© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Gerda J. van Ham, Kroon, Esther, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Kroon [11/01/2018]
KROON, Esther (geb. Naarden 10-2-1966 – gest. Antigua, Guatemala 20-1-1992), fotografe. Dochter van Alfred Kroon (1929-2007), röntgenoloog, en Elisabeth Jacoba Ensdorff (geb. 1934), lerares, beleidsmedewerkster Culturele Raad Noord-Holland. Esther Kroon bleef ongehuwd.
Esther
Kroon was de jongste van vier dochters in een progressief en intellectueel
gezin uit het Gooi. Haar vader werkte in het Majella Ziekenhuis in Bussum als röntgenoloog
en haar moeder gaf korte tijd Frans op de Godelinde Mavo en was betrokken bij Man
Vrouw Maatschappij (MVM). Esthers zussen Barbara (1957), Céline (1960) en Fransien
(1962-2015) zouden later allemaal in artistieke beroepen terechtkomen. Het
gezin woonde in Naarden in een zandgeel geverfd huis met de naam Helios (Sandtmannlaan
5). De dochters Kroon lazen en tekenden graag, deden aan muziek, zaten in allerhande
knutselclubjes en bezochten culturele evenementen.
Iconische foto
Esther Kroon zat in Bussum op het vwo en maakte deze opleiding af op het Montessori Lyceum in Amsterdam. In 1987 werd ze toegelaten tot de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag, afdeling grafische vormgeving, maar ze woonde in Amsterdam. Spelenderwijs begon ze haar vrienden te fotograferen in de huiskamer en deed vervolgens een cursus portretfotografie in het Amsterdams Centrum voor fotografie De Moor, waar ze les kreeg van Rineke Dijkstra. Na een jaar verliet ze de Haagse Academie om de persoonlijk assistente van Dijkstra te worden. Het tweetal raakte bevriend en bezocht samen het Fotofestival in Arles.
Van
haar gespaarde geld bracht Esther Kroon in 1988 drie wintermaanden door in
Barcelona. Met een Rolleiflex camera (6x6) fotografeerde ze voornamelijk
zigeunerkinderen vanuit een laag standpunt met flitslicht tegen het decor van
hun armoedige woonbuurt. Terug in Nederland diende zij met deze zelfbewuste
portretten een aanvraag in bij het Amsterdams Fonds voor de Kunst (AFK). Met
het toegekende 
stipendium kocht zij een Hasselblad (6x6) en maakte een
fotografische documentaire (zomer 1989) in opdracht van het Gemeente Archief
(nu Stadsarchief) genaamd: Foto’s
voor/van de Stad. Ze fotografeerde spelende kinderen in hun pierenbadjes in
de Bijlmermeer, het Vondelpark of het De Mirandabad. Door het gebruik van een flitsapparaat
leken de waterdruppels op hun huid op reflecterende pareltjes. Tijdens het
Festival Vie et Lumière in Spaarnwoude (augustus 1989) maakte ze kennis met
rondreizende zigeuners en hun grote gezinnen, die aandacht in de pers kregen vanwege
hun onverwachte komst en het slechte weer. Eerst zette ze de gehele familie
lachend vanuit hun caravan op de foto, om uiteindelijk de fotogeniekste kleuter
in afgezakt satijnen jurkje met een verfomfaaide strohoed voor een grote
Amerikaanse Dodge te portretteren. Het leverde haar een iconische foto op.
In hetzelfde jaar 1989 exposeerde De Moor een portrettenreeks van Kroon, die was begonnen met een opleiding fotografie aan de Rietveld Academie. Ze sloeg het voorbereidende jaar over. In deze tijd maakte ze sterk uitgelichte studioportretten die ze in de doka van Dijkstra afdrukte – zo fotografeerde ze met een kleinbeeldcamera een serie mannen met wonderbaarlijke, zelfbedachte hoofddeksels. Ook maakte ze werk in opdracht en assisteerde ze fotograaf Taco Anema. Een docent bekritiseerde haar omdat ze altijd koos voor schoonheid en sensualiteit, maar zijn advies om eens ‘lelijk’ te fotograferen legde ze naast zich neer. Nog tijdens haar studie, in 1990, wijdde Vrij Nederland tien pagina’s aan haar serie Zomerkinderen, een selectie uit de documentaire-opdracht van 1989. Hiermee brak ze op slag door als fotografe.
Roofmoord
In 1991 kwam Esther Kroon met medestudent Hatta Fokker in aanmerking voor een uitwisselingsprogramma van zes maanden met de Cooper Union in New York. Uit deze periode zijn slechts zeven dubbelportretten in kleur bewaard gebleven, waarbij Fokker en Kroon een wisselend decor van New York als achtergrond gebruikten. Op de laatste foto liggen de vriendinnen met gesloten ogen op de grond, Kroon met de zelfontspanner en het geïllumineerde World Trade Center op de achtergrond. Om haar onafhankelijkheid te bewijzen ging Esther Kroon vanuit New York naar de door haar bewonderde portretfotograaf Luis González Palma in Guatemala-Stad. Ze vloog op 17 januari 1992 naar Mexico, logeerde twee nachten en een dag bij Palma en zijn vrouw, die haar vervolgens met de auto wegbracht naar Antigua. Op 20 januari werd de toen 25-jarige Esther Kroon op klaarlichte dag op straat slachtoffer van een roofmoord. De familie en haar vriendin Hatta Fokker kregen pas drie weken later het bericht van haar dood. Onder grote belangstelling werd Esther Kroon op 2 april 1992 herdacht in de Grote Kerk van Naarden. Ze is begraven op kerkhof Nieuw Valkeveen.
Betekenis
Nog in het jaar van haar dood organiseerde Museum Fodor in Amsterdam een tentoonstelling met werk van Esther Kroon: Voor en van de stad. Joop van Tijn, hoofdredacteur Vrij Nederland, kocht voor het redactiesecretariaat het zigeunermeisje met ‘polka dots’-jurkje dat brutaal met haar handen in de zij in de camera kijkt. Kroon had bij deze foto de aantekening ‘femme fatale’ gemaakt. De landelijke kranten en tijdschriften besteedden uitvoerig aandacht aan haar krachtige fotografische oeuvre. Rineke Dijkstra nam het initiatief tot een boek over de veelbelovende fotografe: Esther Kroon, 1966-1992 (1993). Vanuit De Stichting Kroon Fotografie, opgericht door Esther zelf, kende de familie, in samenwerking met Willem van Zoetendaal, van 1996 tot 2005 de Esther Kroonprijs toe aan net afgestudeerde studenten fotografie van de Gerrit Rietveld Academie.
Archivalia
Nederlands Fotomuseum, Rotterdam: archief van Esther Kroon met circa 3300 negatieven.
Werk
Kinderen in de grote stad (Amsterdam 1989) [documentaire opdracht van de Gemeente Archief Amsterdam].
Tentoonstellingen
- Portretten van Esther Kroon, Cultureel Centrum de Moor, Amsterdam, 24-3- t/m 21-4-1989.
- Foto’s voor/van de stad, Museum Fodor, Amsterdam, voorjaar 1992.
- Esther Kroon, 1966-1992, Tentoonstellingsruimte Veem, Amsterdam, 16-2 tot 7-3-1993.
- Esther Kroon, Foam, 26-9- t/m 14-10-2012.
- Springvloed, Van Zoetendaal & de Collectie, Nederlands Fotomuseum, Rotterdam, 20-5 t/m 3-9-2017.
Literatuur
- ‘Zomerkinderen’, Vrij Nederland, 28-7-1990, 16-25.
- ‘Hoe je kinderen fotografeert’, FOCUS 77 (1991) nr. 1, 21 en 30-34.
- Marianne Vermeijden, ‘Fanatiek en weloverwogen, Esther Kroon 1966-1992’, NRC Handelsblad, 31-3-1992.
- Diny van de Manakker, ‘1966-1992, portretten van Esther Kroon’, Vrij Nederland, 6-2-1993, 46-49.
- Wim de Jong, ‘Meer dan een postuum eerbewijs aan fotografe’, de Volkskrant, 15-2-1993.
- ‘Lef, oprechtheid en integriteit, Esther Kroon’, Trouw, 19-2-1993.
- ‘Hommage aan Esther Kroon, buitenproject, Hoe je kinderen fotografeert’, FOCUS 79 (1993) 15-16.
- Rineke Dijkstra, Fransien Kroon, Hatta Fokker e.a., Esther Kroon, 1966-1992 (Naarden 1993).
- Onno Blom, ‘De werkelijkheid verpletterd. Esther Kroons portret van het meisje voor de Dodge’, Trouw, 10-7-1997.
- Rosan Hollak, [inleiding] Esther Kroon 1966-1992 (Amsterdam 2012).
- Stacey Baker, ‘Discovering a Young Photographer and Her Tragic Tale’, The New York Times 3-10-2012 [URL: https://6thfloor.blogs.nytimes.com/2012/10/03/discovering-a-young-photographer-and-her-tragic-tale].
Illustratie
Zelfportret, door Esther Kroon, 1991 (Hollandse Hoogte).
Auteur: Gerda J. van Ham (met dank aan Barbara en Céline Kroon en Hans Rooseboom)
laatst gewijzigd: 11/01/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.