© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Redactie, Andriesse, Emmy Eugenie, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Andriesse [13/12/2017]
ANDRIESSE, Emmy Eugenie (geb. Den Haag 14-1-1914 – gest. Amsterdam 20-2-1953), fotografe. Dochter van Abraham Andriesse (1886-na 1929), vertegenwoordiger, en Else Fuld (1889-1929), modeagente. Emmy Andriesse trouwde op 18-6-1941 in Amsterdam met Dirk Cornelis Elffers (1910-1990), grafisch ontwerper en beeldend kunstenaar. Uit dit huwelijk werden 2 zoons geboren, van wie 1 jong overleed.
Emmy Andriesse was het enige kind van vrijzinnig joodse ouders. Na de vroege dood van haar moeder werd ze voornamelijk opgevoed door tantes die werkten en haar veel zelfstandigheid lieten. Al jong toonde ze belangstelling voor vrouwenemancipatie en linkse politiek. Van 1932 tot 1937 volgde ze de opleiding reclameontwerpen aan de Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag, waarin fotografie en film een belangrijke plaats innamen. Vanaf het tweede jaar richtte zij zich vrijwel uitsluitend op fotografie en kreeg ze de bijnaam ‘Emma Leica’. Ze woonde met andere leerlingen van docent Paul Schuitema samen in een ‘gemeenschapshuis’ in Voorburg. Na het uitbreken van de Spaanse Burgeroorlog kwam ze via het comité Hulp aan Spanje en de antifascistische Bond van Kunstenaars voor Kulturele Rechten in contact met betrokken Amsterdamse reportagefotografen zoals Eva Besnyö, Cas Oorthuys en Carel Blazer. Blazer zou op fototechnisch gebied jarenlang haar steun en toeverlaat zijn. In 1937 werd Andriesses sociale fotoreportage ‘In de Jordaan’ op een internationale tentoonstelling in het Amsterdamse Stedelijk Museum goed ontvangen. Kort daarop verhuisde ze naar Amsterdam, waar ze als freelancer werkte. Vooral haar documentaire werk voor het tijdschrift Ons Leven toont haar als representant van de Nieuwe Fotografie: veel aandacht voor stofuitdrukking, verrassende camerastandpunten en diagonale beeldopbouw. Aan dit werk kwam in 1941 een einde door het Journalistenbesluit van de Duitse bezetter. In hetzelfde jaar trouwde ze met de ontwerper en kunstenaar Dick Elffers. Ondanks dit ‘gemengde’ huwelijk moest ze onderduiken tot ze eind 1944 door toedoen van de antropoloog Arie de Froe een vervalst persoonsbewijs kreeg. Ze sloot zich aan bij een groep fotografen die na de oorlog de Ondergedoken Camera zou gaan heten. De fotoseries die ze tijdens de Hongerwinter in Amsterdam maakte, behoren tot de meest indringende uit haar oeuvre. Tijdens een vakantie in 1945 verdronk Cas, de tweejarige zoon van Andriesse en Elffers. Een jaar later werd zoon Joost geboren. Intussen was Andriesse weer hard aan het werk. Ze leverde onder meer bijdragen aan fotoboeken over Nederlandse steden en landschappen en maakte een reportage over het verwoeste Arnhem. Haar meest persoonlijke werken uit deze jaren zijn de kunstenaarsportretten die ze vanaf 1947 maakte voor tentoonstellingscatalogi van het Stedelijk Museum: monumentale, veelal symmetrisch gecomponeerde en sterk geposeerde atelierportretten. Ook in technisch opzicht gelden deze rijk genuanceerde foto’s als hoogtepunten in haar werk. Haar gevoel voor stofuitdrukking kon ze ook laten zien in haar modefotografie voor bijvoorbeeld de destijds befaamde firma Metz & Co, waarin vooral invloed van het Amerikaanse tijdschrift Vogue zichtbaar is. Andriesse fotografeerde ook mode en accessoires voor Nederlandse ontwerpers zoals Max Heymans en Benno Premsela. Haar fotoreportages van Parijse modeshows lijken soms op humoristisch-ironische wijze commentaar te geven op de wereld achter de schermen.Andriesse exposeerde ook na de oorlog op groepstentoonstellingen in het Stedelijk Museum: in 1948 bij ‘Foto ’48’ en in 1952 samen met Blazer, Besnyö en Oorthuys bij ‘Photographie’. In 1951 kreeg ze een opdracht voor een fotoboek over de wereld van Van Gogh. Daarvoor fotografeerde ze in de Franse Provence en elders taferelen en mensen zoals Van Gogh die daar eerder had vastgelegd. Voordat deze reeks voltooid was, werd ze ernstig ziek. Ze overleed in 1953 op 39-jarige leeftijd, kort vóór het boek uitkwam. In 1955 werd haar werk geselecteerd voor de internationale, zeer beroemde tentoonstelling ‘Family of Man’ in het New Yorkse Museum of Modern Art. Het was de postume erkenning van Emmy Andriesse als een van de voornaamste portretfotografen van haar tijd.NaslagwerkenBWN; Joden in Nederland; Scheen.Archivalia- Studie- en documentatiecentrum voor Fotografie van het Prentenkabinet Universiteit Leiden: Documentatiebestand Emmy Andriesse (met volledig negatievenarchief).
- Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: familieadvertenties Andriesse en Fuld.
- W. Jos de Gruyter red., De wereld van Van Gogh, foto’s van Emmy Andriesse (Milaan 1953).
- Flip Bool red., Emmy Andriesse (1914-1953) (Amsterdam 1995).
- Henrik Barends red., Holland zonder haast: foto’s van Emmy Andriesse (Amsterdam 2003) [met inleiding van Helga Ruebsamen].
- A.B.C. Schulte, Emmy Andriesse: Arnhem, september ’45 (Zwolle 2006).
- Louise Baring red., Emmy Andriesse, hidden lens (Amsterdam 2013) [verschenen na voltooiing van het lemma].
- H.J. Mühl, ‘Emmy Andriesse: Germaine Richier [en] Jongen met Pannetje’, Openbaar Kunstbezit 16 (1972) 3.
- Piet Piryns, ‘Het werk van Emmy Andriesse’, Vrij Nederland, 22-12-1973.
- Louise van Santen, ‘Emmy Andriesse – een profiel / a profile’, in: Emmy Andriesse. Foto’s / Photograps 1944/52 (Amsterdam 1975) [Tentoonstellingscatalogus Rijksmuseum Vincent van Gogh, Amsterdam].
- Hripsimé Visser, ‘Emmy Andriesse’, in: Geschiedenis van de Nederlandse fotografie in monografieën en thema-artikelen (Alphen a/d Rijn 1984).
- C. de Swaan, Foto: Emmy Andriesse, 30-4-1991 [televisiedocumentaire NOS].
- Hripsimé Visser en Flip Bool, Emmy Andriesse (1914-1953) (Amsterdam 1994).
- W. van Sinderen, Fotografen in Nederland. Een anthologie 1852-2002 (Den Haag 2002).
- Duilio Citi en Simona Coldani, Sestri levante 1950: Le foto dell’olandese Emmy Andriesse (Genua 2005) [in het Italiaans en Engels].
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 943
laatst gewijzigd: 13/12/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.