© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Aerm Ariaentje, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Adriana [13/01/2014]
AERM ARIAENTJE, ook bekend als ADRIANA (geb. ca. 1516 – begr. Zutphen 12-8-1624), zeer oud geworden vrouw. Zij bleef ongehuwd.
Over de exacte leeftijd die Adriana of Ariaentje uit Zutphen bereikte, zijn de meningen verdeeld, maar Willem Baudartius, van 1598 tot 1640 predikant in Zutphen, is als eerste bron het meest betrouwbaar. Hij is tegelijk de bron van verwarring, want hij noemt verschillende leeftijden. In de tweede druk van zijn Memoryen (1625), een per jaar geordende kroniek, noteert hij bij augustus van het jaar 1624 dat er kort na elkaar twee zeer oude mensen in Zutphen zijn begraven: op 8 augustus burger Niclaes Wolters, 104 jaar oud, en op 12 augustus de ‘oude vrijster’ Ariaen, in de wandeling ‘Aerm Ariaen’, 108 jaar oud. Hij vindt het vooral bijzonder dat deze twee zeer oude mensen zo kort na elkaar zijn gestorven, en heeft daarom op beiden een grafschrift gemaakt en – naar zijn zeggen – uit steen laten houwen. Op ‘de oude vrijster’ luidt het vers: ‘Virgo Adriana jacet tumulo tumulata sub isto/ centenos septemque annos quae vixit, et ultra’. Baudartius geeft er de vertaling zelf bij: ‘Onder dezen steen begraven ligt een macht van honderd jaar/ en daartoe noch zeven jaren, g’looft die vrij, want het is waar’ (Baudartius, 126). Over Ariaen weet hij verder te melden dat ze nooit in haar leven overvloed heeft gehad, maar ook geen gebrek. Haar nalatenschap, na betaling van de schulden, bestond uit vier stuivers, ‘wat meer is dan sommigen die rijk voor de wereld geacht worden, nalaten’, aldus Baudartius. Aangezien er geen enkele zelfstandig wonende vrouw met de naam Adriana of een variatie daarop voorkomt in de uitgegeven lijst van Zutphense huishoudens uit 1606 (op basis van de heffing van het schoorsteengeld), mogen we aannemen dat Ariaentje toen als kostkoper in een armenhuis of proveniershuis woonde. Ook in 1606 was ze immers al zeer oud – boven de negentig. Dat kan het Oude Gasthuis aan de Zaadmarkt of het Bornhof geweest zijn. De schulden waarover Baudartius het heeft, zouden dan het kostgeld kunnen betreffen die zij na haar dood nog aan de instelling verschuldigd was.Het verhaal van deze zeer oud geworden mensen is onder het lemma ‘Adriana’ overgenomen door François Halma in zijn Tooneel der Vereenigde Nederlanden (1725), die weer de bron was voor de biografische naslagwerken van Chalmot en Kobus/ De Rivecourt. Dat Ariaen daar slechts 104 jaar oud heette te zijn, zal te maken hebben met een slordige lezing van Halma. Volgens Kobus/De Rivecourt had Ariaentje tot het eind van haar leven ‘het volle gebruik aller zintuigen en haar vrolijkheid’ behouden. Ze melden ook dat er een kinderstraatliedje van haar is overgeleverd, maar dat is tot op heden niet te vinden.
Naslagwerken
Chalmot; Kobus/de Rivecourt.
Literatuur
- Wilhelmus Baudartius, Memoryen, ofte cort verhael der gedenck-weerdichste so kercklicke als werltlicke gheschiedenissen […] (Arnhem 1624/1625; 2de druk) boek 16, 125-126.
- François Halma, Tooneel der Vereenigde Nederlanden 1 (Leeuwarden 1725) 34.
- Sjoerd Galema, Bewoners gereconstrueerd. De bewoning van het zeventiende-eeuwse Zutphen 1 (Zutphen 2000).
Redactie
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 110
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.