© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Ingrid van der Vlis, Courage, Maria Harmens, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Courage [13/01/2014]
COURAGE, Maria Harmens (geb. Elburg 4-3-1683 – gest. Elburg 19-1-1773), bij testament oprichtster van het Couragefonds. Dochter van Harmen Cornelisz. Courage (gest. 1695), schoenmaker en diaken, en Aeltien Willems (gest. 1739). Maria Harmens Courage bleef ongehuwd.
Maria Harmens Courage groeide op in Elburg met een oudere zuster Jannetien (1681-1725). Haar vader was schoenmaker, maar zeker niet onvermogend. Hij bezat een eigen woning aan de Beekstraat in Elburg en de familiehofstede Stipsgoed. Na zijn dood – Maria was toen twaalf – bleven moeder en dochters in de Beekstraat wonen. In 1725 overleed Jannetien, ongehuwd. Uiteindelijk werd Maria Courage na het overlijden van haar moeder in 1739 eigenaar van het familiekapitaal. Ook nu bleef ze in het ouderlijk huis wonen, vanaf 1740 samen met haar dienstmeid – tevens gezelschapsdame – Catharina Smits (gest. 1781). Anno 1748 stond Maria Courage voor de belastingen in Elburg bekend als ‘kapitaliste’ of ‘rentenierster’. Desondanks deed later het verhaal de ronde dat ze een arm oud vrouwtje was, dat op het Elburgse Feithenhof woonde en op hoge leeftijd een omvangrijke erfenis had ontvangen.
Toen Maria Harmens Courage in 1763, tachtig jaar oud, haar laatste testament opmaakte, had zij een behoorlijk vermogen te verdelen. Zij wenste een fonds te stichten voor arme Elburgse burgergezinnen die wel de christelijke religie waren toegedaan, maar geen hulp van de diaconie ontvingen. De burgemeester moest opperprovisor worden van dit Couragefonds, ook wel de stichting Boedel Maria Harmens Courage. Ze had nauwkeurig aangegeven hoe de hulp verleend moest worden en hoe het vermogen intact kon blijven. Hulpzoekenden konden in de maanden december tot en met maart maandelijks twee gulden krijgen, eventueel iets meer.
In 1921 richtten de provisoren van het Couragefonds een monument ter ere van Maria Harmens Courage op in de St. Nicolaaskerk in Elburg. Een daarbij gebruikte afbeelding van een gebogen oude vrouw met stok is sindsdien het beeldmerk van het fonds. Onder de plaquette in de kerk staat de tekst: ‘Doet wel ende siet niet om’. Het Couragefonds bestaat nog steeds, overigens met een enigszins aangepaste doelstelling. Sinds de jaren zeventig van de twintigste eeuw richt het fonds zich niet alleen op armlastige Elburgers maar ook op volkshuisvesting, en heeft het tevens tot doel monumenten in de binnenstad in stand te houden.
Naslagwerken
Fondsenboek.
Archivalia
Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe: Archief Maria Harmens Courage-fonds voor ondersteuning van armen te Elburg, 1773-1813.
Literatuur
- J. Stellingwerf, ‘De mythe van Olde Harmpje Meuje’, Tijdschrift Arent thoe Boecop Elburg nr. 52 (1993) 37-42.
- W.J. de Gunst, ‘Maria Harms Courage Fonds’, Tijdschrift Arent thoe Boecop Elburg nr. 65 (1998) 4-20.
- C. van den Bosch, Geschiedenis Maria Harms Couragefonds in Elburg, 1763-2003 (op www.streekarchivariaat.nl) [27-8-2008].
Illustratie
Gevelsteen stichting Boedel Maria Harmens Courage, 1980.
Auteur: Ingrid van der Vlis
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 424
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.