© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Hanna Klarenbeek, Budde, Johanna Aleida, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Budde [13/01/2014]
BUDDE, Johanna Aleida (ged.
Deventer 6-4-1800 – gest. Diepenveen 13-8-1852), schilderes en tekenares.
Dochter van Hendrik Budde (1773-1851), koopman en later militair-intendant, en
Maria Margaretha Cost (1779-1848). Johanna Budde bleef ongehuwd.
Johanna Budde was het oudste kind uit een welgesteld gezin met vier kinderen. Haar vader was koopman te Rotterdam en later militair-intendant over Gelderland en Overijssel. Haar moeder was de dochter van Willem Herman Cost, een vooraanstaand stadsbestuurder van Deventer. Het gezin verhuisde regelmatig. Tot 1803 woonde het in Deventer, van 1809 tot 1813 in Rotterdam en vervolgens in Zutphen. In 1823 overleed Willem Cost en erfde Johanna’s moeder het buitenhuis De Roobrug in Diepenveen. Een jaar later vestigde het gezin Budde zich daar definitief.
Johanna Budde toonde aanleg voor tekenen en schilderen en kreeg les van de historieschilder Jan Willem Pieneman. Zijn stijl is in haar werk duidelijk te herkennen. De schetsboeken die van Budde bewaard zijn gebleven, geven blijk van een oog voor detail en een geoefende tekenhand. Budde schilderde vooral portretten en genrestukken, waarop bijna altijd familieleden of bekenden staan afgebeeld. Ook maakte ze enkele stillevens en landschappen, zowel van de omgeving rond De Roobrug als van uitzichten die ze tekende op reisjes door Nederland en Duitsland. Een van Buddes beste werken is een familieportret waarop Albertus Jacob Duymaer van Twist en zijn (aanstaande) vrouw Maria Johanna Beck zijn afgebeeld, schakend aan een tafel te midden van verschillende familieleden in huis Westervoorde in Olst: de figuren zijn vaardig geschilderd en het rijke interieur is met veel aandacht weergegeven.
Volgens de kunstenaarsbiograaf Johannes Immerzeel hoefde Johanna Budde niet voor de kost te schilderen. Toch was ze behoorlijk actief als kunstenares en heeft ze een vrij groot oeuvre nagelaten. Tussen 1830 en 1844 exposeerde Budde regelmatig op de nationale tentoonstellingen van Levende Meesters. Haar werk bood ze op deze tentoonstellingen zelden te koop aan, maar als ze dat deed, vroeg ze forse prijzen. Op de tentoonstelling van Overijselse nijverheid van 1840 in Zwolle vroeg zij bijvoorbeeld voor het schilderij ‘Een oud dichter in zijn studeervertrek’ vijfhonderd gulden. Het was daarmee het duurste schilderij van de tentoonstelling. Vanaf 1833 was Johanna Budde lid van de Koninklijke Academie in Amsterdam.
Johanna Budde bleef ongehuwd en is altijd op het ouderlijk buitenhuis De Roobrug blijven wonen. Ze stierf er in 1852 aan tuberculose. Na haar dood raakte ze in de vergetelheid. Vandaag de dag herinnert slechts de J.A. Buddestraat in Deventer aan haar bestaan. Het Historisch Museum Deventer, dat meerdere werken van haar bezit, is samen met de Stichting Familiebezit Cost Budde voornemens in de nabije toekomst een tentoonstelling aan haar te wijden.
Naslagwerken
Elck zijn Waerom; Immerzeel; Kramm; NNBW; Petteys; Scheen; Thieme-Becker; Wurzbach.
Archivalia
Universiteit van Amsterdam, Bijzondere Collecties: brief van J.A. Budde aan onbekende, d.d. Deventer 1833.
Werk
Het Historisch Museum Deventer bezit schetsboeken, tekeningen, grafiek en portretschilderijen van Budde. Hiervan zijn drie portretten, waaronder het familieportret van Duymaer van Twist, in langdurig bruikleen gegeven aan Huis Nieuw Rande (Diepenveen). Verder is haar werk te vinden in particuliere collecties.
Literatuur
- Catalogi van tentoonstellingen van Levende Meesters, gehouden in Amsterdam, Den Haag, Deventer en Zwolle in de jaren 1830-1844.
- Catalogus van voortbrengselen van Overijsselsche nijverheid op de tentoonstelling gehouden te Zwolle in de maanden julij en augustus 1840 (Zwolle 1840) nrs. 2, 41, 42.
- Nederland’s Patriciaat 29 (1943) 47.
- H.J. van Baalen, Deventer en zijn schilders (Deventer 1989) 8, 18.
- W. Janssen, ‘Johanna Aleida Budde schilderde Duymaer van Twist’, Nieuwsbrief Historische Vereniging Dorp Diepenveen en Omgeving (maart 2007) 3-5.
Illustratie
Zelfportret, 1840, olieverf op doek (Historisch Museum Deventer).
Auteur: Hanna Klarenbeek
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 664
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.