© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Elio Pelzers, Beltgens, Maria Wilhelmina Elisabeth, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Beltgens [18/03/2016]
BELTGENS, Maria Wilhelmina Elisabeth, vooral bekend als Els Donners-Beltgens (geb. Munstergeleen 22-2-1908 – gest. Sittard 29-5-1986), vroedvrouw. Dochter van Jan Michiel Beltgens (1875-1956), bakker en winkelier, en Helena Hubertina Cloots (1871-1920). Els Beltgens trouwde op 16-9-1942 in Munstergeleen met Joannes Wilhelmus Donners (1907-1982), bakker. Dit huwelijk bleef kinderloos.
Maria Wilhelmina
Elisabeth (Els) Beltgens werd geboren als oudste dochter in een Zuid-Limburgs middenstandsgezin.
Ze groeide op met een twee jaar jongere zus (Mientje) – later zou ze nog een
halfbroer krijgen die 24 jaar jonger was. Haar vader Jan Michiel Beltgens,
afkomstig uit een Merkelbeekse landbouwersfamilie, was bakker en winkelier in
koloniale waren en sigaren in Munstergeleen en een gezien man in het dorp – zo
was hij jarenlang voorzitter van de Koninklijke Fanfare Juliana. Na de lagere school
hielpen Els en zus Mientje hem in de dorpswinkel die hij runde. Toen Els twaalf
was, overleed haar moeder na een jarenlang ziekbed aan een hersenbloeding. Dit
maakte diepe indruk op Els – ze bleef haar hele leven vrezen eveneens een
beroerte te krijgen.
Op de fiets naar haar cliënten
In 1937 begon Beltgens, inmiddels 29 jaar oud, met haar opleiding aan de katholieke Vroedvrouwenschool in Heerlen, een lang gekoesterde wens. Zij behaalde in juni 1940 het theoretische en in april 1941 het praktische examen. Later vertelde ze zich nogal eens geërgerd te hebben aan het hooghartige gedrag van ‘Hollandse artsen’ aan de Vroedvrouwenschool.
Els Beltgens vestigde zich op 1 augustus 1941 als zelfstandig vroedvrouw in de Steegstraat in Geleen. Een jaar later trouwde ze met Wil Donners, die als (banket)bakker werkte in de zaak van haar vader. Voor haar werk fietste ze zowel overdag als ’s nachts naar haar cliënten, vanwege de oorlog soms onder moeilijke omstandigheden. In 1942 verleende ze medische assistentie na het Britse vergissingsbombardement op Geleen in de nacht van 5 op 6 oktober, waarbij vooral de mijnwerkerswijk Lutterade het zwaar te verduren kreeg. Toen op 1 september 1944 de gashouder van de staatsmijn Maurits in brand was geschoten en een deel van de inwoners van Geleen geëvacueerd was vanwege het explosiegevaar, moest Donners-Beltgens helpen bij een bevalling in een woning niet ver van de mijn. De bewoners hingen dekens voor de ramen om bij een mogelijke ontploffing rondvliegende glasscherven tegen te houden. Diezelfde maand kwam Donners-Beltgens op de fiets, terugkerend van een bevalling, terecht in beschietingen tussen Duitsers en geallieerden.
Niet lang na de oorlog was Donners-Beltgens in staat een tweedehands Ford aan te schaffen. Elke dinsdagmiddag hield ze spreekuur in haar praktijk, inmiddels gevestigd op de Markt in Geleen. In haar hulpverlening was ze zeer praktisch en zorgzaam ingesteld. In 1959 nam ze bijna een jaar lang een vriendin in huis die door haar familie op straat was gezet vanwege een buitenechtelijke zwangerschap.
Meer dan vijfduizend bevallingen
Omstreeks 1965 opende Donners-Beltgens een tweede praktijk in Munstergeleen. Bij de viering van haar 25-jarige jubileum in 1966 kwamen onder meer artsen, geestelijken en bestuursleden van het Groene Kruis haar feliciteren en bleek dat Donners-Beltgens als verloskundige bij circa 4.400 bevallingen had geholpen. Op 24 juli 1969 haalde ze de regionale pers omdat ze had geholpen bij de geboorte van de vierduizendste inwoner van Munstergeleen. Aanvankelijk hielp ze gemiddeld bij circa 176 bevallingen per jaar, maar tijdens de laatste tien jaar van haar praktijk daalde het aantal geboortes in Limburg fors. Gedurende haar loopbaan nam bovendien het aantal ziekenhuisbevallingen toe. Daardoor kwamen de inkomsten van Donners-Beltgens, net als die van andere verloskundigen, onder druk te staan. Haar laatste weekenddienst draaide zij op 26 en 27 april 1975. Ze had toen in totaal meer dan vijfduizend bevallingen gedaan.
Op 29 mei 1986 stierf Els Donner-Beltgens in Sittard na een ziekbed van enkele maanden als gevolg van een hersenbloeding, de aandoening waarvoor ze haar hele leven had gevreesd. Ze werd 78 jaar.
Waardering en betekenis
Vroedvrouw Els Donners-Beltgens was tijdens haar leven een begrip in Geleen en omgeving. Haar bidprentje vermeldt haar als ‘een goed mens, vol eerlijkheid en begrip, een zorgzaam iemand, vol hartelijk meeleven met anderen en een vroom mens’. Haar grootste verdienste was de toewijding aan haar beroep, waarin ze met groot plichtsbesef duizenden kinderen ter wereld hielp. Haar grootste verdriet moet haar onvrijwillige kinderloosheid zijn geweest, waarvoor ze jarenlang vergeefs medische bijstand zocht in Amsterdam.
Archivalia
- Euregionaal Historisch Centrum Sittard-Geleen, Sittard: collectie bidprentjes.
- Sociaal Historisch Centrum Limburg, Maastricht: archief Vroedvrouwenschool.
Literatuu
- Limburgse koerier, 26-10-1938.
- Limburgs Dagblad, 29-3-1952, 26-4-1966, 25-7-1969, 2-8-1974, 15-9-1970.
- M.J. Put, ‘Van vroede vrouw naar verloskundige. Van enkel ervaring naar scholing, stages en beroep’, in J.T.J. Jamar red., Vroedvrouwenschool. 100 jaar moederschapszorg in Limburg (Hilversum 2009) 135-158.
- Interview met J. D. H. Jacobs (neef en tantezegger), 17-12-2015.
Illustratie
Els Donners-Beltgens, door onbekende fotograaf, ongedateerd (particuliere collectie).
Auteur: Elio Pelzers
laatst gewijzigd: 18/03/2016
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.