Huyn van Amstenrade, Agnes Maria (1614-1641)

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Kees Kuiken, Huyn van Amstenrade, Agnes Maria, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Huyn [14/09/2015] 

HUYN van AMSTENRADE, Agnes Maria gravin (geb. Amstenrade, Limburg 14-9-1614 – gest. Venlo 8-7-1641), religieuze in het klooster Transcedron. Dochter van Werner Huyn (1550-1621), heer tot Amstenrade, maarschalk van Gulik, raad en ambtsman van Brüggen (Duitsland), en Leyffardt von Lerodt, kasteelvrouwe van Amstenrade.

De familie Huyn – de naam zou zijn afgeleid van de stad Huy, nu in België – staat vanaf 1371 te boek als riddermatig. De Geleense tak voerde vanaf 1641 de graventitel (Beckers 74-75, 106). De grootvader en vader van Agnes Huyn waren beiden met vrouwen van Duitse adel getrouwd. Agnes was vijfde van acht kinderen en de op één na jongste dochter uit dit gezin, dat op kasteel Amstenrade bij Valkenburg (Limburg) woonde. In 1619 was zij met haar moeder aanwezig bij de inkleding van haar moeders gezelschapsdame Helena Maria van den Hoven in het annunciatenklooster Transcedron te Venlo, en op 24 november 1626 werd zij hier zelf als twaalfjarige ingekleed. In het jaar daarop werd zij zo ziek dat zij een kuur in Aken onderging. Na haar genezing ging zij op bedevaart naar Scherpenheuvel en Maastricht, waar zij in de Onze Lieve Vrouwenkerk flauwviel. Zij herstelde voldoende om te worden geprofest, maar bleef zo zwak dat zij tot ‘schijfzuster’ van Transcedron werd aangesteld. Zij bediende de ‘schijf’ waarmee boodschappen tussen de moeder-overste en de buitenwereld werden doorgegeven. Haar toch al ziekelijke lichaam pijnigde zij in die jaren met aanhoudende zelfkastijding.

Aan haar korte leven kwam een einde in 1641, toen zij stierf met de naam van Jezus op de lippen. Al in 1643 opende men haar graf in de kloosterkapel om haar schedel als relikwie te vereren. Deze bevond zich in 1701 in de reliekkast in het kapittelhuis van het klooster. In 1797, bij de Bataafse onteigening van het kloostercomplex, werd het restant van haar gebeente herbegraven in de naburige Loretokapel van Onze Lieve Vrouwe van Genooi. De daar geplaatste zerk met haar gevierendeelde familiewapen noemt haar de ‘doorluchtige Agnes gravin Huyn van Amstenrade van de orde der Annunciaten, geprofest te Venlo, gestorven 8 juli 1641’. In werkelijkheid stamde zij niet uit de grafelijke tak van de familie maar uit een jongere tak, die ook een iets ander wapen voerde (Beckers, 106).

Reputatie

Het oudste bericht over ‘zuster Agnes Maria van Amstenrade, zeer edel van afkomst maar nog veel edeler in deugden’, is een aantekening over haar aanstelling tot schijfzuster in 1639: ‘zij heeft het officie anderhalf jaar zeer loffelijk bediend; zij ruste in vrede’. Dit bericht staat in de kloosterkroniek van Transcedron, die in 1657 aan ‘onze zalige zuster Agnes Maria van Amstenrade’ enkele uitgekomen voorspellingen toeschrijft. De moeder-overste van dat moment haalt in de kroniek een herinnering op aan haar eigen professie in 1619, toen de zevenjarige Agnes Huyn de zusters al zag als engelen (Liederen van Mechteldis van Lom, 114, 122-123, 125).

In 1663 bewerkte Elisabeth van Lom de herinneringen aan Agnes Huyn tot een ‘getuigenboek’. De aanleiding was de wonderbaarlijke genezing van enkele medezusters die door henzelf aan de ‘zalige’ Agnes Maria werd toegeschreven. Van Lom voert hier haar in 1653 gestorven nicht Mechteldis van Lom op als hartsvriendin en vertrouwelinge van Huyn. Onder de beschreven wonderen is ook de gave toestand van het lichaam van de ‘zalige zuster’, zelfs nog twee jaar na haar overlijden: in de hagiografische literatuur een teken van heiligheid. Het zusterboek (1673) van de hand van de Venlose franciscaan Mathias Croonenborgh bevat een thematisch geordende hagiografie van Agnes Huyn als voorbeeldige annunciate. Haar orde heet ook wel de ‘orde van de Tien Deugden van Maria’. Aan elk van deze deugden wijdt Croonenburgh een hoofdstuk, zodat we Huyn leren zien als een in alle opzichten volmaakte navolgster van Maria. Zowel de kloosterkroniek als Croonenburgh noemt haar overigens ‘zuster Agnes Maria’, terwijl haar tweede voornaam op de officiële tekst van haar grafzerk ontbreekt. Dit wekt het vermoeden dat ‘Maria’ hoofdzakelijk een kloosternaam voor intern gebruik was. Er waren in de zeventiende eeuw ook bidprentjes van Agnes Huyn in omloop. Een en ander heeft niet tot een officiële zalig- of heiligverklaring geleid.

De schedelreliek van Agnes Huyn kwam, samen met wat contactrelieken zoals een met bloed bevlekt kleed, in de negentiende eeuw terecht in het Venlose Sint-Jozefgasthuis. Van daaruit kwamen weldra ook berichten over wondergenezingen na contact van patiënten met de relieken van Agnes Huyn. De dominicanen die Transcedron in 1879 kochten, wakkerden de verering van deze ‘Venlose heilige’ aan, een beleid dat in de twintigste eeuw werd voortgezet door de plaatselijke pastoor. In 1925 kreeg deze steun vanuit Rome, waar een graaf Huyn als bisschop aan het Vaticaan verbonden was. Op 31 augustus droeg deze de mis op in de kapel van Genooi. Tevens bezocht hij Transcedron en kasteel Amstenrade. Ook ditmaal kwam het niet tot een officieel zaligverklaringsproces.

Maria Monteiro heeft in 2000 een uitvoerig gedocumenteerd en gezaghebbend verslag over de cultus rond Agnes Huyn gepubliceerd, zij het dat zij Berber de Put ten onrechte als eerste Agnes-hagiografe noemt – deze was al vier jaar dood toen het eerste bericht in de kloosterkroniek werd opgenomen. Wat van die verering thans nog resteert ‘lift mee’ op de bedevaarten naar het Mariabeeld in de kapel van Genooi. Wel is nog in 1992 een straat in het dorp Amstenrade naar Agnes Huyn genoemd.

Naslagwerken

NNBW.

Archivalia

• Hauptstaatsarchiv, Düsseldorf:  toegang A 450 Hd (Gesamtarchiv Landsberg-Veelen; GLV).
• Regionaal Historisch Centrum Limburg, Maastricht, en archief kasteel Amstenrade, Amstenrade (zie Monteiro 235A).

Literatuur en gedrukte bronnen

• M. Croonenborgh, Het ryck-deughdigh leven van de hoogh-edele gheboren maghet suster Agnes Maria Huyn van Amstenrade, ende van eenighe andere, de welcke in eene uyt-nemende religieuese volmaecktheydt hebben uyt-geschenen (Brussel 1673).
• M.H.H. Michels, Geschiedenis der Lorettokapel te Genooi […]van 1410-1916 (Venlo 1917).>
• Liederen van Mechteldis van Lom en andere annuntiaten, voorafgegaan door de Transcedronkroniek van Barbara de Put, N. Wijngaards ed. (Zwolle 1957).
• T. Beckers, Het riddergeslacht Huyn van Amstenrade en Geleen (Amstenrade 1998).
• M. Monteiro, ‘Genooi, Agnes Maria van Huyn van Amstenrade’, in: P.J. Margry en C. Caspers red., Bedevaartplaatsen in Nederland, deel 3: provincie Limburg (Amsterdam/ Hilversum 2000) 229-235.

Illustratie

Auteur: Kees Kuiken

Biografienummer in 1001 Vrouwen: 260

laatst gewijzigd: 14/09/2015

De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.