. Den Commandeur zal in den naame van de Generaale Geoctroyeerde Neederlandsche West-Indische Compagnie niet alleen te water, maar ook te landen, en dienvolgende zoo over het volk, fortificatien, als bewaarnissen van dien, de volkomen directie hebben, waarover een iegelijk in dienst van de Compagnie zijnde, daar te lande alsmeede op de scheepen en vaartuygen daar weesende, en van tijd tot tijd daar komende, gelijk meede de inwoonderen van voorszegde Colonie, hem gehouden zullen zijn te erkennen, alle desselfs ordres te gehoorsamen, naar te komen en te executeeren.
2. Hij zal dengeenen, die in dienst van de Compagnie aldaar te lande zijn, geene uytgesondert, alsmeede de burgerije en vrije luyden, en voorts alle de opgeseetenen der voorszegde rivier, uyt de naam ende vanweegens de Hoog Mogende Heeren Staaten-Generaal der Vereenigde Neederlanden en Generaale Geoctroyeerde West-Indische Compagnie opnieuws in zijne handen doen afleggen den behoorlijken eed van getrouwigheid ingevolge het navolgende formulier:
"Wij burgers ende opgeseetenen deeser rivier Demerary [volgens] onse schuldige pligt en gehoorsaamheid en wij militairen, trains- en andere bediendens van de Generaale Geoctroyeerde Neederlandsche West-Indische Compagnie, volgens en in conformité van den generaalen articulbrief, belooven en sweeren dat wij de Hoog Mogende Heeren Staaten-Generaal der Vereenigde Neederlanden als onse hooge en Souveraine Overigheid, Zijne Doorlugtigste Hoogheid als Gouverneur-Generaal en Opperbewindhebber van de Generaale Geoctroyeerde West-Indische Compagnie in dezelve landen ofte hoogstdesselfs Representant en Bewindhebberen van dezelve Compagnie, mitsgaders onsen Commandeur gehouw en getrouw zullen weesen, denselven alle behoorlijke gehoorsaamheid, eer en respect bewijsen, ende ons gedragen als goede en getrouwe burgers en inwoonders, bediendens, soldaaten schuldig en gehouden zijn te doen, sonder van 't zelve door vreese voor verlies van lijf en goed, nog om eenigerhande oorsaaken in gebreeken te blijven. Zoo waarlijk moet ons God almagtig helpen."
3. Den Commandeur zal zoo buyten als in den Raad 's Compagnies belangen en interest voorstaan en bewaaren; in zaaken concerneerende het poinct van Justitie zal dezelve geen Justitie vermogen te administreeren, nog recht te doen, dan met voorgaande advis ende ten overstaan van de Raaden ende met dezelve alle zaaken van Justitie finaal afdoen na haare beste kennisse en weetenschap, zig reguleerende na de Manier van procedeeren, als hun nader zal worden toegesonden, zonder dat dezelve zullen vermogen te worden gerenvoyeert aan de decisie van Haar Hoog Mogende ofte die der Heeren Representant en Bewindhebberen, aangesien Haar Hoog Mogende alleen de revisie aan sig gereserveert hebben volgens resolutie van hooggedagte Haar Hoog Mogende in dato 1 April 1743 nopens Curacao genomen.
En nopens het poinct van Politie zal hij Commandeur ook niets vermogen te doen dan met advis en communicatie van den Raad. Bij ieder bijeenkomst van het Opperhooft en Raaden zullen zij bij hunne eerste sessie uyt hunne naastvoorgaande notulen of resolutien moeten nagaan welke zaken ingevolge dezelve ter uitvoer hebben moeten werden gebragt, of en in hoeverre zulks is geschied, en het geordonneerde geobserveert word, en in cas van non-executie of non-observantie alsdan in hunne nieuwe notulen van de waare reedenen van dien circumstantieel melding maaken.
En zal hij Commandeur van alle boeken, zoo guarnisoens- als alle andere, mitsgaders van rantsoenlijsten, cassareekeningen, monsterrollen, inventarissen, lijsten van overleedenen en van repatrieerende bediendens, alsook van alle notulen of resolutien van den Raad, specteerende de saaken van Politie, en de papieren daartoe relatief, wijders van alle brieven en rescriptien en derselver bijlaagen, door hem alleen of door hem en Raaden werdende afgevaardigt, ende voorts van alle papieren hoegenaamt, in deesen gemeld, of niet gemelt, doen maken dubbelde, die accuraat eensluydende sullen moeten zijn, en versenden in maniere als volgt.
Met relatie tot de boeken: de origineele aan de Kamer Zeeland, ende de duplicaaten aan de Kamer Amsterdam.
En ten opsigten van de verdere brieven en papieren: d'origineele aan de Kamer indertijd praesidiaal zijnde, werdende ten dien eynde een tafel of lijst van het praesidie der gemelde Kameren tot den einde van het jeegenwoordige octroy hierinne geinserreert.
1773
|
Amsterdam
|
1774
|
1775
|
1776
|
1777
|
Zeeland
|
1778
|
1779
|
Amsterdam
|
1780
|
1781
|
1782
|
1783
|
1784
|
1785
|
Zeeland
|
1786
|
1787
|
Amsterdam
|
1788
|
1789
|
1790
|
1791
|
4. Den Commandeur werd ernstig aanbevolen, sonderlinge zorge te dragen, dat de Godsdienst door publicque authoriteit hier te lande aangenomen, zoo in de Colonie, op het fort, als op de scheepen, met goede en gebruykelijke ordre, sooveel mogelijk werden onderhouden, en in alle occasien devoiren werden aangewend, om door een vroom leeven, en Christelijke discourssen, de inwoonderen des lands en haare kinderen te beweegen en te brengen tot de kennisse Gods ende de waare Christelijke gereformeerde religie.
Hij zal zorge dragen, dat er altoos een behoorlijke Kerkenraad zal moeten weesen, van tenminsten twee ouderlingen en twee diaconen, welke Kerkenraad opsigt en administratie van den armencassa hebben zal, als werdende dezelve aan haare directie toevertrouwt; buyten en behalven de 1½ percento kerk- en armgelden; waaruit het nodige zoo voor kerkarmen als andersints betaald, en het saldo of overschot aan de Kamer Zeeland geremitteert zal moeten worden, en zal hij Commandeur hetgeene vervolgens weederom tot de eyndens voornoemt nodig heeft, op de Kamer voorgemelt trekken, en welke traite uyt het voorgemelde saldo of geremitteerde overschot zal worden betaalt, zullende hij ten dien einde telkens ten duydelijkste moeten melden, dat hij die traite doet ten behoeven van kerk en armen, ende die voorszegde traites dan ook weederom brengen op de reekening van kerk- en armgelden. Van de bovengemelde armencassa aan den kerkenraad toevertrouwt, zal jaarlijks reekening en verantwoording gedaan moeten worden ten overstaan van den Commandeur dewelke dezelve meede zal teekenen en versenden, als bij het voorgaande derde articul is voorgeschreeven.
En zal hij Commandeur ook wel letten dat den predicant, ouderlingen en diaconen, voorleeser, schoolmeester, en ziekentrooster of sodanige anderen, als de Compagnie ten fine voorsegd employeeren zal, in haare respective ampten of bedieningen na behooren worden gemaintineert, ten welken eynde hij Commandeur exactelijk zal hebben te inquireeren op derselver capaciteit en goed comportement in leeven en wandel ende daarvan pertinent advyseeren, mitsgaders dienen van sijne consideratie en advys.
5. Bij indispositie van den predicant of vacature van de predicantplaats sal den Commandeur sorgen dat door den voorleeser en bij vacature of indispositie van deselve door een der andere daartoe bekwaam sijnde bediende of militaire, des Sondags en Donderdags, op de gewoone kerktijd, worden voorgeleesen eenige capituls uit den Bijbel of een praedicatie over eenig gedeelte des Bijbels ofte over de Hijdelbergse cathegismus uit eenig boek, dat na kerkenordre is uitgegeeven met de voor- en nagebeeden, in den beginne van de liturgie onser Kerk te vinden, en sulx met het singen van een psalm ofte een gedeelte van deselve doen besluiten.
Tot de decente bijwooning van den publique Godsdienst, 't zij door een praedicant, 't zij door een bediende, op ordre van 't Opperhoofd, als voorszegd staat, wordende verrigt sal hij alle bediendens, soo hooge als lage (en door geene goede reeden werdende verhinderd) sooveel mogelijk animeeren, ende daarinne zelvs met een goed exempel voorgaan.
6. Over saaken van belang en het ter uitvoer brengen van de gestatueerde wetten, keuren en reglementen, alsmeede over het statueeren en publiceeren van eenige ordres sal hij gehouden weesen den Raad convoceeren, welke bestaan sal uit hem, Commandeur, en capiteyn commandant van de militie als tweede, de fiscaal als derde, de vendumeester als vierde, en vier van de voornaemste, kundigste en vroomste opgeseetenen, doende professie van de Gereformeerde religie ofte zodanige andere personen als de Compagnie in tijd en wijlen sal goedvinden, tot Raaden te eligeeren, en aan te stellen, met dien verstande dat de voornoemde geassumeerde alvoorens op 't formulier, daarvan gearresteert en aan den voet deeser instructie geïnserreert, beëdigt zullen moeten worden.
Des zal den fiscaal geen sessie hebben in den Raad, wanneer er saaken specteerende de Justitie verhandelt worden.
Insgelijx zullen niet tegelijk Raadspersoonen vermogen te zijn, die in den opgaande en needergaande linie malkanderen bestaan, nogte een schoonvader met zijn schoonzoon nogte twee broeders, nogte die met des anderen zuster is getrouwt, dog sal egter een opkoomende affiniteit niemand van de fungeerende Raaden excludeeren, of daarvoor onbevoegd maaken.
7. Den Commandeur zal in de voorszegde Raad altijd praesideeren, alle saaken voorstellen, bij meerderheid van stemmen concludeeren ende in cas van 't steeken der stemmen, eene dubbelde stem hebben, dog sal hij in dien gevallen sig alleenelijk van sijn stem mogen bedienen in politique saaken, dog geensints in judicieele, als wanneer hij bij het steeken der stemmen gehouden sal sijn pro reo te concludeeren in voegen als zulx agtervolgens het gemeene regt allesints werd geobserveert, en sal hij Commandeur wijders niet vermogen te resolveeren en te concludeeren over saaken van belang, dan op tijden, dat 't meerder gedeelte der Raedspersoonen in den Raad present sullen sijn.
8. Ende sal bij den voornoemden Raad gedisponeert werden, niet alleen over sodanige saaken als door den Commandeur aldaar zullen werden voortgebragt, nemaar ook over saaken van Justitie, soo civile als crimineele, waarop dan gedaan sal worden kort en onvertogen regt met alle candeur en sinceriteit, sonder eenige haat, gunst of partijschap, aansien van persoon of qualiteiten, selfs in saaken de Compagnie aangaande, die in haare nature en geleegendheid de ordinaire justitie subject sijn, en opdat den saaken van de justitie met alle promptitude mogen worden geexpedieert, soo sullen Commandeur en Raaden gehouden sijn alle twee maanden ofte soo meenigmaal als den Commandeur sulx zal nodig oordeelen te vergaderen, opdat elk en een yder de Justitie imploreerende goed en facil acces tot deselve zoude mogen vinden.
9. Den Commandeur sal alle missivens en aanschrijvingen houdende aan hem Commandeur en Raden, soo van Politie als Justitie, mogen openen in praesentie van een der Raaden en den secretaris en bij eerste sessie moeten brengen in den Raad alwaar de rescriptien op deselve, bij advis van hem en Raden sullen moeten werden geconcipieerd en gearresteert, ende met de meerderheid van stemmen geconcludeert, en sal ter intentie van den Raad voorszegd door den secretaris doen extendeeren, sodanige rescriptien, mitsgaders alle actens en depeches uit het gebesogneerde van denselven Raad resulteerende, alsmeede acte judicieel en sententien, en voorts alle andere geschriften de Compagnie concerneerende, waarvan de copien met de eerste vertrekkende scheepen zullen moeten worden overgesonden, in maniere als articul 3 is vermeld, en sullen alle missives en andere papieren, welke in den Raad sullen sijn gebragt, aldaar geleesen sijnde, ter secretarie moeten blijven berusten, tot alle welke aan alle de Raadspersonen acces en visie sal worden gegeeven, soo dikwils als sij sulks zullen requireeren, dog sal geene van de Raadspersonen sijn bevoegt deselve vandaar te brengen, ende met sig te neemen, tenzij met kennisse en goedvinden van den Raad, als wanneer van zodanige meedegenoomen papieren door den secretaris accurate aanteekening sal moeten worden gehouden, ende een recif genoomen.
10. Den Commandeur sal alle persoonen en lieden onder hem gestelt, ofte nog te stellen, in goede ordre of discipline houden, en van deselve doen nakomen en punctueelijk doen onderhouden den inhoude van 't octroy, voor soo verre haar is concerneerende en den generaele Articulbrief, mitsgaders alle andere beveelen, instructien, en ordonnantien, gemaakt of nog te maaken mitsgaders een iegelijk, teegens deselve of eenige van dien, komende te pexceeren, doen straffen ingevolge van het gunt daaromtrent bij den Staat ofte Compagnie is gestatueert.
Dienvolgende sal hij soo meenigmaal als het de saak vereyscht, door den fiscaal aldaar 't regt van de hooge overigheid en van de Compagnie laaten waarneemen, ende delinquanten doen calangeeren, en dienvolgens beneevens den Raad aan den fiscaal laaten volgen sodanige documenten en bewijsen als hij tot institueeren van sijne actie sal requireeren, ende ingevalle den fiscaal mogte oordeelen in eenige saak niet te sijn gefundeert nogte uit dien hoofde te moeten ageeren, sal hij Commandeur en Raaden van sodanig refus, met bijvoeginge van de ingewonne informatien aan de vergadering van Thienen, sooals op articul 3 vermeld is, kennis moeten geeven en in sodanige gevallen een ander persoon vermogen te qualificeeren, om in die saken het regt van de hoge overigheid waar te neemen; en sal hij Commandeur de sententien teegens de delinquanten geweesen na haar form en inhoud ter executie doen stellen, zullende de vervallene geldboeten worden verdeelt in voegen naarvolgende ⅓ voor den aanbrenger en ⅓ voor den fiscaal en ⅓ voor den armen aldaar.
En sal hij oversulx egeene persoonen, die aldaar geduurende haar dienst, 't zij te water of te lande, soude mogen hebben misdaan, herwaards oversenden om gestrafft te worden, nemaar agtervolgens en in conformité van 't voorenstaande de zodanige persoonen haare verdiende straffe aldaar ter plaatse doen erlangen tot een exempel van anderen, en van nu voortaan in extensie nooyt laaten influeeren de woorden praefereerende gratie voor rigeur van Justitie.
11. Den Commandeur zal met rijp overleg ende na omstandigheid van zaken examineeren en nagaan welke vivres en behoeftens, materialen en ammunitie van oorlog hij ten diensten van de Compagnie voor 't volgende jaar zal oordeelen nodig te hebben, ende deselve bij wel gedetailleerde petitien over te senden als bij het 3e articul vermeld, binnen de drie eerste maanden des jaars petioneeren.
De ontfangene vivres, behoeftens, materialen en ammunitien sal hij illico bij den ontfangst door gequalificeerde bediendens moeten laaten examineeren ende den uytkomst, toestand en qualiteit aan de Vergadering van Thienen bij valide en duydelijke certificaten doen blijken en die certificaten overzende als bij articul 3 voorgeschreeven.
12. Hij sal zorg draagen dat alle de voorszegde 's Compagnies vivres en behoeftens, materiaalen en ammunitie behoorlijk werden opgeslaagen ofte geplaats, voor bederff zooveel mogelijk behoed en geconserveert, en door den commissaris van train en vivres verantwoord, ende alle 3 maanden sal hij, Commandeur, accurate inventarissen of lijsten van 't gunt van deselve in weesen is, oversenden als articul 3 is voorgeschreeven, beneeven de randsoenlijsten met behoorlijke specificatie van dag en datum, hoeveel en aan wien de randsoenen sijn afgegeeven. En werd aan sijne zorge wel ernstig bij deesen aanbevoolen, om niet alleen wel eens onverwagt, zig zodanige opgaave te laaten geeven, maar ook van tijd tot tijd, tenminsten eens in de drie maanden, de comptoire en pakhuysen na te gaan en te examineeren en sig van de vordering der saaken op de schrijfcomptoiren en van den staat der magasijnen en pakhuysen evidentelijk doen blijken, ende de ordres en beveelens doen observeeren en nakoomen.
13. Ende aanbelangende 't advis van den staat van de cassa, zal hij, Commandeur, ook alle drie maanden in maniere voorszegd hebben over te zenden, de reekening en staat van 's Compagnies cassa, sodanig dat deselve cassa rekeninge altijd sijn begin sal nemen met 't slot van de laastgeslootene tevooren overgesondene cassarekeninge; en voorts specificq narreeren ende particulatim laten decleeren alle posten, die zeedert 't selve slot tot de oversendinge van de laatste reekening toe zijn ontfangen en uitgegeeven, met insertie van ende aan wien, waardoor en waartoe.
14. Den Commandeur zal ten aanvang van sijne directie pertinentelijk doen opschrijven en inventarisseeren alle de middelen en effecten van de Compagnie aldaar te lande: actien, crediten ende geregtigheede, geene uitgesonderd, met specificatie van al 't gunt waarvan de Compagnie eenig profijt of inkomsten heeft, of hebben kan, ende zulx met de eerste occasie herwaards in manieren als bij het 3 articul is vermeld, overzenden, voegende daar beneevens een welgeresonneert berigt, hoe en op wat wijse men de voornoemde middelen van tijd tot tijd meer en meer zal kunnen doen accresseeren.
15. Den Commandeur en Raaden zullen alle Compagnies brieven, chartres, boeken en papieren, onder behoorlijke inventarissen en recepissen overgenoomen hebbende, wel en in goede ordre doen conserveeren, deselve, gelijk ook alle de minuten der brieven en papieren, die door hun gesamentlijk of door 't Opperhoofd afsonderlijk, hetzij aan de vergaedering van Thienen, 't sij aan een der respective Kameren werden afgesonden, neevens alle de origineele aanschrijvingen, bij hun gesamentlijk, of bij 't Opperhoofd alleen, 't zij uit de Vergadering van Thienen, 't sij uit een der respective Kameren ontfangen, in welgeschikte cohieren, voorsien met duydelijke klappers, of registers brengen en houden, teneynde geene dier brieven, minuten of papieren wegraaken nemaar in een voegsaame ordre ten geduurige gebruiken zijn en blijven geconserveert, gelijk voorts alle Opperhoofden in cas van demissie zullen gehouden sijn, alle de voorszegde brieven, chartres, boeken en papieren van haare praedecesseurs ontfangen, volgens inventaris weeder over te leeveren, met bijvoeging van alle die brieven, boeken, en papieren dewelke tot het eynde van haare directie nog daarbij gekoomen zullen sijn, zullende de nieuwe aangestelde Commandeur gehouden sijn een geauthentiseerd afschrift van sodanig een inventaris aan de Kamer Amsterdam ten dienste van alle de Kameren toe te senden.
16. In cas van overval, attacque van vijanden of binnenlandschen oproer (dat God verhoeden wil) sal hij de fortressen, ende het verder district waarover sijne directie strekkende is, courageuselijk ende getrouwelijk tot het uiterste toe defendeeren, vertrouwende op de hulpe van God almagtig, ende voorts alsoo gebruykende de middelen die bij der hand sullen sijn.
17. Hij sal met de eerste occasie aan de vergadering van Thienen in maniere als articul 3 overschrijven en opgeeven een volkomen lijst en staat van alle 's Compagnies gebouwen, alsmeede van de constitutie van de fortressen met den aankleeven van dien, en verder van alle sodanige fortificatien en werken als op de voornoemde plaatsen sijn gebouwd en opgeregt; voegende daarneevens sijne consideratien en advys, of op deselve plaatsen nog eenige andere fortificatien van noden sijn, ende in cas van ja, hoedanige, en op wat voor een plaats. Item of de fortificatien welke reeds aldaar gebouwt ende gelegt sijn, eenig nieuw redres ofte reparatie van noden hebben.
18. Ende sal hij derhalve sonder praealable ordre van de vergadering van Thienen niet vermogen van de jeegenswoordige fortificatien te verminderen ofte ter contrarie eenige nieuwe werken op te werpen, ten waare sooveel dit laatste aanbelangt, hij sigselve daartoe door pressante noot die geen uitstel konde leyden geobligeerd vondt.
19. Den Commandeur sal beletten dat niemand zonder sijn kennis of speciaal consent, of van diegeene die sijn plaats soude mogen bekleeden, sig vervorderen eenige vivres, Compagniebehoeften, of andere waaren van wat natuur deselve soude mogen weesen uit 's Compagnies magasijnen te haalen, te ligten of te neemen, op, poene van daarover seer swaarlijk naar exigentie van saake gestraft te worden.
20. Den Commandeur sal gehouden weesen een pertinent dagregister of journaal te doen houden van alle 't geene daar soo te water als te lande, van tijd tot tijd, komt te passeeren, en daarvan de doubles ofte copien jaarlijx oversenden als bij articul 3 is gestatueerd.
21. Den Commandeur en Raaden van Politie zullen vooral zorgen, dat de forten en gebouwen niet vervallen, neen maar deselve telkens en aanstonds daar sulx van noden sal sijn, laaten repareeren en van noodwendigheeden voorsien, ende voorts geduurig een waakend oog te houden opdat zij niet t'eenigertijd vijandelijk of onder pretext van vriendschap werde overvallen.
22. Sal hij Commandeur alle drie maanden als in manieren als bij articul 3 is gemeld, oversenden een monsterrolle of lijst met de naamen en toenaamen van alle 's Compagnies soo hoge als lage bediende, militairen en slaaven, en waar deselve geemployeert worden, alles volgens model hem Commandeur toe te senden.
Alsook een accurate lijst van de in- en uitgaande vaartuigen met melding wat en hoeveel zij gelaaden hebben, insgelijx sal hij ook telken jaare binnen de eerste drie maanden in maniere voorszegd oversenden een naamregister van alle de Collegien die eenige administratien hebben van saaken de kerk, politie, justitie of finantie specteerende, gelijk ook van alle opgeseeten en haare plantagien, derselver groote, mitsgaders het getal derselver slaaven.
23. Hij sal meede zorge draagen dat de cassav[e]thuynen, ofschoon des Compagnies plantagies sullen werden verkogt, jaarlijx behoorlijk werden bepland en alle soorten van groentens en aardvrugten worden aangekweekt, item in den drogen tijd voorraedt van vis etc. opdoen, om in den regentijd daarvan te kunnen bestaan.
24. Den Commandeur sal behoorlijk zorge draagen dat de guarnisoens- en alle andere boeken, sonder onderscheid, werden gehouden ingevolge het voorschrift daarvan te geeven ende tweemaal des jaars met ultimo Juny en ultimo December geslooten, en door den Commandeur en den boekhouder geteekend, binnen de drie eerste na gemelde sluytdagen komende maanden versonden, sooals op articul 3 is voorgeschreeven, gelijk hij meede sal moeten verdagt weesen, dat op de reekening van alle 's Compagnies bediende sal moeten genoteert staan, wanneer dat iemand van hun is koomen te overleyden, of uit den dienst gaat; alsmeede sal hij moeten zorgen, dat aan de bediende, militaire en trainspersoonen aldaar te lande, niet meer op haar reekening werde betaalt of geassigneert als gevoeglijk kan geschieden, altijd verdagt sijnde of deselve hier te lande transporten of maandbrieven hebben gemaakt gelijk hij zulx altoos sal konnen sien op de monsterrollen die hem toegezonden sullen worden. En ten opsigten van overleedenen soo hoge als lage bediende welke geen dispositie over de redding haerer boedels zullen hebben gemaakt, en 't welke alsdan op haar soldijreekening sal moeten werden genoteert, sal het provenient haerer verkogte plunje en verdere nalatenschap in het credit haaren soldijreekening moeten worden uitgetrokken, en de inventarissen neevens haare testamenten of andere uyterste willen agter in 't soldijboek geregistreert opdat dienaangaande aan de kinderen, erfgenaamen of regthebbende hier [te] landen zig bevindende voldoening en afschrijvinge kan geschieden; en zullen dien onvermindert inmiddels bij alle scheepsgeleegendheeden eene lijst der overleeden bedienden moeten worden overgesonden als in articul 3 is voorgeschreeven.
25. Den Commandeur zal niet vermogen, eenige augmentatie van gagie, aan wat bediende 't ook moge zijn, toe te staan ofte accordeeren.
En sal den gemelden Commandeur beneevens de commissaris van den train en vivres alle jaaren bij een behoorlijke acte, door haarlieden beide te teekenen, op den eed aan de Compagnie gedaan, verklaaren "dat alle de bediendens in Demerary, geene uytgesondert, dewelke alsdan op de boeken bekendstaan, weesentlijk ende effective in dienst van de Compagnie zijn, en haar gages ende randsoenen hebben genooten", ende die verklaring na herwaards overzenden in manieren als te meermaalen is gemeld.
Ende sal aan niemand van des Compagnies bediende zijn gepermitteert zig om eenige oorsaaken na deeze landen te begeeven zonder ten dien eynde permissie van den Commandeur te hebben versogt en bekoomen, ende zal hij Commandeur niet sijn bevoegt voor langer tijd zodanige permissie te verleenen als voor den tijd van een jaar, de reyse heen en weer daaronder begreepen, zullende hij van zodanig verleende permissien aan de vergadering van Thienen, in manieren zooals articul 3 is voorge[schreven], kennis moeten geeven, met bijvoeging van den tijd voor hoe lange deselve zijn verleend.
En zullen 's Compagnies bediendens welke zig langer als de aan hun geaccordeerde tijd zonder wettige reedenen of speciale permissie van Repraesentant en Bewindhebberen komen te absenteeren, van hunne ampten en bedieninge zijn vervallen.
En sal wijders de Compagnie aan sig behouden 't vast tractement en randsoenen van de absente bediendens, zullende diegeene, welke geduurende haar absentie derselver bediening koomen waar te neemen, alleenlijk de voorvallende emolumenten profiteeren.
En sal hij Commandeur insgelijx zorge draagen, dat door geene bediendens eenige nieuwe emolumenten op haare eyge authoriteit werden geintroduceert, nemaar inteegendeel zulx weeren ende beletten.
26. Den gemelden Commandeur zal niet vermogen eenige bediendens van de Compagnie aldaar uit den dienst te removeeren, en af te zetten ofte dezelve na herwaards op te zenden als op behoorlijke attestatie van valabele bewijsen van derselver quaad en onordentelijk gedrag, waarmeede hij Commandeur zig ten genoegen van de vergadering van Thienen zal moeten justificeeren, ende daarvoor responsabel zijn, van alle welke attestatien en bewijsen hij Commandeur copie sal moeten ter hand stellen aan diegeene die hij zoude vermeenen te moeten removeeren of opzenden, ende aan deselve alvoorens geeven behoorlijken tijd om de nodige bescheyden tot haare defensie te kunnen inneemen.
En sal hij ook copie van de voorszegde attestatien en bewijsen moeten oversenden aan de voorszegde vergadering als in articul 3 is gestatueert, dog zal de voorgemelde opsendinge alleen plaatshebben ten opsigte van de mindere bediendens, maar zal hij Commandeur niet vermogen uyt den dienst van de Compagnie te removeeren of op te zenden eenige hooge bediende, die acces tot den Raad hebben, nogte den fiscaal, nogte die eenige maniantie hebben van des Compagnies penningen, tenzij alvoorens de reedenen hem daartoe moveerende aen den Raad te hebben gecommuniceerd, ende dat zulx door deselve sal zijn geapprobeert, in alles de reedelijkheid ende het interest der Compagnie betragtende, ende zullen zij Commandeur en Raaden van haare verrigtingen in deesen aan de meergemelde vergaadering zooals op articul 3 is ter needer gestelt, volleedig informatien moeten doen toekoomen.
27. En ingevalle buyten verwagting hij Commandeur of eenige bediendens eenige beschuldiginge teegens den anderen zouden willen maaken, en aan Representant en Bewindhebberen toesenden, zoo zullen zijlieden in zodanige gevallen derselver beschuldiging niet alleen met woorden, neen maar met behoorlijke en valabele bescheyden en bewijsen moeten justificeeren, want andersints geene de minste reguard ofte reflextie op alle sulke beschuldigingen genoomen, ende deselve van de hand geweesen zullen worden.
28. De bediende die hunne verbonden tijd hebben uitgedient, en hunne demissie koomen te versoeken, zal hij Commandeur moeten ontslaan, ten waaren de nood anders quamen te vereysschen, en zal den Commandeur hun met een behoorlijke afreekening en de militairen dewelke ’t Opperhoofd alleen zal mogen demitteeren, ook met een paspoort in forma moeten voorsien; en zoo wanneer deselve met een particulier schip repatrieeren, zal hij met den schipper tragten te convenieeren, dat de militairen en trainspersoonen franco overgaan, ende daarvan adviseeren aan de Kamer die het concerneert.
Bij het arriveeren van de adsistenten of andere bediendens hier te lande reeds met een commissie ende bijlagen van dien voorsien, zal hij deselve hunne commissie en bijlagen afvrage, en zien of zij beedigt zijn; en zoo hem zulx niet blijkt, zal hij deselve onder den eed stellen, ende de observantie van den teneur van dien serieuselijk recommandeeren en doen observeeren.
Ook sal hij Commandeur de door de vergadering van Thienen geavanceerde, en sig reeds aldaar bevindende bediende, ’t zij hooge of lagere, alvoorens aan hun hunne commissien en instructien over te geeven, en na hen deselve alvoorens te hebben laaten leesen, stellen onder den eed en hun ook de observantie van den teneur van den eed eeven serieuselijk recommandeeren en doen observeeren.
Nog sal hij na het arrivement van eenig particulier, en niet in dienst van de Compagnie zijnde persoon, direct met Neederlandsche scheepen daar komende en in de Colonie begeerende te blijven, deselve afvraagen, of van een pasport door een der respective Kameren verleend zijn voorsien, en zoo ja, ’t selve indien na behooren is geteekend respecteeren, doen registreeren en attacheeren, en van dat alles met toesending van volleedige copije van dat paspoort aan de vergaedering van Thienen zooals het 3e articul is voorge[schreven] en aan die Kamer die het paspoort verleend heeft, kennisse geeven, dog alle particuliere persoonen die met zoo een paspoort niet voorsien, afwijsen en met het selve schip als daarmeede gekoomen zijn wederom doen vertrekken.
29. Word eyndelijk aan hem bij deesen ook wel stiptelijk geordonneerd, naauwkeurig agt te geeven, dat de Indiaanen, onder wat pretext ook zoude mogen weesen, niet werden verongelijkt ofte mishandelt, neen maar deselve in alles gelijk reght als aan de vrijlieden verschaft, en dat sooveel mogelijk de vriendschap met de naturellen door alle bequaame middelen worden gecultiveert.
30. Den Commandeur en Raaden sullen op alle wijsen beletten het clandestin uitvoeren van producten en invoeren van vreemde slaaven en coopmanschappen, alsmeede zorgvuldig waaken tegens het sluyken van den opgaaf der slaaven in de betaling van het hoofdgeldt, sooals hun bij de vergadering van Thienen sal worden geordonneerd.
31. Den Commandeur zal goede ordre stellen op 't accuraat en behoorlijk innen en ontfangen van 's Compagnies reeds gestelde en nog te stellene middelen, regten en effecten, daarvan doen houden pertinent boek en reekening, mitsgaders de voornoemde middelen, reghten en effecten tezijnertijd verandwoorden als na behooren, en zal hij Commandeur gehouden zijn, van alle des 's Compagnies bediende, welke eenige comptabele ampten bekleeden, alle drie maanden rekening ende verantwoording te vorderen, en de ontfangene gelden in de cassa van de Compagnie te doen brengen, mitsgaders alle de agterstallen volgens ordres van de vergadering van Thienen door henlieden te laaten voldoen, en met valabele bewijsen doen verifieeren de posten welke door haar niet hebben kunnen worden geint, van welke posten hij met bijvoeging van de documenten aan de vergadering van Thienen als in articul 3 is gemeld kennisse sal moeten geeven, sullende de Commandeur ingevalle alle der Compagnie bediendens tot het voorenstaande door hem niet worden gehouden, aanspraakelijk sijn voor alle schaaden, welke de Compagnie door zijn nalatigheid sal koomen te leyden.
32. Ende opdat in het aflaaden der goederen alle fraudes in het toekomende sooveel doenlijk mogen werden geweert, sal hij Commandeur bij behoorlijke publicatie ende affixtie van placaaten notificeeren en bekend maaken, "dat niemand voortaan van wat qualiteit of conditie hij ook soude mogen weesen, eenige producten of goederen, recognitien aan de Compagnie subject, na patria sal vermogen af te scheepen ofte in eenige scheepen te laaden, tenzij alvoorens in qualiteit en quantiteit sijn aangegeeven ende bekendgemaakt, ter plaatse ende aan degeenen die hij Commandeur sal koomen te ordonneeren, teneynde deselve op de lijste of manifesten van de lading mogen werden gebragt, op poene dat alle sodanige producten of goederen, van wat natuur deselve ook zouden mogen weesen, op alle plaatsen bij de Compagnie werdende agterhaalt, sullen verbeurt en ten behoeve van de Compagnie vervallen weesen."
33. De Commandeur sal aan de colonisten vrijlaaten den onbelemmerden inkoop van slaaven, 't zij van Neederlandsche scheepen, 't zij van de naturellen daar te lande, sonder dat hij privativelijk voor sig eenige negotie daarmeede zal vermogen te doen, of inkoopen eenige andere dan die hij ten dienste der Compagnie of voor sijn eygen gebruik nodig heeft; van den inkoop der slaaven of eenige andere behoeftens, die hij voor de Compagnie zal koomen te doen, sal hij op de cassareekening in den uitgaaf distinctelijk en circumstantieel moeten doen blijken; De slaaven van den Compagnie sal hij in 't werk van den train, yder na desselvs genie, tot de ambagten doen aanvoeren, teneynde 's Compagnies gebouwen door haar eygene en bekwaeme werklieden kunnen worden onderhouden.
34. Dan ofschoon voor reekening der Compagnie wel geene handel of negotie sal werden gedaan, soo is en blijft het eevenwel Commandeur en Raaden aanbevoolen wel te letten of hun ook iets ten opsigten van de producten die 't land voortbrengt voorkomt, waardoor de Compagnie met grond van reeden eenig goed voordeel zou kunnen doen, ende dienaangaande de vergaedering dienen van haare consideratie en advys.
35. En word wel expresselijk en op het allerernstigste bij deesen verboden, dat iemand, wie hij ook zij, van 't Opperhoofd af tot den allerminste bediende toe, ietwes van de Compagnies effecten, slaaven, vaartuygen, goederen, ammunitie of materialen hoegenaamt, soo min als eenige contanten, uit 's Compagnies cassa of ook de consignatiescassa tot sijne eygene particuliere negotie of gebruik komen te employeeren, terwijl diegeene, die hieraan contrarie mogten handelen, met cassatie of anders na bevinding van saaken rigoureuselijk zullen werden gestraft, waaromtrent sig na het eyndigen van elk jaar in den Raad onder solemneele eede sullen moeten suyveren, wordende egter onder dit verbod niet begreepen het gunt als een gepermitteert emolument of in dienst der Compagnie of Kerk word gebeesigt.
36. Eyndelijk sal hij Commandeur sig exactelijk reguleeren nae alle de voorenstaande articulen, alsmeede na alle zodanige ordres, als hem van tijd tot tijd van ons zullen gegeeven worden.
(Volgt het formulier van eedt door de geassumeerde leeden van den Raad, agtervolgens het sesde articul af te leggen.)
"Dat sweert gij, dat gij de placaaten, ordonnantien, resolutien, reglementen en beveelen van Haar Hoog Mogende de Heeren Staaten-Generael der Vereenigde Neederlanden, en van de Generaele Geoctroyeerde Neederlandsche West-Indische Compagnie, in alle haare poincten, na U vermogen sult nakoomen en beschermen; dat gij alle tijd, als gij ontbooden en geeyscht word, te raden sult komen, noodsaake uitgesondert; en in regt vonnisse sult wijsen, na uw beste kennisse en weetenschap met alle candeur en sinceriteit sonder eenige haat, gunst of partijschap, aansien van persoon of qualiteit, ende dat niet te laaten om geenerhande oorsaaken. Zoo waarlijk moet mij God Almagtig helpen."
Aldus gedaan en gearresteert ter vergadering van Thienen, binnen Amsterdam den [open] 1773.
Addenda in de Instructie van den Commandeur van Demerary.
Art. 1 Onvermindert het recht en gesag van den Directeur-Generaal omtrent de zaken de gemeene defensie der beide rivieren concerneerende, en om over de saaken, de generaale belangen en het welsijn der beide rivieren betreffende, den Commandeur en Raden van Demerary eens a twee maal 's jaars op Essequebo te convoceeren, zullende den Commandeur gehouden zijn, het geresolveerde in die gecombineerde vergadering ook op Demerary soo ver die rivier aangaat stiptelijk te doen agtervolgen.
[In de marge: agter 't woord Compagnie articul 2]
2. Alsmeede den Directeur-Generaal omtrent zaaken, de gemeene defensie der beide rivieren betreffende.
Thienen. Nationaal Archief