© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Janneke van der Veer, Lippits, Maria Eleonora, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Lippits [13/11/2022]
LIPPITS, Maria Eleonora, vooral bekend als Eleonore Lippits (geb. Hoorn 21-11-1907 – gest. Imstenrade (Heerlen) 18-1-1993), eerste vrouwelijke missiearts van Nederland. Dochter van Gerardus Johannes Meinardus Lippits (1864-1920), banketbakker, en Jeannette Maria Elisabeth Beukers (1870-1926). Eleonore Lippits bleef ongehuwd.
Nora Lippits, zoals ze als kind werd genoemd, groeide met haar jongere
broer Jan (1911-1968) op in een katholiek gezin in de binnenstad van Hoorn,
waar haar vader een banketbakkerij had aan de Turfhaven (nr. 32). Toen Nora dertien
was overleed haar vader. Ze zat in die tijd op de Vakschool voor Meisjes in
Hoorn. Na deze tweejarige opleidingscursus volgde ze de interne opleiding voor
onderwijzeres bij de Congregatie Zusters Ursulinen in Bergen. Met de aktes voor
het Lager Onderwijs en Nuttige Handwerken op zak, ging ze in 1926 aan het werk als
onderwijzeres, eerst een jaar in Bergen en vanaf augustus 1927 in Amsterdam,
waar ze ook ging wonen. Haar werk combineerde Nora Lippits met verdere studie:
in 1928 behaalde ze de hoofdakte. Het was in deze periode dat ze begon na te
denken over een toekomst als missiezuster.
Medische Missiezusters
Via de Stichting Medische Missie Actie (Memisa) kwam Lippits in contact met de Oostenrijkse arts Anna Dengel, die in 1925 in Washington de Gemeenschap van de Medische Missiezusters had opgericht. In 1930 sloot ze zich als eerste Nederlandse vrouw aan bij deze gemeenschap, waarna ze in 1931 haar gelofte aflegde. In Washington studeerde Eleonore Lippits, zoals ze voortaan werd genoemd, medicijnen aan het Trinity College en op 8 juni 1938 aan The George Washington University promoveerde ze in de geneeskunde. Ze wilde vervolgens naar India om daar vrouwen te helpen die om godsdienstige redenen niet door mannelijke artsen geholpen mochten worden. Tot haar teleurstelling ging dat niet door, omdat ze in 1939 van Dengel de opdracht kreeg een Nederlandse afdeling van de Medische Missiezusters op te richten. Nog datzelfde jaar keerde ze daarom terug naar Nederland, waar ze samen met collega-zuster Agatha Ypma in de villa van een Antwerpse scheepvaartmagnaat in Imstenrade (bij Heerlen) de Nederlandse afdeling, en daarmee dus een nieuw klooster, opzette. Onder haar leiding groeide deze in de loop der jaren uit tot een van de grootste afdelingen ter wereld. Behalve Imstenrade stichtte ze ook kloosters in onder meer Utrecht en Makassar (Indonesië).
In de vooroorlogse jaren begon Eleonore Lippits met het geven van lezingen over het medische missiewerk. Ook verschenen haar eerste publicaties, zoals in 1936 Medische wetenschap in dienst der missie, een uitgave in de serie ‘Geneeskunde, Verpleging en Missie’ van het Geert Grote Genootschap Hertogenbosch. In 1947 werd Lippits benoemd tot overste van de Nederlandse afdeling. Tien jaar later werd ze eerste assistente van Dengel en verhuisde ze naar Rome, waar het generaal bestuur van de congregatie inmiddels gevestigd was. Tijdens een langdurige ziekte van Dengel nam ze de functie van generaal-overste waar. Als leidinggevende binnen de organisatie maakte Lippits visitatiereizen naar tal van plaatsen in de wereld waar de congregatie actief was. Zo verbleef ze in 1954 enige tijd in Indonesië en Pakistan, en bezocht ze in 1958 verschillende Afrikaanse landen.
In juni 1969 keerde Lippits definitief terug naar Nederland. Ze ging weer in Imstenrade wonen, maar bleef haar werk in Nederland combineren met internationale activiteiten. Zo was ze in de jaren 1969-1972 secretaris van de International Catholic Confederation of Hospitals, in 1977-1978 betrokken bij de Vastenactie Misereor in Aken, en in 1981 actief voor de artsenvereniging Medicus Mundi International.
Eleonore Lippits overleed op 18 januari 1993, 85 jaar oud. Vijf dagen later vond een druk bezochte uitvaartplechtigheid plaats in de Parochiekerk van O.L. Vrouw van Altijddurende Bijstand in Kunrade, waarna ze begraven werd op de begraafplaats aan de Imstenraderweg te Heerlen.
Betekenis
Lippits was de eerste Nederlandse vrouwelijke missiedokter. Het overlijdensbericht in de Volkskrant (20-1-1993) vermeldt: ‘Zij heeft het Gezelschap van Medische Missiezusters in Nederland wortel doen schieten en vele vrouwen geïnspireerd en begeleid in hun inzet voor professionele medische zorg overal ter wereld.’ In een in memoriam schreef journalist en achterneef Wim J.A. Lippits: ‘Zij adviseerde, stimuleerde, controleerde, nam barrières weg, sprak met de hoogste autoriteiten. Dat alles met de grootste beminnelijkheid, maar evenzeer met doorzettingskracht en doelgerichtheid’ (Oud Hoorn, 15-3-1993).
Naslagwerken
Westfries Biografisch Woordenboek (WBW).
Archivalia
- Erfgoedcentrum Kloosterleven, Sint Agatha, toegang. AR-Z084: Archiefinventaris Medische Missiezusters.
- Centraal Bureau voor de Genealogie, Den Haag (persoonskaart).
Publicatie
Medische wetenschap in dienst der missie (’s-Hertogenbosch 1936).
Literatuur
- ‘Zr. M. Eleonore Lippits doctor in de medicijnen’, Westfriesch Dagblad, 2-6-1938.
- ‘Hoe een jonge onderwijzeres in Limburg de Medische Missiezusters bracht’, De Nieuwe Limburger, 7-9-1956.
- Femke Uiterwijk, ‘Men vraagt ons’, Oud Hoorn. Kwartaalblad van de vereniging Oud Hoorn 31 (2009) nr. 1, 51.
- Wim J.A. Lippits, ‘Bij de dood van Eleonore Lippits : “Een grote boom is gevallen”’, Oud Hoorn 15 (1993) nr. 1, 16.
- Stichting Vrienden Medische Missiezusters [website [https://medischemissiezusters.nl/over-ons/geschiedenis/; geraadpleegd 19-10-2022].
Illustratie
Portret door onbekend fotograaf, niet gedateerd (uit WBW).
Auteur: Janneke van der Veer
laatst gewijzigd: 13/11/2022
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.