© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Kees Kuiken, Andriesen, Anita Margaretha, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Andriesen [23/01/2018]
ANDRIESEN, Anita Margaretha (geb. Leeuwarden 4-6-1957 – gest. Oudebildtzijl 3-12-2008), Fries politica. Dochter van Piet Andriesen (1928-1990), aardappelteler, en Foekje Miedema (1928-2015). Anita Andriesen trouwde op 5-11-1976 in Het Bildt met Sijtse Keizer (1953-), informatie- en communicatietechnicus. Uit dit huwelijk werden 3 zoons geboren.
Anita
Andriesen groeide op als oudste van vijf dochters in een streng gereformeerd gezin
in Sint Annaparochie in de Friese gemeente Het Bildt.
Een broertje was in 1958 op tweejarige leeftijd overleden. Vader Andriesen verbouwde
aardappelen op een proefbedrijf van de Nederlandse
Algemene Keuringsdienst voor zaaizaad en pootgoed. Bij de Andriesens
thuis werd doorgaans geen Nederlands of Fries gesproken maar Bildts, een plaatselijke
mengvorm van deze beide talen.
Na een secretaresseopleiding (Schoevers) werd Anita Andriesen ambtenaar in Den Haag, eerst bij de Raad van State en later bij de landelijke Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken in Den Haag. In de avonduren studeerde ze rechten. Ze trouwde in 1976 met haar streekgenoot Sijtse Keizer uit Oudebildtzijl, die in Delft studeerde. In 1983 werd Andriesen adjunct-secretaris van de voorlopige Waddenadviesraad, een overlegorgaan voor natuurbeschermingsorganisaties en andere bij de toekomst van het Waddengebied betrokken belangengroepen, dat kantoor hield in Leeuwarden. Haar man vond daar werk bij een ziekenhuis. Het paar verhuisde naar Sint Anna-parochie. In 1986 publiceerde Andriesen wetenschappelijke artikelen over vreemdelingenrecht en over de wenselijkheid van een landelijke Waddenwet. In 1987 werd ze lid van de Partij van de Arbeid (PvdA). Toen de Waddenadviesraad in 1990 een definitieve status kreeg, was ze daarvan inmiddels secretaris. In hetzelfde jaar overleed haar vader onverwacht en werd haar oudste zoon Remco geboren. Anne Peter volgde in 1992 en Friso in 1994. Ze werden Bildtstalig opgevoed.
Politieke loopbaan
Kort na de geboorte van haar jongste zette Anita Andriesen haar eerste stap in de provinciale politiek: ze kwam als derde op de kandidatenlijst van de PvdA voor de Friese Statenverkiezingen van 1995. Bij haar beëdiging als Statenlid zorgde ze voor een taalrelletje. Fries was in dit college de tweede voertaal en er waren Statenleden die zich in het Fries lieten beëdigen, maar Andriesen koos voor het Bildts. Commissaris van de koningin Hans Wiegel stond dit toe, maar volgens de Leeuwarder Courant (LC) werd het Bildts zo ‘op een onverdiend voetstuk’ geplaatst en ‘de moeizaam bevochten positie van het Fries ondermijnd’ (LC, 22-4-1995).
Andriesen, die onder meer woordvoerder was voor waterbeheer, werd in 1999 opnieuw Statenlid. Met haar ervaring in de Waddenadviesraad en haar grote landelijke netwerk gold ze in de Friese PvdA als zwaargewicht. Toen partijgenoot Sicke Heldoorn in 2002 zijn functie als gedeputeerde verruilde voor een burgemeesterschap, koos de Statenfractie Andriesen als nieuwe gedeputeerde. Haar portefeuille omvatte ruimtelijke ordening, wonen, platteland en duurzame ontwikkeling. Andriesen was voorstander van grootschalige opwekking van windenergie, maar in de provincie bestond daartegen veel weerstand. Ze vocht niet tegen windmolens, liet ze in oktober 2002 weten. Bij de Statenverkiezingen van 2003 bracht ze als lijsttrekster de Friese PvdA van veertien op vijftien zetels.
In september 2003 liet de provincie weten dat Andriesen wegens borstkanker een operatie zou ondergaan. Ze ging kort daarna weer aan het werk met wat ze als haar grootste uitdaging beschouwde: het nieuwe streekplan voor de provincie, waarvoor ze in januari 2004 de kadernota ten doop hield. Zelfs de doorgaans kritische LC was lovend over deze ‘geslaagde spagaat van Anita Andriesen’, waarin ze de vaak zeer tegenstrijdige wensen van ‘stad en dorp, boer, baas en burger’ wist te verenigen. Zelf noemde ze de inspraak- en overlegbijeenkomsten die voorafgingen ‘een potje Fries worstelen’ (LC, 31-1-2004). In 2004 zette de LC haar op nummer 44 in de top-55 van machtigste Friezen. De enige vrouw die hoger op deze lijst stond, was de Leeuwarder burgemeester Margreeth de Boer (nummer 10).
Anita foar Fyslân
De worsteling met het streekplan, dat de titel Om de kwaliteit fan de romte (‘ruimte’) kreeg, eindigde pas toen Andriesen het in 2006 door de Friese Staten had geloodst – na een ‘olifantsdracht’, zoals ze het zelf noemde. Inmiddels was ze opnieuw lijsttrekker geworden voor de Statenverkiezingen. In de eerste maanden van 2007 trok ze onder de leus Anita foar Fyslân de hele provincie door in haar eigen rode autootje. Daarop had ze de PvdA-roos laten spuiten met de tekst ’t Bildts Roasy. Dat was de naam van de Bildtse afdeling van de PvdA-vrouwenorganisatie. Hoewel de PvdA in Friesland drie zetels verloor, kon Andriesen in een coalitie met twee andere partijen doorregeren.
De derde termijn van Andriesen als gedeputeerde zou anderhalf jaar duren. In november 2007 werd ze nog door de LC getipt als opvolgster van de Friese commissaris van de koningin Ed Nijpels. In oktober 2008 bleek echter dat de kanker waarvoor ze in 2003 was geopereerd, zich had uitgezaaid. Op 3 december overleed Anita Andriesen thuis in Oudebildtzijl. Op 8 december was de Grote Kerk in Leeuwarden te klein voor de openbare herdenkingsdienst, die werd afgesloten met het Friese volkslied. Daarna werd ze in familiekring begraven.
Nagedachtenis en nalatenschap
Met een variant op haar verkiezingsleus herdacht de LC Anita Andriesen in 2008 als ‘mem foar Fryslân’. De krant, die in 2003 nogal vijandig had bericht over haar benoeming als gedeputeerde, loofde in een necrologie haar strijd voor ‘alles wat zij typisch Fries achtte’. De provincie prees haar als een ‘betrokken bestuurder met uitgesproken idealen’, de PvdA als een ‘partijgenoot die de partij droeg’ en het Bildtse gemeentebestuur als ‘groot voorvechtster van de Bildtse taal’.
In 2010 stelde de provincie Friesland de Anita Andriesenprijs voor Ruimtelijke Kwaliteit in. In hetzelfde jaar werd een stalen gedenkbank voor haar onthuld op de zeedijk ten noorden van Sint Annaparochie. Sinds 2011 geeft de Anita Andriesensluis in Alde Leie waterrecreanten toegang tot Het Bildt. Ook in de Friese dorpen Appelscha en Earnewâld zijn gedenktekens voor Anita Andriesen geplaatst. De Friese PvdA herdenkt haar jaarlijks met een Anita foar Fryslân-lezing.
De Friesgezindheid van Andriesen betekende niet dat ze als bestuurder culturele behoudzucht nastreefde. Haar soms grootschalige ingrepen in de Friese ruimte stuitten op veel verzet. Pas in 2011 kon bijvoorbeeld de aanleg beginnen van een van de kernprojecten uit haar streekplan: een dubbelbaans autoweg (de Sintrale As) dwars door het Noordoost-Friese coulisselandschap.
Archivalia
- Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: collectie persoonskaarten en persoonslijsten.
- Tresoar, Leeuwarden: archief Leeuwarder Courant.
Publicaties
- ‘Het begrip “hoofdverblijf” in de vreemdelingenwet’, Nederlandsch Juristenblad 61 (1986) 640-643 [met Tineke Wolff].
- ‘Het Waddenbeleid goed geregeld?’, Tijdschrift voor Milieu en Recht 8 (1986) 230-237.
- ‘Provincie vecht niet tegen windmolens’, Leeuwarder Courant, 3-10-2002.
- ‘Aan de slag met ruimtelijke kwaliteit’, in: Nienk Hoepman e.a., red., Romte, het Friese landschap van de toekomst (z.p. [Leeuwarden] 2006) 4-9.
Literatuur
Illustratie
Anita Andriesen, door onbekende fotograaf, ca. 2007 (Partij van de Arbeid Fryslân).
Auteur: Kees Kuiken
laatst gewijzigd: 23/01/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.