© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Bert Paasman, Haeften, Margriet van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Haeften [13/01/2014]
HAEFTEN, Margriet van (geb. Utrecht 14-1-1751 – gest. Barneveld 4-4-1793), dichteres en prozaschrijfster. Dochter van Jan Walraven de Cocq van Haeften (1732-1791), heer van Ophemert, amptman van Bommel en de Tieler- en Bommelerwaard, en Anna Ursulina van Lijnden (1729-1755). Margriet van Haeften trouwde op 13-9-1774 te Wadenoijen, bij Tiel, met Lukas Willem van Essen, heer van Schaffelaar, Helbergen en de Hoge en Vrije heerlijkheid van Abbenbroek (1739-1791). Het huwelijk bleef kinderloos; omstreeks 1790 adopteerde het echtpaar een vierjarig neefje.
Margriet van Haeften groeide op in Gelderse adellijke kringen. Het is onbekend wat voor onderwijs zij genoten heeft, maar op latere leeftijd kende zij in ieder geval Duits (uit welke taal zij vertaalde) en waarschijnlijk Frans. In haar geloof neigde zij blijkens haar werk naar het bevindelijk protestantisme.
Door haar huwelijk werd Margriet van Haeften vrouwe van Schaffelaar, het kasteel van haar echtgenoot vlak buiten Barneveld, daar waar nu het negentiende-eeuwse Tudor-kasteel van die naam staat (aan de huidige Stationsweg). Zij vormde een religieus-literair netwerk, waarvan behalve haar ‘mentor’, de Barneveldse (later Arnhemse) predikant Ahasuerus van den Berg, ook diens zuster Kornelia Sebilla (vertaalster), Petrus Brouwer, hoogleraar theologie, en haar plaatsgenoot, de dichter Willem Hendrik Sels deel uitmaakten. Via Van den Berg leerde zij de dichteres Elisabeth Maria Post kennen en de Zutphense predikant-natuurkundige Johannes F. Martinet. Met hen allen deelde Van Essen een belangstelling voor de theoloog, dichter en gelaatkundige Johann Caspar Lavater. Zij vertaalde enige werkjes van hem (1774) en bij haar huwelijk stuurde hij een huwelijksgedicht aan de ‘Schwester, die mein Aug nie sahe,/ Schwester, die ich dann erblicke,/ [...] Wenn wir, was wir glaubten sehen,/ Himlisch wir vor Christus stehen!’ (‘zuster’ en ‘broeder’ zijn de aanspreekvormen in piëtistische kringen). Voor zover bekend hebben zij elkaar op aarde nooit ontmoet.
Eveneens in 1774 kreeg Van Haeften, op instigatie van Van den Berg, het honorair lidmaatschap aangeboden van het Haagse dichtgenootschap Kunstliefde Spaart Geen Vlijt (KSGV). Opmerkelijk genoeg is deel 4 van de genootschappelijke Proeven van poëtische mengelstoffen (1776) aan maar liefst vier aristocratische vrouwen opgedragen: Margriet van Haeften, Juliana Cornelia de Lannoy, Clara Feijoena van Sytzama en de geleerde Petronella Johanna de Timmerman. Margriet van Haeften heeft ten minste drie gedichten ingezonden, waarvan er twee in de Mengelstoffen geplaatst werden. Het derde gedicht, ‘Aan de engelen’, werd geweigerd omdat de inhoud theologisch aanvechtbaar zou zijn. Margriet eiste het gedicht terug: ze was bereid om dichttechnisch commentaar ter harte te nemen, maar geen theologisch. Na dit conflict met KSGV begon ze aan een eigen bundel: Iets van M – – (1780; het geweigerde gedicht is opgenomen in de postuum verschenen tweede druk van 1796). Daarna gaf zij nog een bundel stichtelijk proza uit, Eene handvol menschenvreugde (1781), grotendeels navolgingen en vertalingen van het werk van de Duitse predikant-dichter Chr.F. Sintenis. Beide bundels kregen een gunstige bespreking in de Vaderlandsche Letter-Oefeningen.
Margriet van Haeften stierf op 42-jarige leeftijd, ongeveer twee jaar nadat zij en haar man de vierjarige Hendrik Anthony Zwier de Vos van Steenwijk hadden geadopteerd om via hem de familienaam Van Essen in stand te houden. Haar dood gaf aanleiding tot een aantal gedenk- en klaagzangen, onder anderen van Ahasuerus van den Berg en de hoogleraar letterkunde, Adam Simons. Zij werd begraven in de hervormde kerk van Barneveld. Daar bevindt zich een gedenkplaat voor haar, opgericht door de pleegzoon die haar in feite nauwelijks gekend heeft.
Naslagwerken
- Van der Aa; Frederiks/Van den Branden; Kobus/De Rivecourt; Lauwerkrans; NBAC.
- Voor de gedenkplaat zie: www.hervormdbarneveld.nl.
Publicaties
- Nadenken over my zelven. Benevens eene proeve eener vertaling van J.C. Lavaters Stichtelyke gezangen (Utrecht 1774).
- Iets van M -- (z.p. 1780; 2de dr. 1796) [hierin staat ook Lavaters gedicht].
- M--, Eene handvol menschenvreugde (Amsterdam 1781).
Literatuur
De vrouwe van Schaffelaar. Margriet van Essen-Van Haeften (1751-1793), een barones-dichteres. Door een Amsterdamse werkgroep o.l.v. Bert Paasman (Barneveld 1981) [met verdere publicaties van en over Van Haeften].
Illustratie
Pastelportret, door anonieme kunstenaar (Coll. W.F. Quarles van Ufford).
Auteur: Bert Paasman
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 559
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.