© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Lodewijk Kallenberg, Groll, Anna Elisabeth, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Groll [26/04/2018]
GROLL, Anna Elisabeth (geb. Batavia, Nederlands-Indië 18-9-1856 – gest. Leiden 17-1-1937), stichteres Annakliniek te Leiden en voor zover bekend de eerste vrouwelijke accountant van Nederland. Dochter van Johannes Groll (1814-1885), marineofficier en ingenieur, en Wilhelmina Henriëtte Temminck (1830-1912). Anna Groll bleef ongehuwd.
Anna Groll werd
geboren in Batavia (Jakarta), waar haar vader havenmeester en later ingenieur
bij de Gouvernements-telegrafen was. Omdat hij in 1859 een baan kreeg bij de Raad
van Beheer van de Nederlands-Indische spoorwegmaatschappij, repatrieerde het
gezin naar Nederland. Ze woonden eerst in Haarlem, waar haar enige broer
Coenraad Liebrecht werd geboren, en daarna in Utrecht en Leiden. Vanaf 1866 zat
Anna in Leiden op een meisjesinternaat. Ze voelde echter weinig voor de daar
onderwezen huishoudelijke taken en nog minder voor het huwelijk. Na haar
opleiding mocht ze daarom administratief werk verrichten op het kantoor van
haar vader, die haar steeds meer bevoegdheden gaf. Met de dood van haar vader
in 1885 verviel die mogelijkheid tot werk en ging ze reizen, onder andere naar
Nederlands-Indië.
Annakliniek voor orthopedie
Anna miste het werk en keerde na een aantal jaren terug naar Nederland. In 1898 haalde ze de aktes voor boekhouding, handelscorrespondentie en stenografie en in 1903 slaagde ze ook voor het examen handelswetenschap aan het Nederlands Instituut voor Accountants te Amsterdam. Met deze diploma’s was ze vermoedelijk de eerste vrouwelijke accountant van Nederland. In 1905 werd Anna Groll penningmeester van Mathesis Scientarium Genitrix, een oud wis-, bouw-, natuur- en tekenkundig genootschap. Daar ontmoette zij in 1900 orthopedisch chirurg Murk Jansen, die evenals Groll begaan was met het lot van misvormde mensen. Deze gemeenschappelijke interesse was het begin van een lange samenwerking. Zo behoorden zij in 1919 tot de oprichters van de Vereniging voor Misvormden, waarvan Anna Groll secretaris-penningmeester werd. In 1923 toonde ze in een artikel aan dat het aantal misvormden in Nederland veel hoger lag dan werd aangenomen. Ze stelde dat hun lijden zwaar werd onderschat en brak een lans voor verbetering van hun opvang en behandeling.
Rond 1922 werkte Anna Groll mee aan een onderzoek naar het aantal misvormden onder Leidenaars en Rotterdammers. Dit was de basis voor de totstandkoming van een kliniek voor orthopedie. De textielbaron Bosman was bereid om van zijn landgoed bij de Rijnsburgerweg, op de grens van Leiden en Oegstgeest, af te staan voor de vestiging van de kliniek en op 26 juli 1928 legde Groll de eerste steen; anderhalf jaar later ging de kliniek open. Uit eigen middelen doneerde zij nog eens twintigduizend gulden aan de ‘Annakliniek’, die de bakermat werd van de orthopedische chirurgie in Nederland. De kliniek (sinds 1977 geïntegreerd in het Academisch Ziekenhuis Leiden, dat in 1998 LUMC werd) had zeventig bedden en een eigen orthopedische werkplaats, en ontwikkelde zich verder tot opleidingsplek.
Tot op hoge leeftijd bleef Anna Groll actief voor haar Annakliniek. In september 1936, ter gelegenheid van haar tachtigste verjaardag, werd ze geridderd in de Orde van Oranje-Nassau. Enkele maanden later, op 17 januari 1937, stierf Anna Groll. Onder grote belangstelling werd zij drie dagen later begraven op de deftige Leidse begraafplaats Groenesteeg, in het familiegraf waarin ook haar ouders begraven lagen.
Reputatie
‘Een bijzondere vrouw met vele voortreffelijke eigenschappen’, zo kopte het Leidsch Dagblad na het overlijden van Anna Groll. Ze heeft een grote rol gespeeld in de bevordering van de orthopedische zorg, met als kroon op haar werk de stichting van de Annakliniek. Het gebouw is afgebroken maar de naamgeefster leeft nog voort in de Stichting Anna Fonds, een fonds dat subsidies verstrekt voor orthopedisch onderzoek en educatie. Minder bekend is het feit dat Anna Groll tussen 1898 en 1903 alle benodigde diploma’s haalde om zich ‘accountant’ te mogen noemen en daarmee geldt als de eerste gediplomeerde vrouwelijke accountant van Nederland.
Publicaties
‘Gegevens betreffende het aantal misvormden in Nederland’, Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming 2 (1923) 168-169.
Literatuur
- Leidsch Dagblad, 3-11-1903, 8-11-1929, 12-9-1936, 15-9-1936, 16-1-1937, 23-7-1949 en 18-6-1994.
- Het Vaderland, 17-1-1937 [necrologie].
- A.G. Bosman, ‘Anna Elisabeth Groll’, Leids Jaarboekje (1938) 52-55.
- Elida K. Tuinstra, ‘Twee vrouwen, twee vriendinnen’, Leids Jaarboekje (2000) 157-168.
- Lodewijk Kallenberg, Leidse Glorie. Rondleiding over de historische begraafplaats Groenesteeg (Leiden 2013).
Illustratie
Anna Groll, door Frans Oerder, 1934 (Leids Universitair Medisch Centrum).
Auteur: Lodewijk Kallenberg
laatst gewijzigd: 26/04/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.