Anna van Egmond (1533-1558)

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Rik Hoekstra, Anna van Egmond, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/AnnavanBuren [13/01/2014] 

ANNA van EGMONT, vooral bekend als Anna gravin van Buren (geb. Grave ?-3-1533 – gest. Breda 24-3-1558), eerste vrouw van Willem prins van Oranje. Dochter van Maximiliaan van Egmond (1509-1548) en Françoise de Lannoy (1513-1562). Anna van Egmond trouwde op 8-7-1551 in Buren met Willem prins van Oranje (1533-1584). Uit het huwelijk werden 2 dochters en 1 zoon geboren, van wie 1 dochter jong overleed.

Anna van Egmont werd geboren als enig kind van Maximiliaan van Egmond, graaf van Buren en Françoise de Lannoy. Haar vader en moeder waren van hoge adel. Maximiliaans belangrijkste bezigheden waren die van legeraanvoerder van Karel V, eerst in de twisten met Gelre, later in een veldtocht in de Duitse gebieden tegen de Liga van Schmalkalden. Verder speelde hij een rol als bestuurder, zowel als kapitein-generaal en stadhouder van Friesland, Groningen en Overijssel als in zijn uitgestrekte bezittingen rond Buren en in Zeeland. Hij was vaak aan het Brusselse hof van Karel V en vooral van Maria van Hongarije, diens zuster en landvoogdes. Anna en haar moeder verbleven meestal op het familiekasteel te Buren.

Anna groeide zo op in een adellijke entourage waarvan het hof van de landvoogdes in Brussel het middelpunt was. De spreektaal was Frans, de taal die Anna naast het Nederlands leerde en waarin ze later met Willem van Oranje zou corresponderen. Of en hoe ze werd voorbereid op het bestuur van de uitgestrekte landgoederen en heerlijke rechten behorend bij het graafschap Buren, is onbekend. Haar vader overleed in 1548 tamelijk onverwacht aan het hof in Brussel, naar verluidt gekleed in volle wapenrusting en omringd door zijn vertrouwelingen, maar in afwezigheid van zijn vrouw en dochter. Op zijn sterfbed regelde Maximiliaan het huwelijk tussen Willem van Nassau, prins van Oranje, een van de meest vooraanstaande jonge edellieden van dat moment en van dezelfde leeftijd als zijn dochter. Anna volgde Maximiliaan op als gravin van Buren. Ze was pas vijftien jaar oud en een van de begeerlijkste partners op de huwelijksmarkt. Karel V en Maria van Hongarije schaarden zich achter de verbintenis. Op 8 juli 1551 werd het huwelijk voltrokken. Willem werd daarmee graaf van Buren en zijn welstand nam er aanmerkelijk door toe. Dit wilde echter niet zeggen dat hij ook erfrechtig werd op het graafschap. Buren en de aanhangende erfgoederen waren het erfdeel van Anna en als zodanig van haar kinderen. Ook voor Anna had het huwelijk voordelen, want ze verwierf er de titel van prinses mee. Door Willem werd ze aangeschreven als ‘la Princesse d’Orange’.

Het echtpaar vestigde zich in het familieslot in Breda, maar Anna was daar vaak alleen met de drie kinderen die ze daar kreeg: Maria, genoemd naar de landvoogdes, werd geboren in 1553 en overleed eind 1554. Filips Willem, genoemd naar de landsheer en Willems vader, werd geboren in 1554. De tweede dochter Maria (1556-1616) werd genoemd naar haar overleden zusje. Willem was veel aan het hof, maar ook aan het front in Henegouwen en Artois, als legeraanvoerder in de oorlogen met Frankrijk. Er is een veertigtal brieven overgeleverd van Willem aan Anna. Haar brieven aan hem zijn verloren gegaan. De brieven ademen vooral een sfeer van huiselijkheid en ook wel affectie. Enkele keren spreekt Willem zijn waardering uit voor de wijze waarop Anna zijn zaken behartigt tijdens zijn afwezigheid. De meeste brieven aan Anna schreef Willem als hij in een legerkamp te velde was. Anna volgde haar man maar zelden op reis. Alleen toen hij in 1555 ontboden werd om Filips II als nieuwe landsheer te ontvangen, vroeg Willem aan Anna of zij ook naar Brussel wilde komen.

Begin 1558 zou Anna met Willem naar Dillenburg gaan, maar omdat ze ziek was ging de reis niet door. In maart van dat jaar zou ze aan de ziekte overlijden. Ze werd betreurd door Willem, die zelf kort na haar overlijden ook ziek werd. Hij kreeg condoleances van vele hoogwaardigheidsbekleders, onder wie Filips II, die een boodschapper stuurde om hem te troosten. Van verwijdering tussen Oranje en de landsheer was toen nog geen sprake. Anna van Egmond werd bijgezet in een kapel van de Grote Kerk in Breda. Haar zoon Filips Willem erfde het graafschap Buren. Hij liet het later na aan zijn halfbroer Maurits, waardoor het deel werd van het erfdeel van de Oranje-Nassaus.

Reputatie

Over het leven van Anna van Egmond hebben we slechts indirecte gegevens. Toch moet zij als gravin van Buren en vooral als prinses van Oranje naast haar man een toonaangevende rol hebben gespeeld in de wereld van de hoge adel van de Nederlandse gewesten. Van de vier vrouwen die Willem van Oranje heeft gehad, is zij de minst bekende. Daarvoor zijn diverse redenen aan te wijzen. Ze leefde in de tijd dat Willem nog gewoon in dienst van de landsheer was en het conflict nog niet was geëscaleerd, ze werd slechts 25 jaar oud, en haar kinderen zouden later een rol van ondergeschikt belang spelen, niet in de laatste plaats omdat Filips Willem als gijzelaar naar Spanje werd gehaald en werd opgevoed aan het hof van Filips II. Anna wordt vooral gezien als degene die het vermogen van Willem aanmerkelijk deed toenemen. Het meest tastbare overblijfsel van Anna van Buren zijn enkele portretten in kopie, waarop zij is afgebeeld als een lieftallige jonge vrouw.

Naslagwerken

Van der Aa; Chalmot; Van Ditzhuyzen; Kok; NNBW.

Archivalia

De brieven van Willem van Oranje aan Anna van Egmond worden bewaard in het Koninklijk Huisarchief. Ze zijn alle opgenomen in (http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/WVO/brieven?af_naam_vol=Anna van Egmond)

Literatuur en uitgegeven bronnen

• ‘Brieven van prins Willem van Oranje aan zijne eerste vrouw, Anna van Egmond’, J.A. Grothe ed., Kronijk van het Historisch Genootschap 15 (1859) 16-45.
• M.L. Camus-Buffet, ‘Anna van Egmond’, in: Idem, De gemalinnen van prins Willem I (Arnhem 1894) 7-16.
• E.W. Moes, ‘Anna van Buren, de eerste gemalin van Willem den Zwijger’, Eigen Haard (1894) 570.
• Correspondentie van Willem den Eerste, prins van Oranje, deel 1 (1551-1561), N. Japikse ed. (Den Haag 1934).
• R. van Luttervelt, ‘Een schilderij van Anna van Buren en andere portretten uit haar omgeving’, Oud-Holland 74 (1959) 183-202.
• P.J. Schipperus, Buren en Oranje. Geschiedkundig overzicht van het graafschap Buren, de stad en het kasteel en van het in 1612 door prinses Maria van Oranje-Nassau, gravin douairière van Hohenlo gestichte weeshuis (Buren 1962).
• Thera Coppens, Buren, Egmond en Oranje. Over heren, graven en prinsen (Buren 1989).
• S. Groenveld, ‘Spiegel van de tijd: het huwelijk van Willem van Oranje en Anna van Egmont-Buren (1551), geplaatst in het kader van de Habsburgse adelspolitiek’, Jaarboek Oranje-Nassau Museum (2001) 7-23.

Illustratie

Biografienummer in 1001 Vrouwen: 127

laatst gewijzigd: 13/01/2014

De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.