© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Catharina Th. Bakker, Hamme, Johanna Petronella Maria Rosina van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Hamme [13/01/2014]
HAMME, Johanna Petronella Maria Rosina van (geb. Amsterdam 23-12-1822 – gest. Den Haag 28-10-1910), toneelspeelster en danseres. Dochter van Andreas Petrus Voitus van Hamme (1796-1868), balletmeester, en Maria Colpaar (1796-1834). Rosina van Hamme trouwde op 6-5-1847 in Amsterdam met Arend Petrus Johannes van Gijtenbeek (1823-1873), toneelspeler. Uit het huwelijk werden 4 zoons en 5 dochters geboren, van wie 3 zoons en 1 dochter jong overleden.Rosina van Hamme groeide met vier broers en zussen op in een theatergezin. Onbekend of haar moeder ook verbonden was aan de Schouwburg, waar haar vader van 1828 tot 1868 balletmeester was. Rosina was twaalf toen haar moeder overleed. In 1835 hertrouwde haar vader met de toen zestienjarige danseres Rosina Bia, waardoor Rosina van Hamme een stiefmoeder kreeg die slechts vier jaar ouder was dan zijzelf. In de daaropvolgende jaren kreeg ze er vier halfbroers bij.Waarschijnlijk stond Rosina van Hamme als kind al op de planken, zoals meer kinderen in die tijd, vooral als dansertjes. Als balletmeester schreef en bewerkte haar vader meer dan tweehonderd balletten in allerlei genres – balletpantomimes, divertissementen, balletintermezzi enzovoort – en bezorgde daarmee zijn tweede vrouw, zijn kinderen en later zijn kleinkinderen, diverse rollen. Van de andere kinderen Van Hamme zouden in ieder geval Rosina’s halfbroers Eduard en Antoine ook aan het toneel gaan. Antoine kreeg later internationale bekendheid als balletmeester.In 1847 trouwde Rosina van Hamme met Arend Petrus Johannes (Aart) van Gijtenbeek, toneelspeler en danser bij de Stadsschouwburg, later bij de Salon des Variétés en bij A. van Lier in Amsterdam. Tussen 1848 en 1866 kreeg het echtpaar negen kinderen, van wie er vier jong overleden. En hoewel Van Hamme in die tijd zeker heeft opgetreden in de Stadsschouwburg, staat haar naam nooit op de aankondigingsbiljetten vermeld, wel die van haar broer Eduard en die van haar stiefmoeder, Rosina Bia. Ook in de literatuur wordt de naam van Rosina van Hamme zelden genoemd. Alles wijst er dus op dat zij alleen bijrollen vertolkte of als figurant optrad. Rosina van Hamme was 32 jaar oud toen ze in 1855 wellicht overstapte naar het variététheater en ging spelen in de Vaudeville Français op het Singel in Amsterdam. Haar naam komt één keer voor op een aankondigingsbiljet, waar ze genoemd wordt als Marianne in Men kan niets vooruitbepalen. Zij speelde hierin samen met haar echtgenoot en haar toen zevenjarige dochter Sophie van Gijtenbeek. Of ze een aanstelling had of dat het om een eenmalige aangelegenheid ging, is niet te achterhalen. Eind jaren vijftig was ze in ieder geval (weer? of nog steeds?) bij de Stadsschouwburg geëngageerd, vanaf 1863 samen met haar dochter Sophie. Van Hamme vertolkte onder andere de rol van de heks Madge in De Sylphide. In deze voorstelling trad zij op naast haar stiefmoeder. In 1861 speelde ze de rol van Giselles moeder in Giselle.In 1869 verhuisde Rosina van Hamme met man en vier van hun kinderen naar Rotterdam, vanwaar het gezin in 1872 naar Nieuwer-Amstel (nu Amsterdam) vertrok. Het jaar daarop overleed haar man. Rosina is uiteindelijk, in 1907, naar Den Haag verhuisd met haar dochter Henriette Rosine (1862-1931), die op haar zeventiende ongehuwd een zoon ter wereld had gebracht. In deze plaats overleed Rosina van Hamme, op 28 oktober 1910, 87 jaar oud. Zij is toch vooral de geschiedenis in gegaan als de (stief)dochter, zuster en moeder van beroemdheden die de familie heeft voortgebracht.NaslagwerkenCoffeng.Archivalia- Stadsarchief Amsterdam: BS. Toegang 15009 (Collectie klein materiaal), inv. nr. 13307 (Vaudeville Français).
- Theater Instituut Nederland, Amsterdam: personaliamappen Sophie van Gijtenbeek en A.P. Voitus van Hamme.
- Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: dossier Van Gijtenbeek (Benier) [extracten uit BS van Amsterdam, Rotterdam en Den Haag].
- Hans Uitman, De Schouwburg liep vol wanneer het ballet begon. Hoogtepunten van het romantische ballet in Amsterdam (1836-1861) (Amsterdam 2001) 90, 100.
- www.camerama.demon.nl/gei/hs1 [genealogische gegevens over de familie Van Gijtenbeek; 2009].
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.