© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Kees Kuiken, Lycklama à Nijeholt, Geertje, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Lycklama [11/12/2017]
LYCKLAMA à NIJEHOLT, Geertje (geb. Lollum 2-4-1938 – gest. Den Haag 18-11-2014), politica, feministe, sociologe; eerste hoogleraar vrouwenstudies van Nederland. Dochter van Jelle Lycklama à Nijeholt (1910-1997), boer, en Rinkje Wijnia (1915-2005). Geertje Lycklama à Nijeholt trouwde op 19-4-1963 in Wonseradeel met Hendrik Thomas (geb. 1938), econoom. Uit dit huwelijk werden 1 zoon en 1 dochter geboren.
Geertje
Lycklama à Nijeholt werd geboren in een gereformeerde boerenfamilie die al
eeuwenlang bestuurlijke posities bekleedde. In de zestiende eeuw was haar
stamvader grietman van Weststellingwerf en in 1814 zat een Lycklama à Nijeholt in
de Eerste Kamer. Haar eigen vader was gemeenteraadslid voor de
Anti-Revolutionaire Partij. Geertje, oudste van vijf kinderen, ging naar de
lagere school met de Bijbel in het dorp Lollum, de gereformeerde mulo in
Bolsward (1950-1953) en het Christelijk Lyceum in Sneek, waar ze in 1956
eindexamen hbs-b deed. ‘Wil je een paard of wil je studeren?’ vroeg haar vader.
Het werd het laatste. In 1963 studeerde ze aan de Vrije Universiteit te
Amsterdam af in de sociologie. Datzelfde jaar trouwde ze met econoom Henk
Thomas, ook een geboren Fries. Het paar vertrok naar Pakistan vanwege Henks
werk voor de gereformeerde zending. Daar werden hun twee kinderen geboren.
In 1970 verhuisde het gezin Thomas-Lycklama à Nijeholt naar Ithaca in de Amerikaanse staat New York omdat Henk een promotiebeurs had verworven aan Cornell University. Geertje zelf werd er onderzoeksassistent en een jaar later onderzoeksspecialist. Ze bestudeerde de migratie onder Amerikaanse landarbeiders, waarop ze in 1976 aan de Vrije Universiteit bij Gerrit Kuiper promoveerde. Onder de titel On the road for work verscheen in 1980 de handelseditie van haar proefschrift. Lycklama à Nijeholt werkte na haar promotie twee jaar voor de Emancipatiecommissie en werd in 1977 coördinator internationale vrouwenzaken bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. In 1978 publiceerde ze Werkende meisjes, een terreinverkenning.
Hoogleraar en senator
Lycklama à Nijeholt werd in 1979 benoemd tot bijzonder hoogleraar emancipatiekunde en vrouwenstudies aan de Landbouwhogeschool te Wageningen – de eerste hoogleraar in Nederland met zo’n leeropdracht. In 1983 kreeg zij daarnaast een vaste aanstelling in haar woonplaats Den Haag als gewoon hoogleraar vrouwen- en ontwikkelingsstudies aan het International Institute of Social Studies (IISS) – haar man was er hoogleraar werkgelegenheid en arbeidsvraagstukken. Lycklama à Nijeholt werd in 1990 rector van het IISS. Inmiddels was ze overgegaan naar de Nederlands-hervormde kerk en actief geworden in de Partij van de Arbeid (PvdA). In 1981 werd ze lid van de landelijke Zuid-Noord-commissie van haar partij en in 1993 van de commissie buitenland.
Toen haar rectoraat in 1995 afliep, werd Lycklama à Nijeholt voor de PvdA gekozen in de Eerste Kamer. Datzelfde jaar werd ze geridderd in de Orde van Oranje-Nassau. Ze nam een sabbatjaar op en keerde in 1996 terug als hoogleraar in deeltijd. In hetzelfde jaar nam ze het secretariaat van haar fractie op zich. Ze zat toen al in de vaste Kamercommissie voor Ontwikkelingssamenwerking. Na haar herverkiezing in 1999 werd ze fractievoorzitter. Ze had behalve de vakgebieden buitenlandse zaken, ontwikkelingssamenwerking en hoger onderwijs ook Friesland in haar portefeuille. Door ziekte moest ze echter langdurig verstek laten gaan. In 2003 nam ze afscheid van de Kamer met het voorlezen – in vertaling – van een Fries gedicht. Ook uit haar talrijke – vaak internationale – bestuurs- en adviesfuncties, onder meer bij het Ontwikkelingsfonds voor Vrouwen van de Verenigde Naties, trok ze zich terug. In mei 2013 nam ze nog een boek in ontvangst over de restauratie van de kerk in Nijeholtpade, het stamdorp van haar familie.
Na een slopende ziekte overleed Geertje Lycklama à Nijeholt, op 18 november 2014 op 76-jarige leeftijd in haar woonplaats Den Haag.
Reputatie
‘Opgewekt, eenvoudig, helder en hartelijk, gedreven door rechtvaardigheidsgevoel, met name waar het vrouwen in ontwikkelingslanden betreft’. Zo werd Geertje Lycklama à Nijeholt door haar familie herdacht. De voorzitter van de Eerste Kamer noemde haar ‘de koningin-moeder van de internationale vrouwenvraagstukken’ en volgens premier Rutte was het Nederlandse buitenlandbeleid ‘in hoge mate schatplichtig aan haar werk’ (gecit. Kranenburg). Zelf had ze de betekenis van haar inbreng altijd gerelativeerd. In haar dankwoord voor de Aletta Jacobs Prijs, die ze in 1992 kreeg, benadrukte ze dat er op het terrein van machtsvorming voor en door vrouwen nog veel moest gebeuren, ‘internationaal, maar ook in Nederland’. In een vraaggesprek in 1999 stelde ze dat de emancipatie van de vrouw lang niet zo vlot liep als de emancipatie van het Fries. Ze gaf hiervoor een even heldere als laconieke verklaring: ‘Het Fries wilden we behouden. Bij de vrouwen wilden we juist zaken veranderen. Dat geeft in de praktijk veel meer problemen’ (gecit. De Jong, 73).
Naslagwerken
PDC.
Archivalia
Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: persoonskaart.
Publicaties
Afgezien van diverse bijdragen aan wetenschappelijke congressen en tijdschriften, en diverse bundels:
- Werkende meisjes, een terreinverkenning (Rijswijk 1978).
- Feminisme en wetenschap (inaugurele rede Wageningen 1979).
- On the road for work. Migratory and non-migratory farm workers on the East Coast of the United States (Boston 1980).
Literatuur
- ‘Dr. Geertje Thomas-Lycklama à Nijeholt, eerste hoogleraar emancipatie’, Leeuwarder Courant, 18-11-1978.
- Jan A. Paasman, ‘Lycklama à Nijeholt, tûke Wûnseradiel’, Genealogysk Jierboek (1998) 41-96.
- Marcel de Jong, De Friese mafia, 296 Friese politici in Den Haag (Leeuwarden 2007).
- Wim Schrijver, ‘Maar geen spoor van Marcus Lycklama’, Leeuwarder Courant, 30-5-2013.
- Maria del Grosso, ‘Pionieren voor de vrouwenbeweging’, Leeuwarder Courant, 12-12-2014.
- Mark Kranenburg, ‘Een vroege feministe die pas laat erkenning kreeg’, NRC, 13/14-12-2014.
Illustratie
Geertje Lycklama à Nijeholt, door Corinne Noordenbos, 1985.
Auteur: Kees Kuiken
laatst gewijzigd: 11/12/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.