© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Suzanne Loohuis, Kossen, Cornelia, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Kossen [26/05/2016]
KOSSEN, Cornelia, vooral bekend als Nel Hissink (geb. Amsterdam 13-6-1897 – gest. Oranienburg, Duitsland 27-10-1943), actief in het verzet. Dochter van Willem Kossen (1833-1901), varensgezel, en Dina Lena Bartholomina Anna Korthals (1856-1926). Cornelia Kossen trouwde (1) op 27-5-1920 in Laren met Johan Clasinus Adrianus van den Brink (1896-1984), boekhouder; (2) had vanaf 193? een relatie met Coen Hissink (1878-1942), acteur en schrijver. Uit huwelijk (1), dat in 1935 in Djakarta werd ontbonden, werden 2 dochters geboren.
Nel Kossen werd geboren als nakomertje in het gezin van de
toen 63-jarige varensgezel Willem Kossen
en de 42-jarige Dina Korthals. Ze had acht
broers en zussen boven zich, van wie een aantal al niet meer thuis woonde toen
zij opgroeide. Haar vader was rooms-katholiek, maar de kinderen waren net
als hun moeder lid van de Nederlands-hervormde Kerk. Toen Nel drie jaar was, overleed haar vader. Ze groeide op in Amsterdam,
maar verhuisde in 1916 met haar moeder naar het Noord-Hollandse Laren. Haar broer
Simon, de enige die ook nog thuis woonde, vertrok toen naar Chili. In Laren
ontmoette Nel de boekhouder Johan van den Brink, met wie ze in 1920 trouwde.
Het echtpaar kreeg twee dochters: Nelly Leni (1921)
en Marianne Helen (Keesje) (1923).
Verzet
Nel van den Brink-Kossen was communiste. Ze bracht communistische pamfletten rond, nam regelmatig deel aan linkse manifestaties en was actief in de antifascistische beweging. Haar man vertrok in augustus 1929 naar Nederlands-Indië en in 1935 werd in Djakarta officieel de scheiding uitgesproken. Niet lang daarna kreeg Nel Kossen een relatie met de extravagante acteur en schrijver Coen Hissink. Waarschijnlijk trok ze met haar twee dochters bij hem in, eerst in zijn woning in Bussum en later in een mooi groot huis in Blaricum. Hoewel ze niet met hem getrouwd was, noemde ze zich voortaan Nel Hissink.
Nel en Coen Hissink raakten al snel na het uitbreken van de oorlog betrokken bij het verzet. Als kunstenaar weigerde Coen Hissink zich aan te melden bij de Kultuurkamer. Hij werd in 1941 opgepakt en afgevoerd naar concentratiekamp Neuengamme, waar hij op 17 december 1942 overleed. Zijn huis werd in beslag genomen en Nel Hissink ging met haar dochter Marianne Helen wonen in een tuinhuisje in Blaricum. Kort daarna verhuisde ze naar Amsterdam, waar de half-Joodse Rose Lopes de Leao Leguna bij haar introk. Nel Hissink kreeg nu een relatie met de ruim twintig jaar jongere Dio Remiëns, pikeur bij een manege in Laren. Met onder anderen Gerrit van der Veen en Maarten van Gilse werkte zij aan het illegale tijdschrift De Vrije Kunstenaar, een ‘religieus en politiek onafhankelijk orgaan voor de Nederlandsche kunstenaars’. Ook maakten zij valse persoonsbewijzen voor bevriende kunstenaars die de verplichte aanmelding bij de Kultuurkamer wilden omzeilen. Dit leidde later tot de oprichting van de Persoonsbewijzen Centrale (PBC), die onderduikers en verzetslieden van vervalste documenten voorzag.
Nel Hissink was ook betrokken bij de illegale organisatie CS6, die gewapend verzet bood aan de Duitse bezetter. Haar dochter Marianne, die zich nu Keesje Hissink noemde en met haar smalle gezicht sprekend op haar moeder leek, was daarin eveneens actief. Hissink en de andere leden van deze verzetsgroep boden ook hulp aan onderduikers en pleegden aanslagen. Nel Hissink en Dio Remiëns voelden zich genoodzaakt onder te duiken en konden terecht op Prinsengracht 876, het huis van bevriende verzetslieden. Vanaf dit adres hielpen zij met de voorbereiding van de slechts ten dele geslaagde aanslag op het nabijgelegen Amsterdamse bevolkingsregister aan de Plantage Kerklaan. Op 6 mei 1943 werden Nel en Keesje Hissink, Dio Remiëns en Rose Lopes de Leao Leguna betrapt bij een inbraak in Baarn in het huis van een NSB’er, die een lijst zou bezitten met namen van op te pakken Joden. Weliswaar wisten zij na een vuurgevecht te vluchten, maar Lopes de Leao Leguna werd nog diezelfde dag opgepakt.
Verraad
In de zomer van 1943 werd bijna de gehele groep CS6 opgerold: Nel Hissink en Dio Remiëns zijn waarschijnlijk verraden door een infiltrant. De SD arresteerde het paar in Abcoude en bracht hen voor verhoor over naar het Huis van Bewaring aan de Weteringschans in Amsterdam. Remiëns werd op 1 oktober 1943 in Overveen gefusilleerd. Hissink werd met de verzetsstrijdsters Reina Prinsen Geerligs en Truus van Lier afgevoerd naar concentratiekamp Amersfoort en vervolgens overgebracht naar het kamp Sachsenhausen in het Duitse Oranienburg. Op 24 november werden ze naar de executieplaats gebracht, waar ze volgens getuigen met opgeheven hoofd en zingend naartoe liepen. Daar werden ze volgens de overlevering gedrieën geëxecuteerd. Volgens de burgerlijke stand overleed Nel Hissink echter al op 27 oktober 1943, op de leeftijd van 46 jaar.
Op 18 mei 2000 werd ter nagedachtenis een straat naar deze vergeten verzetsstrijdster genoemd in Amsterdam-Osdorp: de N. Hissinkstraat.
Archivalia
- Noord-Hollands Archief, Haarlem: BS huwelijk, reg. 16 fol. 33v, 7-8-1879; BS huwelijk, reg. 20, 27-5-1920; BS overlijden, reg. 33, 5-7-1951.
- Stadsarchief Amsterdam: gezinskaart W. Kossen.
- Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: persoonskaart Johan van den Brink.
- NIOD, Amsterdam: erelijstformulier 15655.
Literatuur
- Leeuwarder Koerier, 6-11-1945.
- De Waarheid, 30-6-1947.
- Leeuwarder Courant 23-3-1963.
- Leeuwarder Courant, 11-6-1970.
- De Telegraaf, 31-3-1984.
- Rob van Olm, Recht, al barste de wereld (Schoorl 1998) 47, 54, en 124-125.
- De Groene Amsterdammer, 13-5-2000.
- Max Arian, Zoeken en scheuren. De jonge Sandberg (Huizen 2010).
- Joke Linders en Janneke van der Veer, Han G. Hoekstra (1906-1988). Biografie (Amsterdam 2011).
Interviews met K.H. Beintema-Meijer, P. Jonckheer-Hissink en L.A. Hissink.
Illustratie
Nel Hissink (l) bewerkt vervalste identiteitspapier voor de Persoonsbewijzen Centrale, door Violette Cornelius?, ongedateerd (Nederlands Fotomuseum).
Auteur: Suzanne Loohuis
laatst gewijzigd: 26/05/2016
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.