Bitter, Christina (de) (ca. 1531-na 1576)

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Bitter, Christina (de), in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/ChristinaBitter [13/01/2014] 

BITTER, Christina (de) (geb. ca. 1531 – gest. na 1576), getuige en slachtoffer van de Spaanse furie in Antwerpen. Dochter van Agatha Oom. Christina Bitter trouwde (1) met Andries van Erp (gest. vóór 1576); (2) met Arnout Fabrie (gest. vóór 1595). Uit huwelijk (1) werd tenminste 1 zoon geboren, uit (2) werden 2 dochters en 1 zoon geboren.

De naam van Christina Bitter is overgeleverd in de Nederlandse geschiedschrijving omdat Pieter Cornelisz. Hooft haar belevenissen ten tijde van de Spaanse furie in Antwerpen (1576) heeft beschreven in zijn Nederlandsche historien. Het gaat hier om een familieverhaal, want Christina de Bitter was de grootmoeder van Hoofts eerste vrouw, Christina van Erp (1591-1624), die naar haar vernoemd was. In een brief aan Joost Baak (21 april 1634) schrijft Hooft dat hij bij zijn historisch werk is aangeland bij de Spaanse furie, en zich herinnert dat zijn schoonvader placht te vertellen dat diens grootmoeder toen was vermoord.

In de passage over het geweld in 1576 in Antwerpen vertelt Hooft dat Christina Bitter, tussen de veertig en vijftig jaar oud, zich samen met haar moeder Agatha Oom had verscholen in de kelder van het huis. Toen haar moeder aan de deur ging luisteren, ontplofte daar een vaatje buskruit, met het gevolg dat – in de woorden van Hooft– zowel de deur als de moeder voor haar ogen ‘barstte’. Spaanse soldaten kwamen binnen en eisten van Christina haar man en haar geld. Zij weigerde om iets los te laten, maar bood hun wel wat geld. Daar namen de Spanjaarden geen genoegen mee. Ze knoopten een stuk lont om haar hals, bonden haar op een ladder en lieten haar tot driemaal toe bijna stikken, maar zij bleef zwijgen. Uiteindelijk gingen de soldaten weg met alles wat ze mee konden nemen, en lieten haar met een koord om haar hals vastgebonden op de ladder achter. Een van de leden van het gezin die ergens in huis verstopt zat, heeft haar vervolgens bevrijd. Zo ‘bekwam zij van de zwijming’, maar nooit kreeg zij haar oude blijgeestigheid terug, aldus Hooft, want haar geest was verzwakt en haar gemoed droeg voortaan de sporen van de doodsangst waarin zij had verkeerd. Hiermee geeft hij aan dat zij nooit is hersteld van de schok: een vroege beschrijving van een oorlogstrauma. Het schijnt dat Christina Bitter niet lang hierna is gestorven.

Naslagwerken

Van der Aa; Chalmot; Kobus/De Rivecourt; Kok.

Literatuur

• P.C. Hooft, Nederlandsche historien (Amsterdam 1656) 463-464.
• De briefwisseling van Pieter Corneliszoon Hooft 1: 1599-1630, H.W. van Tricht e.a. ed. (Culemborg 1976) 893-894 [genealogische gegevens] en 2: 1630-1637 (Culemborg 1977) 502 [brief 21-4-1634].

Redactie