© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Dimphéna Groffen, Jennaert, Anna Maria, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/AnnaMariaJennaert [24/05/2018]
JENNAERT, Anna Maria, ook bekend als puella Transisalana en De wilde deerne van Kranenburg (geb. Antwerpen 18-10-1698 – gest. ?), als ‘wolfskind’ gevonden in de bossen bij Zwolle. Dochter van Joannes Jennaert en Anna du Chatel.
In de zomer van 1717 gebeurden er vreemde dingen in de buurschap Berkum bij Zwolle. Er werd honing gestolen uit de bijenkorven en af en toe bleek een koe al leeggemolken. De boeren zetten wachtposten uit die melding maakten van een vreemd wezen in de bossen bij het landgoed Kranenburg. Na een klopjacht vonden zij een meisje van ongeveer negentien jaar oud met een donkere, ruwe huid. Ze stootte ongearticuleerde klanken uit.
Het meisje werd naar Zwolle gebracht en onder de hoede van de schepenen geplaatst, maar die wisten zich geen raad met haar en brachten haar onder bij de weduwe Van Orten, eigenares van het logement De Misverstand aan de Ossenmarkt. De waardin kocht kleren voor het ‘vrouwmens uit de Cranenberger Bos’: een paar hemden, een jak, een rok, een schort, twee mutsjes en kousen. Het meisje was alleen in staat om groenten te eten, van vlees werd ze ziek.
De magistraat kwam ondertussen niet verder met het onderzoek naar de herkomst van ‘de deerne’ en plaatste een oproep in de Amsterdamsche Courant. Deze oproep had effect: in maart 1718 meldde zich een weduwe uit Antwerpen die vertelde dat haar dochtertje in 1700 als peuter van 16 maanden was ontvoerd door een kennis. In de Antwerpse Courant hadden de ouders toentertijd een beschrijving van het kind laten plaatsen om op die manier te proberen het meisje terug te krijgen. De uiterlijke kenmerken die in die advertentie waren beschreven, klopten met die van het wilde meisje: twee tenen van haar linkervoet waren samengegroeid, ze had kuiltjes in haar wangen en kin en ze had een litteken in haar linkerwenkbrauw. Het meisje moest wel de ontvoerde Anna Maria Jennaert zijn. De moeder kreeg haar dochter mee en op 6 april 1718 kwamen ze aan in Antwerpen. Hoe het meisje in Overijssel terecht was gekomen en hoe haar verdere leven verliep, is niet bekend.
Overlevering
De geschiedenis van het ‘wolfskind’ Anna staat beschreven in twee pamfletten, beide gedrukt in Antwerpen. Volgens de beschrijving zouden de ouders van Anna vrome katholieken zijn, zou de moeder de hulp van de heilige Anna – de moeder van Maria – hebben ingeroepen en in Zwolle zijn gearriveerd op de feestdag van de heilige Joachim – de vader van de maagd Maria. Het meisje zou in al die jaren haar religieuze achtergrond nooit hebben verloren: ze sloeg nog steeds een kruis voor de maaltijd. Ook had zij nog andere vormen van menselijkheid behouden: zo toonde ze zich preuts als haar kleding werd verschoond. Na een aantal maanden verdween haar donkere huidskleur en werd haar huid zachter. Ze leerde te buigen en te kussen bij een begroeting. Verder leerde ze spinnen en kon ze uiteindelijk ook een paar woorden spreken.
Het geval van Anna Maria Jennaert of de ‘puella Transisalana’ (het meisje van Overijssel) werd ook onderwerp van discussies tussen geleerden. De auteur van het artikel ‘Von einem vermeintlich wilden Maegdlein in Holland’ uit 1718 betwijfelt of het meisje inderdaad wel ‘wild’ kon worden genoemd, omdat ze niet tussen de wilde dieren was opgegroeid. Andere geleerden stelden dat een langdurige isolatie voldoende was om een mens te vormen tot ‘wildemens’ of ‘homo ferus’. In de tiende druk van zijn Systema naturae maakt Linnaeus een onderscheid tussen de ‘homo sapiens’ en de ‘homo ferus’. De laatste is ‘tetrapus’ (viervoetig), ‘mutus’ (stom) en ‘hirsutus’ (harig). In de twaalfde druk van 1766 gebruikt hij als voorbeeld van de ‘homo ferus’ ook de ‘puella Transisalana’.
Archivalia
Historisch Centrum Overijssel, Zwolle: AAZ01, inv. nr. 2046, fol. 5 [rekening van kleding voor het meisje].
Literatuur
- Cort verhael van de geboorte, neminghe ende vindinghe van Anna Maria Jennaert (Antwerpen z.j.).
- ‘Von einem vermeintlich wilden Maegdlein in Holland’, Sammlung der Natur- und Medicin- wie auch hierzu gehoerigen Kunst- und Literaturgeschichten (1718).
- Wonderlyk geval van een wilde dochter, omtrent 18 jaaren oud zynde, dewelke is weggenomen binnen Antwerpen den 5 My 1700 (Antwerpen 1721).
- Thom. J. de Vries, Geschiedenis van Zwolle, deel 2 (Zwolle 1961) 94-95.
- Marijke J. van der Wal, ‘Feral children and the origin of language debate: the case of the puella Trans-Isalana or the Kranenburg girl (1717)’, in: Gerda Hassler en Peter Schmitter red., Sprachdiskussion und Beschreibung von Sprachen im 17. und 18. Jahrhundert (Münster 1999) 151-161.
- Mieke Zijlmans, ‘Antwerpse Anna werd wolfskind uit Overijssel’, De Volkskrant 18-12-1999 [recensie van het artikel van Van der Wal].
- Jan ten Hove, Geschiedenis van Zwolle (Zwolle 2005) 345.
- Wim Coster, Het wolfsmeisje. De zoektocht naar een verdwenen kind uit de achttiende eeuw (Amsterdam 2018) [verschenen na publicatie van dit lemma].
Illustratie
Titelpagina van het pamflet Cort verhael van de geboorte (Universiteitsbibliotheek Leiden).
Auteur: Dimphéna Groffen
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 453
laatst gewijzigd: 24/05/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.