© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Marjo Barthels, Aumale, Susanna Civilla d', in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Aumale [13/01/2014]
AUMALE, Susanna Civilla, gravin d’, markiezin d’Haucourt (ged. Leeuwarden 29-5-1740 – gest. kasteel Hardenbroek 30-5-1822), kasteelvrouwe van Hardenbroek. Dochter van Carel Duco, graaf d’Aumale, markies d’Haucourt (1693-1746), cavaleriecommandant in het Staatse leger, en Anna Maria van Assendelft (1701-1746). Susanna d’Aumale trouwde op 14-6-1768 op kasteel Hardenbroek met Johan Adolph heer van Hardenbroek, Lockhorst, Bergesteijn enz. (1721-1791), generaal in het Staatse leger. Uit dit huwelijk werden 2 dochters en 4 zoons geboren.
Susanna was de jongste van zes kinderen, van wie er twee jong overleden. Haar vader stamde uit een oorspronkelijk Noord-Frans adellijk geslacht. Haar moeder kwam uit een Haagse regentenfamilie. Het gezin woonde ’s winters in Leeuwarden aan de deftige Tweebaksmarkt, ’s zomers op de Hemmemastate in Berlikum.
In 1746 verloor Susanna beide ouders. Haar moeder stierf na een lang ziekbed, haar vader aan de verwondingen die hij bij de slag van Rocoux (Oostenrijkse Successieoorlog) had opgelopen. De bezittingen in Friesland werden verkocht en de kinderen verhuisden naar Utrecht, waar zij werden opgevoed door hun tante Jacquelina Cornelia van Assendelft. Daar maakten Susanna en haar zus Anna (1738-1818) kennis met James Boswell, een jonge Schot die er in 1763-1764 rechten studeerde en bevriend was met Belle van Zuylen. In haar brieven noemt Van Zuylen de zusters enkele malen terloops.
In 1768 trouwde Susanna d’Aumale met de weduwnaar Johan Adolph van Hardenbroek. Van Hardenbroek was dol op zijn ‘Súske’. Als hij niet bij haar kon zijn schreef hij haar vrijwel dagelijks en liet blijken hoezeer hij haar, ‘le plus cher que j’ai au monde’, miste. Het echtpaar kreeg zes kinderen: Gijsbert Carel Duco (1769), Louis (1771), Sophie (1773), de tweeling Ernst Louis en Louise Ernestine (1774), en Govert Johan Adolph (1780).
De eerste jaren van haar huwelijk woonde Susanna Civilla met haar gezin en zuster Anna Charlotte op kasteel Hardenbroek. Tot de veelvuldige gasten behoorden haar zwager, de Utrechtse regent Gijsbert Jan van Hardenbroek, en haar achterneef, de Friese dichter en politicus Onno Zwier van Haren. Susanna had ook een goed contact met haar twaalf jaar jongere stiefzoon Johan Govert Adolph van Hardenbroek (1752-1774), kamerjonker van prins Willem V. In brieven hielden ze elkaar op de hoogte van de laatste nieuwtjes en roddels. Eind december 1770 vertelde zij hem over de huwelijksvoornemens van zowel Belle van Zuylen als haar broer. Opmerkelijk is dat zij neerbuigend schreef over ‘een zekere dame’ en ‘een tweede huwelijk in die familie’.
Tussen 1773 en 1791 woonde het gezin in ’s-Hertogenbosch, Veurne en Bergen op Zoom. Aan het eind van Johans militaire carrière keerden zij in 1791 terug naar kasteel Hardenbroek. Hij overleed er nog datzelfde jaar. Op 26 april 1822, een kleine maand voor haar dood, maakte Susanna nog mee dat haar zoons de erfelijke titel van baron werd toegekend. Zij stierf op 82-jarige leeftijd op kasteel Hardenbroek.
Naslagwerken
NNBW (onder C.D. graaf d’Aumale en J.A. van Hardenbroek).
Archivalia
Zie hiervoor Barthels, ‘Susanna d’Aumale’.
Literatuur
- Ik heb geen talent voor ondergeschiktheid. Belle de Zuylen in briefwisseling met Constant d’Hermenches, James Boswell en Werner C.W. van Pallandt (Amsterdam 1987).
- Boswell en Holland, met de volledige correspondentie van Belle van Zuylen, vert. en ed. Jan Pieter van der Sterre (Amsterdam/Antwerpen 2000).
- M.J.G.A. Barthels, ‘Susanna d’Aumale (1740-1822)’, Utrechtse biografieën. Het Kromme Rijngebied (Utrecht 2002) 15-20.
- R.E. de Bruin, ‘Johan Adolph van Hardenbroek (1721-1791), generaal en kasteelheer’, Utrechtse Biografieën. Het Kromme Rijngebied (Utrecht 2002) 67-72.
- Marjo Barthels, ‘Susanna d'Aumale and Isabella Tuyll van Serooskerken; different female destinies’, in: Cahiers Isabelle de Charriere/Belle de Zuylen Papers 5 (2010) 11-26.
Illustratie
Portret door G.J.J. de Spinny, 1771. Uit: Barthels in Utrechtse biografieën.
Auteur: Marjo Barthels
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.