© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Jans, Anne, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/AnneJans [13/01/2014]
JANS, Anne (geb. Texel ? – gest. na 1629), vrouw in manskleren, soldaat en matroos. Dochter van Jan Foockelz., loods.
De Amsterdamse arts en chroniqueur Nicolaes van Wassenaer (1571?-1629) vertelt het verhaal van de soldaat en matroos Anne Jans in deel 17 van zijn Historisch verhael, over het jaar 1629. Al dikwijls, zo schrijft Van Wassenaer, heeft hij het in zijn werk gehad over de moed en mannelijkheid van de Nederlandse soldaten, waarmee zij anderen tot voorbeeld strekten. Ook vrouwen hebben dat voorbeeld gevolgd. In deze tijd, aldus Van Wassenaer, ‘is het raarste gevonden, waarvan waarachtige historiën konden melden: dat een vrouwspersoon, genaamd Anne Jans, die haar vier jaren lang in dienst van de H.H. Staten-Generaal der Verenigde Provincien begeven had, te land en ter zee’ (Van Wassenaer, 57v-58r). Zij was afkomstig van Texel. Haar vader was loods en zij was gewend om met hem ‘in de boot te vallen en de inkomende schepen in te halen’. Zij werd echter ‘gekweld’ door haar stiefmoeder en besloot daarom in manskleren weg te lopen. Zij werd koksmaat op een oorlogsschip, daarna kok, en vervolgens diende ze als piekenier onder kapitein Robol. Hierna ging ze naar Zeeland, waar ze op voorspraak van de heer Oosterom als busschieter werd aangesteld op het oorlogsschip van kapitein Zantvoort. Onder de naam Jan Jans deed ze mee aan de verovering van de 'Twee Prinsen'. Toen ze op dat schip werd ‘ontdekt’, stuurde de kapitein haar terug naar de H.H. ter Admiraliteit van Amsterdam. Ze kreeg haar maand- en buitgelden uitbetaald, ‘en voor een kwetsuur aan haar been een eerlijke verering’.
Literatuur
- Nicolaes van Wassenaer, Historisch verhael aller ghedenckwaerdiger gheschiedenissen 16 (Amsterdam 1629) 57v-58r [herdrukt in L. van Zanten, Spiegel der gedenckweerdighste wonderen (Amsterdam 1661) 336].
- Rudolf Dekker en Lotte van de Pol, Vrouwen in mannenkleren. De geschiedenis van een tegendraadse traditie. Europa 1500-1800 (Amsterdam 1989) 26, 39 en 152.
Redactie
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.