© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Pauline Micheels, Hermes, Johanna Sophia, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Hermes [19/10/2017]
HERMES, Johanna Sophia (geb. Hilversum 16-9-1906 – gest. Heemstede 2-4-1995), oratorium- en liedzangeres, alt/mezzo. Dochter van Jan Hermes (1875-1952), ambtenaar, en Johanna Elisabeth Gravendaal (1873-1949). Annie Hermes bleef ongehuwd.
Annie Hermes groeide met drie broers op in Heemstede, in wat
ze noemde ‘een muzikaal mannengezin met m’n moeder aan de top’ (Een leven lang, 1983). Haar ouders
hadden elkaar leren kennen op het zangkoor en haar moeder had een mooie
ongeschoolde stem. Annie wist al jong wat ze wilde: piano spelen en zingen.
Hoewel haar ouders niets in het vak van muzikant zagen, ging ze ‘met het mes op
tafel’ toch zang studeren (Een leven lang),
met een halve particuliere beurs en een halve conservatoriumbeurs. Op het
Amsterdamse Conservatorium had ze veel getalenteerde medeleerlingen, onder wie de
latere dirigenten Willem van Otterloo en Felix de Nobel.
In 1931 deed Annie Hermes conservatorium-eindexamen. Het was middenin de crisis, ook voor musici een moeilijke tijd: aanstormend talent werd geacht voor niets op te treden. In 1937 vroeg Felix de Nobel Hermes voor het Kamerkoor Pro Musica, dat hij op uitnodiging van de VARA samenstelde. Toen de omroep zich na een jaar terugtrok, bleven de zangers bij elkaar en eind 1938 richtten zij het Nederlandsch Kamerkoor op, dat in januari 1939 in Haarlem debuteerde onder leiding van De Nobel. ‘Allemaal solisten. Het werkelijke puik van zoete kelen zat erin’, aldus Hermes later in een interview (Maassen, 1990, 4).
Veelgevraagd soliste
Tijdens de oorlog groeide Annie Hermes uit tot een veelgevraagd soliste. Ze zong niet alleen met het Nederlandsch Kamerkoor, maar ook met bijna alle orkesten en bekende zangers van Nederland. In de hongerwinter kwam dit stil te liggen, en na de bevrijding duurde het tot september 1945 voor de concerten konden worden hervat. De zalen waren nog ijskoud, de treinen onverwarmd en met kapotte ruiten. Ze liep een ernstige keelontsteking op en was een tijd uit de running.
Op het bevrijdingsconcert van 5 mei 1947 zong Annie Hermes met het Concertgebouworkest (onder Van Beinum) en op 17 en 18 september 1947 op concerten ter herdenking van de slag om Arnhem. In die naoorlogse jaren trad ze op in binnen- en buitenland onder alle Nederlandse dirigenten en grote namen als Otto Klemperer, Leonard Bernstein en Josef Krips. Ze zong veel Bach (Händel vond ze saai) en Mahler, maar ook moderne componisten. Het liefst gaf ze liederenrecitals, maar daar viel geen droog brood mee te verdienen. Ook zong ze met alle grote zangers van haar tijd. De Duitse bas/bariton Hermann Schey was haar favoriete zangpartner. Na de watersnoodramp werkte ze ten bate van het Nationaal Rampenfonds mee aan een extra concert op 12 februari in het Concertgebouw. In de pauze zou ze met andere bekende solisten kopjes koffie aan het publiek verkopen, aldus de aankondiging (De Tijd, 4-2-1953).
Van 1952 tot 1963 werkte Annie Hermes ook als hoofddocent solozang aan het Amsterdamse Conservatorium en van 1962 tot 1972 was ze verbonden aan het Conservatorium in Den Haag – onder meer Lucia Meeuwsen en Jaap Dieleman waren leerlingen van haar. Rond 1964 beëindigde ze na een hardnekkige bronchitis haar zangcarrière. Ze was ervan overtuigd dat je als zangeres moest stoppen op het hoogtepunt van je carrière. Het beroep vereiste een geestelijke en technische reserve, die bij het ouder worden afnam.
Annie Hermes besteedde veel aandacht aan haar presentatie en kleding op het podium. Haar japonnen liet ze meestal speciaal maken. ‘Het is heel fijn en feestelijk er als vrouw goed uit te zien’ (Een leven lang, 1983). Ze ontwikkelde zich in de loop der jaren tot een autoriteit op het gebied van de zangcoaching. Haar lessen, die ze tot op hoge leeftijd bleef geven, waren interessant en uitdagend. Een fantastische lerares, vonden haar meeste leerlingen. Streng, maar altijd oprecht, warm, belangstellend, en uiterst bescheiden. Zelf vond ze het een moeilijk vak; je had niet alleen een stem onder handen, maar een mens die zanger wilde worden, zei ze in een interview. Ze was ervan overtuigd dat je voor een geslaagde carrière veel nodig had: talent, muzikaliteit, bezetenheid, doorzettingsvermogen – en dat je het daarmee moest zien vol te houden op het podium (Maassen, 1990, 11).
Annie Hermes overleed op 2 april 1995, in de ouderdom van 88 jaar.
Betekenis
In 1972 werd Annie Hermes benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau en begin jaren tachtig was ze jurylid van het Vocalistenconcours in Den Bosch. Ze gold al jong als een groot zangtalent met een uitmuntende beheersing van ‘bijzonder fraaie stemmiddelen’ (De Bossan, 1941, 111). Kort na haar dood schreef collega Erna Spoorenberg: ‘Wat Annie Hermes aan klankschoonheid gepaard aan intense innerlijke muzikale beleving overbracht, greep ons iedere keer weer diep in het hart. Hier stond waarlijk een van de groten op oratoriumgebied’ (NRC, 14-4-1995).
Naslagwerken
Dutch Diva’s.
Archivalia
Nederlands Muziek Instituut, Den Haag: enkele brieven van en aan Annie Hermes.
Werk
Er zijn 3 cd’s met opnamen van Annie Hermes: 1] Matthäus Passion van Bach o.l.v. Anthon van der Horst met het Residentie-Orkest en het koor van de Nederlandse Bachvereniging (cd 1990); 2] Negende Symfonie van Beethoven o.l.v. Otto Klemperer met het Concertgebouworkest (cd 2007); 3] Matthäus Passion van Bach o.l.v. Eduard van Beinum met het Concertgebouworkest (cd 1990). Dutch Diva’s meldt ook een opname van de Achtste Symfonie van Mahler.
Literatuur
- George S. de Bossan, Nederlandsche Zangeressen (Amsterdam 1941).
- [Radio-interview], Een leven lang, 8-2-1983.
- Gerard Maassen, ‘Interview met Annie Hermes 27-11-1989’, Cantus Nobilitas 10 (1990) 2-14.
- Gerard Maassen en Geert van den Dungen, Een wonder van klank. Het Nederlands Kamerkoor 1937-1997 (Zutphen 1997).
- Pauline Micheels, ‘De stem moet vrij voelen’, de Volkskrant,10-8-2000.
- Pauline Micheels, ‘Van mijn leerlingen krijg ik iets terug’, Trouw, 1-6-2001.
Illustratie
Annie Hermes, door Godfried de Groot, ca. 1950 (Nederlands Muziekinstituut, Den Haag).
Auteur: Pauline Micheels (met dank aan Henny Diemer)
laatst gewijzigd: 19/10/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.