© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Elizabeth Kooman, Dahmen von Buchholz, Tonny, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Dahmen [09/01/2018]
DAHMEN VON BUCHHOLZ, Tonny, vooral bekend als Tonny Vos-Dahmen von Buchholz (geb. Den Haag 15-3-1923 – gest. Schiedam 12-2-2005), jeugdboekenschrijfster. Dochter van Rudolf Wilhelm Dahmen von Buchholz (1889-1967), ambtenaar, politiecommissaris, en Helena Butner (1887-1986). Tonny Dahmen von Buchholz trouwde op 3-11-1943 in Amsterdam met Jan Frederik Vos (1919-2008), luitenant van de staatspolitie en SS-Rottenleider. Uit dit huwelijk werden 1 dochter en 1 zoon geboren.
Tonny Dahmen von Buchholz was het tweede en jongste kind
van Rudolf Wilhelm Dahmen von Buchholz en Helena Butner. In Den Haag
bezocht ze de lagere school, vervolgens de hbs en deed ze daarna een
secretaresseopleiding bij Schoevers. Tonny’s vader werd na 1940 lid van de
NSDAP en daarna van de NSB, en ook de rest van het gezin kwam onder invloed te
staan van het nationaal-socialisme. Tonny’s broer Adriaan werd lid van de
Haagse Mussertgarde en Tonny zelf werd in juni 1940 als zeventienjarige de secretaresse
van de hooggeplaatste NSB’er Meinoud Rost van Tonningen. Ze raakte bevriend met
hem en zijn vrouw Florrie. Vanaf 1942 hield Tonny’s vader zich als commissaris
van politie te Amsterdam bezig met de opsporing en deportatie van joden.
Hiervoor werd hij na de oorlog veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf,
later omgezet in twintig jaar.
In 1943 verloofde Tonny Dahmen von Buchholz zich met Jan Frits Vos, luitenant van de pas opgerichte staatspolitie. Ze trouwden in november van datzelfde jaar. Hun dochter Frederieke werd geboren op 21 januari 1945 te Potsdam, waar Tonny Vos alleen of met haar moeder naartoe was gevlucht. Haar man bleef in Amsterdam, waar hij na de oorlog werd veroordeeld tot acht jaar gevangenisstraf, omdat mede door zijn toedoen 34 ondergeschikte politiemensen via kamp Amersfoort naar concentratiekamp Neuengamme waren gedeporteerd. Zelf keerde ze na de oorlog ook terug naar Amsterdam – onbekend is wanneer.
Carrière
Vos-Dahmen von Buchholz werkte van 1946 tot de opheffing in 1947 bij christelijk-historisch dagblad De Nieuwe Nederlander, als secretaresse van de eindredactie en redactrice van de pagina voor de vrouw. In 1952 kwam zoon Ronald ter wereld. Vanaf 1956 publiceerde zij vertalingen van boeken voor volwassenen en kinderen uit het Engels, Duits en Zweeds. Dit vertaalwerk bleef ze doen, ook nadat zij in 1964 was gedebuteerd als jeugdboekenschrijfster met Divico. Voor dit boek werd ze geïnspireerd door de archeologische opgravingen in de Vlaardinger Broekpolder en langs de Nieuwe Waterweg, beide dicht bij haar flat in Vlaardingen, waar ze met haar gezin in 1958 was gaan wonen. Als amateurarcheoloog sloot zij zich aan bij de Archeologische Werkgemeenschap Nederland.
Vos-Dahmen von Buchholz schreef tussen 1966 en 1970 twee detectiveseries en in 1973 het meisjesboek Hou mammie in toom. Ze richtte zich echter vooral op het historische verhaal en kreeg daarmee bekendheid. Voor haar jeugdboeken – die zij ook voor een volwassen publiek schreef – koos ze weliswaar fictieve hoofdpersonages, maar ze ging uit van historische bronnen die ze achterin het boek verantwoordde. Gemiddeld deed ze twee jaar onderzoek voor haar boeken, onder meer door een bezoek te brengen aan de historische locaties. De Wiking van Walacra (1971, eerste deel van de Vikingtrilogie) ging nog gebukt onder een overdosis informatie, maar later slaagde Vos er beter in om de educatieve inhoud te integreren in het verhaal en begon ze meer te variëren in tijd en plaats van handeling. Zo speelt Arenden vliegen alleen (1974) op de Britse Kanaaleilanden, Het recht van de ander (1979) op het vijftiende-eeuws Tenerife en De gouden pucarina (1982) in het Peru van de Inca’s.
Naast haar omvangrijke oeuvre aan jeugdboeken schreef Vos-Dahmen von Buchholz enkele informatieboekjes voor volwassenen, bijvoorbeeld over historische gebouwen in Wijk bij Duurstede, waar zij rond 1984 woonde. Een terugkerend thema in haar oeuvre is de strijd van het individu dat zijn eigen weg zoekt en de eenzaamheid die dat oplevert als die weg afwijkt van wat de gemeenschap van hem verwacht. Naar eigen zeggen koos Vos-Dahmen von Buchholz het liefst cultuur als onderwerp en vermeed ze oorlog en strijd als uitgangspunten voor haar verhalen. Kwamen die noodgedwongen toch ter sprake, dan wilde ze een genuanceerd beeld geven, ‘uitgaande van het principe, dat nooit alle “goeden” aan de ene kant staan en alle “kwaden” aan de andere […]’ (Vos-Damen von Buchholz, Documentatieblad kinder- en jeugdliteratuur, 1987, 54).
Tonny Vos-Dahmen von Buchholz overleed op 12 februari 2005 in haar woonplaats Schiedam.
Reputatie
Over haar eigen oorlogsverleden blijft het in de literaire bronnen over Vos-Dahmen von Buchholz opvallend stil. Als jeugdboekenschrijfster kreeg ze waardering, al was er met name op haar vroege werk ook kritiek: het accent op de historische informatie ging ten koste van de karaktertekening van de personages. Hoewel een aantal juryleden Vos-Dahmen von Buchholz in 1975 een Gouden Griffel wilde geven voor Arenden vliegen alleen, werd het slechts een Zilveren Griffel: de Amsterdamse juryafvaardiging verweet haar dat haar boek een Blut und Boden-karakter had, wat tot grote woede van de schrijfster leidde. Ook Van rendierjager tot roofridder (1983) werd ook met een Zilveren Griffel bekroond en in 1989 ontving ze de Glazen Gobe voor Het eind van de regenboog (1988). Dat kinderen te spreken waren over de boeken van Vos-Dahmen von Buchholz, blijkt uit de bekroningen van De Wiking van Walacra door de Haagse kinderjury in 1972 en Arenden vliegen alleen door de Leidse Kinderjury in 1975. Vos-Dahmen von Buchholz was erelid van de Schrijvers van de Ronde Tafel, een genootschap van historische jeugdboekenschrijvers. Een deel van haar werk werd vertaald in Duits, Grieks, Italiaans en Spaans.
Naslagwerken
Lexicon jeugdliteratuur; Linders.
Archivalia
- Drents Archief, Assen: brieven in Collectie Dubbelboer (toegang 0908, inv.nr. 26).
- Letterkundig Museum, Den Haag: niet nader gecatalogiseerde archivalia en brieven van Tonny Vos-Dahmen von Buchholz.
- Tresoar, Leeuwarden: knipselmap met artikelen van en over Tonny Vos-Dahmen von Buchholz.
Publicaties/werken
Een selectie, afgezien van in de tekst genoemde titels:
- De tweeling…-serie (Hoorn, vanaf 1966).
- De nieuwe vrijheid (Hoorn 1976).
- Jacht op…-serie (Hoorn, vanaf 1970).
- ‘Over historische jeugdboeken’, Bzzlletin 6 (1977) 24-26.
- ‘De historische jeugdroman’, Documentatieblad kinder- en jeugdliteratuur 2 (1987) 54-61.
- Verjaagd door het water (Baarn 2000).
Literatuur
Jacques Engels, Lezen over ‘Tonny Vos-Dahmen von Buchholz’ (Den Haag 1982).
Tonny Dahmen von Buchholz, door Freek Bom, 1992 (Literatuurmuseum, Den Haag).
Auteur: Elizabeth Kooman
laatst gewijzigd: 09/01/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.