© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Journy Trotman, Dijksteel, Elfriede Josefine Marie, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Dijksteel [07/08/2017]
DIJKSTEEL, Elfriede Josefine Marie, vooral bekend als Elfriede Baarn-Dijksteel (geb. Paramaribo 19-8-1947 – gest. Paramaribo 1-2-2010), kenner en promotor van de Afro-Surinaamse cultuur, vormingswerkster. Dochter van Hendrik Johannes Harry Naarden (1907-1985), ondernemer, en Irene Louise Oswaldina Dijksteel (1921-2001), kokkin. Elfriede Dijksteel trouwde op 29-8-1973 in Paramaribo met Wilgo Effio Baarn (1946-2017), theatermaker en regisseur. Uit dit huwelijk werden 1 dochter en 1 zoon geboren.
Elfriede
Dijksteel werd geboren in Frimangron – een wijk in Paramaribo – als oudste kind
van haar moeder. Ze had twee halfbroers: Antonius Dijksteel van moederskant en
Harry Joseph van vaderskant. Haar vader woonde en werkte op Curaçao, later op St.
Kitts en Nevis, maar kwam regelmatig naar Suriname om zijn dochter te bezoeken;
Elfriede woonde in huis bij zijn zuster Josephine (‘Ma Jo’). Na de St.
Louisemuloschool (1965) haalde ze in 1969 haar onderwijzersakte aan de
Surinaamse Kweekschool. Vanaf 1 oktober van dat jaar werkte ze bij het
Rooms-Katholiek Bijzonder Onderwijs.
NAKS
In 1969 werd Elfriede Dijksteel lid van de Organisatie voor Gemeenschapswerk NAKS. Opgericht in 1947 als voetbalvereniging was NAKS (Na Arbeid Komt Sport) uitgegroeid tot een belangrijke sociaal-culturele organisatie voor en van Afro-Surinamers. Dijksteel zelf was er aanvankelijk gekomen om te korfballen, maar ze bleek toneeltalent te hebben en deed al gauw mee in de culturele afdelingen van de organisatie. In binnen- en buitenland trad ze op in toneelstukken en shows. Zo ging Dijksteel in september 1972 met de folkloristische show Abeni naar Venezuela en Curaçao. Na haar terugkeer in Paramaribo vertrok ze samen met Wilgo Baarn, toneelregisseur in NAKS, naar Nederland omdat de organisatie hen had uitgekozen om daar en opleiding in jeugd- en buurtwerk aan een volkshogeschool te volgen. Na afronding hiervan keerden ze in juni 1973 terug naar Paramaribo, waar ze nog datzelfde jaar trouwden. Nadien stond ze bekend als Elfriede Baarn-Dijksteel. In november 1973 werd dochter Jennifer geboren.
In 1974 haalde Baarn-Dijksteel de onderwijzershoofdakte, met als specialisaties biologie en handelswetenschappen. Ze ging lesgeven op de Christus Koning muloschool, waar ze bekend stond om haar betrokkenheid met tienermoeders en schoolverlaters. In het weekend gaf ze vormingscursussen aan de Volkshogeschool NAKS. In 1975 werd zoon Gerley geboren en vanaf dat jaar had het gezin ook een pleegdochter: Maritha Kitaman.
Lijfspreuk
Baarn-Dijksteel was trots op haar Afro-Surinaamse wortels en cultuur en had als lijfspreuk: ‘No sidon tapu bakara sturu fu seri yu nengre oso bangi’ (Verloochen je afkomst niet). Haar missie was bekendheid te geven aan de Afro-Surinaamse cultuur, waartoe ze NAKS als podium gebruikte. In 1980 begon Baarn-Dijksteel met het schrijven en regisseren van sketches en kotoshows (‘koto’ is de traditionele dracht van Afro-Surinaamse vrouwen). Ze schreef ook ‘odo’ (spitsvondige zegswijzen in het Sranantongo). In 1983 organiseerde ze de Sranan Prodo Spikri, een modeshow van traditionele klederdrachten. Ze waardeerde de cultuur van de andere Surinaamse bevolkingsgroepen en hechtte belang aan samenwerking.
Van 1991 tot 1993 was Baarn-Dijksteel directeur van de Volkshogeschool NAKS, de dochterorganisatie voor vormingswerk. In deze functie organiseerde ze cursussen over maatschappelijke onderwerpen voor jongeren en andere doelgroepen. In 1995 werd Baarn-Dijksteel de eerste vrouwelijke voorzitter van NAKS. In de loop der jaren kwam zij bekend te staan als de persoon die ‘alles’ wist over de Afro-Surinaamse cultuur. Baarn-Dijksteel bracht meer structuur in NAKS en de organisatie ging zich meer toeleggen op de Afro-Surinaamse cultuur. Ze gaf lezingen in binnen- en buitenland over de Afro-Surinaamse cultuur en organiseerde cursussen over verschillende traditionele vaardigheden, zoals het binden van ‘angisa’ (hoofddoeken). Hoogtepunten van haar bestuursperiode waren in 1998 de oprichting van de NAKS Mi Agida Muziekschool en de introductie van de ‘Tak’ Tangi’ – een jaarlijkse dankdienst op 1 juli, herdenkingsdag van de afschaffing van de slavernij, als eerbetoon aan de voorouders.
Naast haar werk in NAKS was Baarn-Dijksteel van 1998 tot 2002 voorzitter van Loge Unity No.18, vrouwenafdeling van de broederschap Independent Order of Mechanics Friendly Society Preston Unity. Ze maakte deze Loge economisch zelfstandig en eigenaar van een kinderopvang: Caritas No.18. Bovendien organiseerde ze voor de overheid grote culturele evenementen, zoals een Prodowaka (praaloptocht) bij de viering van dertig jaar Onafhankelijkheid in 2005. Twee jaar later werd ze beleidsmedewerker op het Directoraat Cultuur.
In november 2009 bleek Baarn-Dijksteel ongeneeslijk ziek. Op haar ziekbed onthulde ze dat ze veertig jaar lang gedichten had geschreven en hoopte dat er een gedichtenbundel van haar zou verschijnen. Op 1 februari 2010 stierf Baarn-Dijksteel op 62-jarige leeftijd in haar geboortehuis. In de uitvaartdienst droeg president Ronald Venetiaan zijn voor haar geschreven gedicht voor: ‘Gran yeye kriboy frey, wortu na a kriboy waka fu na gran kulturu uma Elfriede Baarn-Dijksteel’ (Laatste vlucht van een grote geest, woorden bij de laatste gang van de grote cultuurdraagster Elfriede Baarn-Dijksteel). Postuum verscheen haar gedichtenbundel Son ten na mi (Soms ben ik het) onder het pseudoniem Jenge.
‘Kulturu Mama’
Elfriede Baarn-Dijksteel was op veel gebieden actief. Haar grootste verdienste was haar inzet voor het behoud en de promotie van de Afro-Surinaamse cultuur. ‘Kulturu Mama’ (cultuurmoeder) kreeg ze als erenaam. Voor haar prestaties ontving ze de onderscheidingen Ridder in de Ere-orde van de Palm en Officier in de Ere-orde van de Gele Ster. De naam van het op 4 mei 2017 geopende ‘Eu-Frie NAKS Documentatiecentrum voor de Afro-Surinaamse Cultuur’ is een combinatie van de voornaam van de oprichter van NAKS – Eugène Drenthe – en die van Elfriede Baarn-Dijksteel.
Publicaties
- ‘Jeugdherinneringen uit Frimangron; deel 1 en 2’, in C. Mc Leod e.a. Kriskras door Frimangron (Amsterdam 2003).
- Son ten na mi (Paramaribo 2010).
Literatuur
- ‘Naks showgroep boekt succes’, Vrije Stem 29-9-1972.
- ‘NAKS Jongeren naar Nederland’, Vrije Stem 29-9-1972.
- ‘40 jaren organisatie NAKS, 4 mei 1947 - 4 mei 1987’, De West, 13-4-1987.
- ‘NAKS wil Afro-Surinaamse cultuur als bakermat’, de Ware Tijd, 30-4-1997.
- ‘Elfriede Dijksteel-Baarn’, in Rubriek de Ware Tiener, de Ware Tijd, 8-7-2005.
- Jennifer Baarn, ‘Biografie Elfriede Baarn-Dijksteel’, in: Son ten na mi (Paramaribo 2010) 43-48.
Illustratie
Eflriede Baarn-Dijksteel, door Joan Kessels, ongedateerd (Collectie Organisatie voor Gemeenschapswerk NAKS).
Auteur: Journy Trotman
laatst gewijzigd: 07/08/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.