© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Marie-Cécile van Hintum, Buchter, Leventina, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Buchter [23/03/2017]
BUCHTER, Leventina, vooral bekend als Tina Strobos (geb. Amsterdam 19-5-1920 – gest. Rye, New York 27-2-2012), actief in het verzet, kinderpsychologe. Dochter van Alphonsus Maria Buchter (1893-1958), vastgoedontwikkelaar, en Marie Schotte (1893-1973), pensionhoudster. Leventina Buchter trouwde (1) op 30-4-1947 in Amsterdam met Robert Roelof Julius Strobos (1921-1987?), neuroloog; (2) na echtscheiding (1964) op 1-1-1967 in Larchmont, New York, met Walter Chudson (1914-2002), econoom. Uit huwelijk (1) zijn 2 zoons en 1 dochter geboren; (2) bleef kinderloos.
Leventina
(Tineke) Buchter groeide op als enig kind in het links-atheïstische gezin van
een succesvolle vastgoedondernemer – eerst in Keulen en vanaf haar vijfde in
haar geboorteplaats Amsterdam. Het drie woonlagen tellende ouderlijk huis op de
Nieuwezijds Voorburgwal (nr. 282, tegenwoordig Betty Asfalt Complex) diende als
pension voor kostgangers van allerlei pluimage, onder wie in de jaren dertig
veel vluchtelingen uit nazi-Duitsland; ook was het een centrum voor
intellectuelen en kunstenaars uit de omvangrijke vriendenkring van Tinekes
moeder. Intussen leidde het overspelige gedrag van haar vader in 1936 tot een
scheiding. Pas elf jaar later zou Tineke horen dat niet hij, maar een Russische
zakenman uit Simbirsk (Oeljanovsk) haar verwekker was. Ze leerde hem nooit
kennen.
Verzetsheldin
Tineke ging in de De Lairessestraat naar de lagere montessorischool en in 1932 naar het Montessori Lyceum. Ze was een populaire leerlinge, goed in talen en tekenen, en werd vanwege haar zwarte haar ‘de Russin’ genoemd. Ze hield van poëzie en filosofeerde met vrienden over goed en kwaad – ze had oog voor onrecht en was begaan met het lot van Joodse vluchtelingen in Nederland. In 1938 zakte ze voor haar staatsexamen gymnasium b, maar het jaar daarop slaagde ze met goede cijfers op het Barlaeus Gymnasium en ging ze geneeskunde studeren aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam. Ze werd lid van het meisjesdispuut Arktos (1940) en beleefde haar eerste grote liefde met de Joodse student Bram Pais, een briljante natuurkundige in spe.
In de oorlog ontpopte Tineke Buchter zich tot een verzetsstrijdster van het eerste uur. Met haar grootmoeder en moeder hielp ze zo’n honderd Joodse onderduikers, onder wie haar hartsvriendin Tirtsah van Amerongen en de vakbondsman Henri Polak. Het pension op de Nieuwezijds Voorburgwal was een perfecte dekmantel voor Joden in afwachting van een onderduikadres, de schuilplaats op zolder deed dienst bij acuut gevaar. Tineke stal en vervalste voedselbonnen en persoonsbewijzen, regelde onderduikplekken, fietste voor onderduikers stad en land af, wist opgepakte vrienden bij de Gestapo vrij te praten, maar waagde zich nooit aan gewapend verzet of spionage. De verzetsgroep van Johan Brouwer, waarvoor ze in 1942 korte tijd koerierde, was haar te onstuimig en te impulsief; Brouwer zelf vond ze een gevaarlijke fanaticus. Bij invallen in het pension en verhoren door de Sicherheitsdienst (SD) – ze werd drie keer opgepakt en eenmaal bewusteloos geslagen – schroomde ze niet haar verhoorders met haar charmes en vloeiende Duits in te pakken: geen Duitser kreeg informatie uit haar.
Psychologe in de VS
Na de bevrijding zag Tineke Buchter, in 1947 afgestudeerd en getrouwd met studiegenoot Robert Strobos, tot haar ergernis hoe een ‘betere samenleving’ uitbleef en zich velen ten onrechte als verzetsheld op de borst klopten. Haar eigen ingrijpende oorlogservaringen stopte ze liever weg. In 1949 verlieten zij en haar echtgenoot Nederland: via Aruba en Londen vestigden ze zich in 1951 in de Verenigde Staten. In Winston-Salem (North Carolina) en New York kreeg Tina haar drie kinderen (geboren in 1949, 1952 en 1959) en maakte ze naam als freudiaans kinderpsychologe en zelfstandig psychotherapeute. Onder het motto ‘hard werken, niet alleen aan jezelf denken’ (gecit. De Waard, 218) verrichtte ze jarenlang pionierswerk op haar vakgebied. Daarnaast roerde ze zich in het publieke domein: ze sprak zich uit voor abortus, tegen seksueel misbruik van vrouwen en sympathiseerde met de Democratische Partij.
In 1967, drie jaar na haar scheiding van de depressieve Robert Strobos, hertrouwde Tina Strobos met de econoom Walter Chudson. Haar deelname aan een onderzoek naar Jodenhelpers van de Humboldt State University in Californië in 1985 was de opmaat naar een lange reeks interviews en lezingen over haar oorlogservaringen. Haar publieke optreden maakte Tina Strobos – die zich zo bleef noemen – tot een alom geprezen verzetsheldin, overladen met oorkondes en eerbetonen. Op 24 maart 1990 kreeg ze als zeventigjarige de Yad Vashem-onderscheiding en in 2009 de Courage to Care-onderscheiding van het Holocaust and Human Rights Education Center (HHREC). Maar ‘de echte helden waren degenen die de Joden onderdak gaven. Soms zelfs met nazi’s als buren’ (gecit. De Waard, 244), zo relativeerde Strobos haar heldenstatus.
Tina Strobos bleef tot op hoge leeftijd ageren tegen wat zij als onrecht zag, zoals in 2003 tegen de Amerikaanse inval in Irak. In 2010 kreeg ze last van de gevolgen van de borstkanker waarvan ze twintig jaar eerder genezen was. Toen geen enkele behandeling meer aansloeg, zette ze gedecideerd alles stop: ‘I have had a good life’ (gecit. De Waard, 266). Te midden van haar kinderen overleed Tina Strobos-Buchter op 27 februari 2012 in haar huis in Rye, New York, in de ouderdom van 91 jaar.
Reputatie
In de Verenigde Staten was Tina Strobos-Buchter voor velen een moreel kompas. In Nederland kreeg ze minder erkenning: omdat het NIOD weinig documentatie had over haar verzetswerk, kwam ze niet in aanmerking voor een koninklijke onderscheiding. Ze komt voor in het boek Rescuers of the Holocaust (1985), een bestseller in de VS van Gay Block en Malka Drucker, en in To Save A Live. Stories of Holocaust Rescue (2000) van Ellen Land-Weber. In 2015 publiceerde Volkskrant-journalist Peter de Waard haar oorlogsgeschiedenis: Schoonheid achter de schermen.
Literatuur
- Peter de Waard, Schoonheid achter de schermen. Een oorlogsgeschiedenis (Amsterdam 2014) [overzicht van bronnen en literatuur op 267-269].
- Melinda C. Shepherd, ‘Tina Strobos. Dutch heroine’, Britannica.com [URL: http://www.britannica.com/biography/Tina-Strobos, geraadpleegd 15-11-2015].
Illustratie
Tina Strobos, door Eva Besnyö, 1935 (Maria Austria Instituut, Amsterdam).
Auteur: Marie-Cécile van Hintum
laatst gewijzigd: 23/03/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.